مردم  دست خالی و دل نگران خانه و کار و بار هر یک به سویی رفتند، در این بین چهره آرامِ  مش جعفر توجهم را جلب کرد؛ جلوتر رفتم سر صحبت را با پیرمرد  باز کردم و گفتم: حاجی عجله ای برای خانه نداری؟ همه خود را سریع به خانه شان می رسانند! برق رفته، شاید وسیله ای سوخته باشد...

همان طور که آرام به مسیرش ادامه می داد گفت: برق خانه ما قطع نمی شود.

دوباره نگاهی به سرتاپایش انداختم ، از دستان پینه بسته اش می شد فهمید،کشاورز یا دامدار است.

پرسیدم شغلت چیست پدرجان؟

گفت:چندسالی است که توان کار کردن ندارم و خانه نشینم، کمیته امداد زیر بال و پرم را گرفته است.

پرسیدم چطور برق خانه شما نمی رود؟

با همان لهجه شیرین روستایش گفت: چندسالی است از طرف کمیته امداد برایمان از همان پلن های همساده گذاشتند و حساب برقمان از بقیه سواست.

حدس زدم منظورش از پلن، همان پنل خورشیدی باشد که روی بام بعضی از خانه های روستا به چشم می خورد.

• درآمد بی زحمت

شنیده بودم کمیته امداد امام خمینی( ره) یا بعضی از ارگان ها مانند سازمان اوقاف و امور خیریه، برای افراد محروم و یا در مساجد و زیارتگاهها پنل خورشیدی نصب می کنند، تا هم منبعی برای دخل و خرج خانواده های محروم باشد هم کمکی به اوضاع بی سر و سامان برق این روزها.

مش جعفر می گوید: قبلاً کمیته امداد ماهی 70 _ 80 هزار تومان برایمان واریز می کرد اما از روزی که این پنل ها را نصب کرده اند ماهانه حدود هفت - هشت میلیون و در زمستان حدود 3 تا 4 میلیون تومان به حسابمان واریز می کنند.

داستان برایم جالب شد چند صفحه خورشیدی که هر از چندگاهی فقط باید خاک رویش را گرفت؛ چنین درآمد بی زحمتی داشته باشد.

به چندخانه دیگر هم سر زدم، همه راضی بودند، درآمدشان خیلی بیشتر شده بود و نیازی به چندرغاز مستمری نداشتند.

بر بام یکی از خانه ها که بودم ، نیروگاه برقی که در فاصله کمی از روستا قرار داشت توجهم را جلب کرد.

روستای چهاربرج در شهرستان مشهد، همسایه دیوار به دیوار بزرگترین نیروگاه شرق کشوراست و من تصمیم می گیرم  از نزدیک روند تولید برق را در این نیروگاه ببینم.

مدیرعامل نیروگاه طوس می گوید: برای تولید برق در نیروگاه طوس از 70 درصد گاز و 30 درصد مازوت  استفاده می شود، هرچند کشورهای پیشرفته دنیا به سمت استفاده از انرژی های پاک مثل باد، خورشید و آب رفته اند تا جایی که دیگر نیروگاه حرارتی در این کشورها دیده نمی شود.

مهندس افخمی  نگاه حساب گرانه ای هم به بحث هزینه های تولید برق دارد و می گوید: بخشی از هزینه ها در نیروگاه انجام می شود و بخشی در خطوط انتقال و بخشی در مسیر توزیع و این یعنی هزینه تولید هر کیلووات برق حدود 500 تومان برآورد می شود.

وی می گوید: این نیروگاه 45 درصد برق مشهد، 15 درصد برق استان خراسان رضوی و  یک و سه دهم برق کشور را تامین می کند.

• ایران سرشار از منابع تجدید پذیر

با توجه به اینکه کشور ما در سال 300 روز آفتابی دارد و از ظرفیت بالایی برای تولید برق از منابعی تجدید پذیر برخوردار است، استقبال کم از انرژی های پاک در ایران و حتی استانی با آب و هوای خراسان رضوی برایم عجیب به نظر می رسد.

اگر باد و خورشید و آب را منابع تجدیدپذیر انرژی فرض کنیم کشور ما و به خصوص استان خراسان رضوی خورشید و باد را در حد اعلایش دارد.

و سوال اینجاست که چگونه با وجود این همه ظرفیت ها آن طور که باید از منابع یاد شده استفاده نمی شود.

