خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها- سجاد محمودی: پارس جنوبی مجموعه‌ای از مجتمع‌های پالایشگاهی و پتروشیمی‌ها است که طرح توسعه‌ای آن در سال ۱۳۷۶ آغاز و اکنون از آن به عنوان پاشنه آشیل توسعه و ارزآوری کشور یاد می‌شود.

بزرگترین شرکت‌های صنعت انرژی و بورس ایران در این منطقه واقع شده و استان بوشهر را به تنهایی در صدر جدول تحقق بودجه‌ای کشور تکیه داده است.

عمده شرکت‌های این منطقه از میدان گازی پارس جنوبی به عنوان بزرگترین میدان گازی جهان تغذیه می‌کنند و دو کشور ایران و قطر در برداشت از این میدان با هم رقابت تنگاتنگی نیز دارند.

حدوداً یک دهه است که کارشناسان نسبت به افت فشار مخزن پارس جنوبی هشدار می‌دهند و علی رغم گزارش‌های تخصصی متعدد و ترسیم آینده این پیش آمد، دولت‌ها تدبیری برای نگهداشت تولید این مخزن نداشته و ندارند.

مخازن گازی حین برداشت و به مرور زمان با افت فشار مواجه می‌شوند که در مواردی با نزدیک شدن فشار مخزن به فشار خط تولید (ورودی سکو و پالایشگاه) مقدار گاز خروجی مخزن کاهش یافته و حتی ممکن است پس از سال‌ها دیگر تولید از مخزن مذکور اقتصادی نباشد و تولید متوقف شود.

چندین دهه است که مجتمع‌های پالایشگاهی و پتروشیمی در حال مکیدن جان این مخزن هستند ولی برای نگهداشت این تولید هیچ اقدام مؤثری را در پیش نگرفته‌اند و مسئولین صرفاً در قامت مجری خبر، مشغول خبرخوانی هستند و گویی این وظیفه بر گرده مردمی است که این مجتمع‌ها بلای جانشان شده و می‌بایست خود اقدام به نگهداشت تولید مهمانانشان کنند.

افت فشار میدان گازی پارس جنوبی آغاز شده است. کشور قطر برای جبران افت فشار، اقدام به نصب سکوهایی جهت جبران افت فشار کرده و امسال نیز برای افزایش ۴۰ درصدی استحصال گاز از مخزن برنامه ریزی می‌کند ولی از طرفی کشور ایران کماکان، رویه خود را بر استفاده حداکثری و استحصال، بدون اینکه برای افت فشار آن تدبیری بیاندیشد استوار کرده است و این زنگ خطری است.

سالانه تولید یک فاز پارس جنوبی را از دست می‌دهیم

مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس با اشاره به برنامه‌ریزی برای حفظ و نگهداشت تولید گاز در پارس جنوبی اظهار داشت: در بخش فراساحل پارس جنوبی ۳۷ سکوی گازی، ۳۴۰ حلقه چاه، سه هزار و ۲۰۰ کیلومتر خط لوله و ۵۰ ردیف عملیاتی در حال بهره‌برداری است.

محمد مشکین‌فام از رسیدن میزان تولید گاز از پارس جنوبی به ۷۰۰ میلیون مترمکعب خبر داد و اضافه کرد: روزانه ۷۰۰ هزار بشکه میعانات گازی از پارس جنوبی تولید می‌شود که متناسب با میزان تولید روزانه گاز متغیر است.

وی مهرماه امسال در نشست با مدیرعامل شرکت نفت ایران با ابراز نگرانی از وضعیت تولید گاز پارس جنوبی برای سال‌های آینده گفت: تولید گاز از پارس جنوبی به پیک ظرفیت رسیده، اما از چهار سال آینده، پیش بینی می‌شود، سالانه به اندازه یک فاز پارس جنوبی (۲۸ میلیون مترمکعب) با افت تولید مواجه شود.

حفظ و نگهداشت تولید از پارس جنوبی

مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس تحقق استمرار تولید گاز را نیازمند اجرای دو راهکار حفظ و نگهداشت تولید از پارس جنوبی و توسعه دیگر میدان‌های گازی عنوان کرد.

مشکین‌فام گفت: تا کنون ۱۵ درصد گاز درجای میدان معادل ۶۲ تریلیون فوت مکعب برداشت شده است، با تأسیسات موجود پارس جنوبی می‌توان ۵۰ درصد گاز درجای میدان را که حدود ۲۱۰ تریلیون فوت مکعب محاسبه شده است، برداشت کرد.

پیامدهای افت فشار پارس جنوبی

به واسطه میدان پارس جنوبی، یک هاب اشتغال در جنوب کشور تشکیل شده است. افت فشار پارس جنوبی مساوی با افت تولید محصولاتی همچون اتان، متان، پروپان، بوتان و میعانات گازی است که هر کدام گستره وسیعی از صنایع پایین دستی را خوراک دهی می‌کنند.

امروزه کشور ایران، ضمن برخورداری از منابع عظیم گازی، به دلیل برخورداری از صنایع انرژی بر، با انحراف و تراز منفی تولید گاز روبروست که اوج آن را با کاهش خوراک دهی به صنایع در زمستان شاهد بوده‌ایم.