برای دیدن یکی از نیروگاههای خورشیدی مشهد که حدود 60 مگاوات برق پاک تولید می کند با معاون برنامه ریزی و تحقیقات برق خراسان همراه می شوم .

مهندس علومی می گوید: اقلیم ، دمای هوا و خورشید در بیشتر فصل های سال، پتانسیل بسیار بالایی برای تولید انرژی خورشیدی در خراسان رضوی دارد.

از مهندس علومی می پرسم هرکدام از پنل ها توانایی روشنایی چند لامپ را دارد؟

او می گوید: هر پنل پس از 8 ساعت نورگیری زیر نور مستقیم خورشید می تواند دو لامپ 100 وات را کاملا روشن کند.

حرف از نور مستقیم خورشید که شد ذهنم درگیر زمستان شد و اینکه نکند آسمان ابری و زمین پر از سایه مانعی برای تولید انرژی خورشید باشد، اما معاون برنامه ریزی و تحقیقات برق خراسان می گوید: عمده مشکل ما در تامین برق مربوط به تابستان است چراکه بار مصرف برق بسیار بالاست و در زمستان به سبب بار مصرف پایین مشکلی در تامین برق نداریم.

مهندس افخمی  ادامه می دهد: باتوجه به اینکه پنل های خورشیدی به شبکه برق متصل است درصورتی که تولید برق پنل ها، نیاز ما را تامین نکند، می توان انرژی موردنیاز را از شبکه برق دریافت کرد.

• کشورهای پیشرو

 نهاد ناظر جهانی انرژی نشان می دهد که تحویل پروژه های انرژی تجدیدپذیر، در سال گذشته ۴۵ درصد رشد داشته است که این یک گام بزرگ در تغییر صنعت جهانی است

در این میان کشورهایی مانند چین و آلمان نیز یک شبه ره صد ساله را طی می کنند و از ذره ذره آفتابشان هم نمی گذرند.

با یک مهندس برق خورشیدی در کشور چین گفت و گو می کنم تا وضعیت تولید برق خورشیدی را در این کشور بررسی کنم.

چانگ مین می گوید: در چین هزار و۹۲ کیلووات ساعت در مصرف برق صرفه جویی می شود که این معادل کاهش هزارو800 تن انتشار کربن در هواست.

حالا اگر بخواهیم وسعت و آب و هوای چین را به نحوی توجیه کنیم، درباره آلمان حرفی برای گفتن نمی ماند ، چرا که آلمان حسابی از دیدن روی خورشید محروم است.

به دنبال یک مهندس در حوزه برق خورشیدی در آلمان بودم و در نهایت پس از پیگیری های فراوان با تیلمن شوبرت بصورت واتساپی در خصوص وضعیت نیروگاه های خورشیدی در این کشور صحبت می کنم .

شوبرت می گوید: تا سال 2019 پنجاه تراوات ساعت برق خورشیدی تولید شده و این عدد در حال افزایش است.

وی ادامه می دهد: انرژی خورشیدی نقش مهمی در آلمان دارد و این کشور برای جلوگیری از انتشار گازهای گلخانه ای تا سال 2040  روی افزایش استفاده از انرژی خورشیدی حساب باز کرده است.

اما از این طرف کشور ما با یک میلیون و648 هزار و 195 کیلومتر مربع مساحت و۳۰۰ روز آفتابی در سال فقط سه کارخانه تولید پنل خورشیدی دارد که اگر با همه توان چرخشان بچرخد بازهم تولیدشان کفاف نیاز داخل را نمی دهد.

در همین حال واردات پنل های خورشیدی براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی و  قانون اساسی کشور از خرداد ماه سال 1399 ممنوع شده است.

• ضربه قاچاق به تولید داخل

با مدیر یک کارخانه تولید پنل های خورشیدی در نیشابور تماس می گیرم تا برای بررسی وضعیت تولید وتهیه گزارش به این کارخانه  بروم اما پس  از چند هفته پاس کاری و بهانه تراشی، مدیر کارخانه تلفنی به من می گوید: ما امیدی برای تولید وکارگری برای کار نداریم و خط تولید را به زودی تعطیل می کنیم.

از او خواستم هرطور که شده شرایطی را محیا کند تا به رونق دوباره کارخانه کمک کنیم، اما از من اصرار و از او انکار...

مدیر کارخانه می گوید:تا دلتان بخواهد به هر ارگان و سازمانی نامه نگاری کردیم از دفتر ریاست جمهوری گرفته تا مجلس شورای اسلامی و سازمان صمت استان...

از او درباره تفاوت پنل های تولیدی با پنل های خارجی می پرسم  که می گوید: پنل های ما از نظر کیفیت امتحان خود را پس داده است، کمر کارخانه ما زیر بار قاچاق خم شد.

هر جمله ای که می گفت مانند پُتکی بر سرم فرود می آمد.

اما داستان اینجا به پایان نمی رسد.

دادفر ادامه می دهد: در این کارخانه ۸۰  کارگر در دو شیفت کار می کردند؛ کارگرانی که به امید اشتغال در این کارخانه به زندگی خود سروسامان داده بودند، حالا در سالن های پر پیچ و خم دادگاه به دنبال جدایی و طلاق هستند.

فکر  بیکاری کارگران و خطر تعطیلی کارخانه حتی یک لحظه راحتم نمی گذارد.

به دنبال سرنخ هایی برای حذف این مشکل از مسیر تولید داخل بودم تا اینکه در فضای مجازی گروه هایی را پیدا کردم که به اندازه یک ابَر کارخانه توان خرید و فروش داشتند.

دلالانی که به راحتی آب خوردن، کالاهای قاچاق را در کمترین زمان از هر نقطه کشور به دستم می رسانند.

با یکی از این دلالان سر صحبت را باز کردم، برایم غیرقابل باور بودکه حدود 20 کیلو وات پنل خارجی درخواستی من را تا 20 روز بعد یا حتی کمتر برایم ارسال می کند.

بعد از پیامی که در گروه مجازی گذاشتم تا ساعتها ، روزها وهفته ها برایم پیام های تبلیغاتی ارسال می شد تا سفارشم را آماده کنند.

به دنبال دلالانی در مشهد بودم تا بتوانم حضوری برای خرید مراجعه کنم.

با یکی از آنان قرار می گذارم و با همراهی بازرسان صمت و اماکن وارد انباری در یک منزل مسکونی می شویم .

انباری که پنل های خارجی چینی و آلمانی در آن دپو شده بود.

با وجود مخالفت و اعتراض مالک، انبار پلمب شد و کالاهای قاچاق راهی سازمان صمت.

اینجا تنها محل نگهداری کالاهای قاچاق نیست و این فروشنده  هم آخرین قانون شکن و قاچاقچی کالا نیست!

از صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی چرایی نبود نظارت ها را جویا شدم؛ سرپرست سازمان صمت خراسان رضوی می گوید: در شش ماهه نخست امسال و پس از تصویب قانون ممنوعیت قاچاق ، هیچ گونه وارداتی به استان نداشتیم و این یعنی واردات غیرقانونی و واردات غیر قانونی یعنی قاچاق.

اما چه کسی باید جلوی قاچاق و واردات غیر قانونی را بگیرد؟!

خزایی گفت: کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مسئول این ماجرا ست و ماهم یکی از اعضای این کمیسیون هستیم زیرا قاچاق از مبادی غیرقانونی وارد کشور می شود.

• برخورد با متخلفان

استانداری خراسان رضوی و گفت وگو با مدیرکل امنیتی_ انتظامی استان، مقصد بعدی من برای باز شدن گره کور قاچاق بود.

دبیری می گوید: همه ما در قبال خوابیدن چرخ تولید مسئولیم. صنعت و معدن هم به عنوان رئیس ستاد تسهیلِ تولید باید پاسخگوی معرفی نکردن این کارخانه با این حجم از مشکلات به ما باشد.

وی ادامه می دهد: من صنعت و معدن را پای کار می آورم و در این راه جنگنده ام و نمی گذارم آب از آسیاب تولید داخلی بیفتد.

مسیر ناهموار و پر از اما و اگر تولید پنل های خورشیدی دوباره من را به روستای چهار برج می کشاند.

مش جعفر را می بینم که مشغول پاک کردن  گرد و غبار ازصفحات پنل های خورشیدی اش بود به این امید که زنگار کوتاهی و بی توجهی از چهره متولیان پاک شود و مسیر تولید پنل های خورشیدی صاف و هموار گردد.

تنظیم: فاطمه سلطانی