برخی کشورها ضمن برخورداری از منابع، استراتژی واردات را در نظر می‌گیرند. از آنجا که در فضای رسانه، واردات گاز توسط ایران یک نکته منفی قلمداد می‌شود لیکن با توضیحات بالا و ذکر یک مثال عینی، این کار یک استراتژی خوب و کارآمد است هر چند که هر وارداتی، سیطره کشور صادرکننده بر واردکننده را در معادلات در پی خواهد داشت.

در صورتی که برای افت تولید پارس جنوبی چاره اندیشی نشود پیامدهایی همچون تعدیل‌های عظیم نیروی انسانی، کاهش شدید درآمد دولت از طریق افت تولید پالایشگاه‌ها و متعاقباً پتروشیمی‌ها، افزایش نقدینگی تورم زا بواسطه عدم استقبال از سهام زنجیره وار این صنایع، کاهش مبالغ مصوب مسئولیت‌های اجتماعی و کاهش راندمان تولیدات انرژی بر خصوصاً برق، سیمان، خودرو و… محتمل است.

تا دیر نشده تدبیر شود

از آنجایی که این میدان سهم عظیمی از درآمد، تولید، اشتغال کشور را به خود اختصاص داده است به نظر می‌رسد استحصال صرف گاز، بدون سرمایه گذاری در نگهداشت علی رغم تدابیر طرف مقابل، در آینده بحران امنیتی را رقم و بدون شک دولت‌های بعد را زمین گیر خواهد کرد.

برای نگهداشت تولید، عمدتاً از دو روش کاهش فشار خط تولید و نصب کمپرسورهای با تکنولوژی بالا و استفاده می‌شود.

بر اساس گفته کارشناسان امر، از آنجا که پالایشگاه‌ها برای پایداری تولید، تحت پارامترهای فرآیندی (دما، فشار، شدت جریان و …) خاصی راهبری می‌شوند، افت فشار خط تولید به عنوان راه حلی مقطعی، مشکلاتی را ایجاد می‌کند که مجموعاً ناپایداری تولید را رقم خواهد زد.

راه حل دیگر که معمول بوده ولی با هزینه زیادی نیز همراه است، نصب کمپرسورها (نصب بر روی پلتفرم و سکوهای بسیار عظیم) است که در طرح توسعه‌ای فاز ۱۱ پارس جنوبی گنجانده شده بود ولی با خروج توتال، این مهم محقق نشد.

احداث ایستگاه‌های تقویت فشار گاز

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به تلاش‌های صورت گرفته برای جبران افت فشار در پارس جنوبی اظهار داشت: میدان گازی پارس جنوبی منبع ۷۰ درصد تولید کشور است.

محسن خجسته مهر اضافه کرد: با حفاری چاه‌های جدید، اقدام‌های مهندسی نفت از جمله اسیدکاری و… می‌توان تا حدودی از افت طبیعی تولید جلوگیری کرد.

وی افزود: مهمترین کاری که باید انجام دهیم احداث ایستگاه‌های تقویت فشار گاز است که یک اقدام اساسی محسوب می‌شود. اگر این کار را در بخش دریا انجام دهیم ۲۰ میلیارد دلار و در خشکی به ۱۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز داریم.

مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران که در عسلویه در جمع اعضای کمیسیون انرژی سخن می‌گفت، تصریح کرد: برای افت تولید از پارس جنوبی، سناریوی جبرانی داریم که اگر انجام ندهیم سال ۱۴۰۴ وارد کننده گاز خواهیم شد.

وی بیان کرد: طرح ضربتی افزایش تولید ۱۰ میدان گازی مناطق نفت مرکزی ایران، طرح توسعه میدان گازی کیش و خط لوله انتقال گاز، طرح توسعه میدان گازی پارس شمالی، طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی، طرح‌های توسعه میادین گازی فرزاد الف و ب، در این موارد در مجموع ۳۶۶ میلیون مترمکعب در روز به تولید گاز کشور افزوده می‌شود که در مجموع ۵۴ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد.

همه پای کار باشند

به نظر می‌رسد صنایع گازی پارس جنوبی هم اکنون در اوج نقطه تولید خود قرار دارند و این نگهداشت، مستلزم تدابیری است که از دید صنعت نفت هزینه، از دید مردم وظیفه و از دید صنایع پایین دستی سرمایه گذاری قلمداد می‌شود. درآمد سالیانه صنایع پایین دست این میدان به اندازه ایست که به راحتی هزینه نگهداشت تولید چند میدان با این ابعاد را می‌تواند پوشش بدهد.

استان بوشهر ضمن برخورداری از این صنعت و این تحقق درآمدی، در بدیهیات خود وامانده است و به نظر می‌رسد با افت تولید و درآمد، توسعه کم فروغ کنونی نیز متوقف و مشکلات جدیدی را برای این استان و کشور در ابعاد امنیت ملی به وجود خواهد آورد.

می‌طلبد استاندار بوشهر در هیئت دولت این پیشامد را تبیین، نمایندگان کمیسیون انرژی مجلس و سازمان منطقه ویژه انرژی پارس با قید فوریت، شرکت‌های حاضر را راهبردی و با رایزنی، وزارات دفاع (دارای مالکیت ۲۷ درصدی بر صنعت پتروشیمی)،نفت (دارای مالکیت ۲۶ درصدی بر صنعت پتروشیمی)،وزارت کار (دارای مالکیت ۲۱ درصدی بر صنعت پتروشیمی) و… شرکت‌های خصوصی (دارای مالکیت پنج درصدی بر صنعت پتروشیمی) را قانع به این هزینه کرد تا شاهد بروز این بحران نباشیم.