خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: مراسم نخل‌گردانی در شهر تاریخی جاجرم از سابقه چهارصد ساله برخوردار است. آئین نخل گردانی با شماره ۲ هزار و ۵۵۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

هرساله در بسیاری از کشورهای جهان به ویژه کشور عزیزمان ایران مراسم مختلفی در سوگواری اباعبدالله الحسین علیه السلام برگزار می‌شود، در استان خراسان شمالی و شهرستان جاجرم نیز مراسم با شکوهی همچون نخل برداری، علم گردانی، شبیه خوانی با شور و شکوهی وصف نشدنی برگزار و عاشقان بسیاری را از دیگر نقاط استان به جاجرم می‌کشاند.

در روز تاسوعای حسینی هریک از هیئت‌های مذهبی با نظم خاص خود وارد حسینیه بزرگ می‌شوند و به زنجیر زنی می‌پردازند. مراسم معنوی تاسوعا و عاشورای حسینی در این شهر، مردم متدین را از نقاط مختلف کشور در این مکان گرد هم می‌آورد. در غروب تاسوعا مردم جاجرم یا حسین گویان علم‌ها را برداشته و در اطراف بافت قدیمی جاجرم ۳ مرتبه علم گردانی می‌کنند.

گویا اینجا، نمایشی غمگین، روح همگان را تسخیر کرده است؛ چشم‌ها همه خیس می‌شود و همه به سمت حسینیه بزرگ با علم‌ها حرکت می‌کنند و مراسم سینه زنی برپا می‌شود.

نخل برداری یا نخل گردانی از جمله آداب مرسوم محرم در شهرهای کویری از جمله جاجرم است که به معنای تشییع پیکر پاک سرور شهیدان در روز عاشورا است.

زنان و مردانی که با چشمانی گریان و با صدایی آرام نجوا می‌کنند و گاه از میان ناله‌ها فریاد «یا حسین» شنیده می‌شود؛ در روز عاشورا جوانان و مردانی تنومند نخلی را بر روی دوش نهاده و آن را حمل می‌کنند. نخل چوبی جاجرم قدمتی ۱۸۰ تا ۲۰۰ ساله دارد که بعد از نماز ظهر عاشورا وارد حسینیه بزرگ می‌شود.

فلسفه نخل گردانی

اسکلت چوبی اتاق مانندی که در ایام عزاداری دهه اول محرم و در آستانه روز عاشورا به وسیله پارچه‌های الوان، آینه، چراغ و امثال آن تزئین می‌شود را نخل می‌گویند. نخل را در مراسم عزاداری سیدالشهدا بر دوش خود حمل می‌کنند و همراه آن به عزاداری و نوحه خوانی می‌پردازند.

نخل، بسیار بزرگ و سنگین وزن است و معمولاً از چوب درخت گردو ساخته می‌شود آنچنان که چندین مرد قوی باید آن را از زمین بر دارند و بر دوش خود حمل کنند.

تعریفی که در لغت نامه دهخدا برای نخل آمده این چنین است: نخل یعنی تابوت بزرگ و بلندی که بر آن خنجر، شمشیر و پارچه‌های قیمتی و آینه‌ها بسته است و در روز عاشورا با عنوان تابوت امام حسین علیه‏ السلام حرکت داده می‌شود و چون شبیه درخت خرما ساخته می‌شود، به آن نخل می‌گویند. بنا بر این تعریف، نخل نمادی از پیکر مطهر امام حسین (ع) و تزئینات آن مثل خنجر و شمشیرها، تمثیلی از ضرباتی است که به بدن امام (ع) از سوی سپاه دشمن اصابت کرده است.

سپس نخل برداران آماده می‌شوند، زنجیر زن‌ها در جایگاه قرار می‌گیرند و زنجیر می‌زنند. بعد از زنجیر زنی مراسم نخل برداری با سنج زدن آغاز می‌شود؛ صدای طبل‌ها لرزه بر اندام می‌اندازد و خیل عظیم جمعیت با فریاد یا حسین نخل را بلند کرده و سه مرتبه نخل را می‌گردانند. مراسم عزاداری محرم جاجرم در دوره حکومت صفوی و شاه عباس در سال ۱۰۴۰ گزارش شده و نخل چوبی در زمان محمد شاه قاجار ساخته شده است.

نخل گردانی در روز عاشورا، یک مرتبه در ظهر عاشورا و یک مرتبه در بعد از ظهر عاشورا برگزار می‌شود و در انتهای مراسم با فریاد «حسین حسین»، نخل را بر سر جایش قرار می‌دهند و به سوگواری و عزا می‌پردازند. این مراسم غروب عاشورا، پس از شام غریبان به اتمام می‌رسد و نخل را به جایگاه خود در حسینیه بر می‌گردانند.

این آئین کهن هر ساله در جاجرم با شور و شکوه عجیبی برپا می‌شود و جمعیت عاشقان حسینی را گرد هم می‌آورد، البته امسال به دلیل شیوع گسترده ویروس کرونا برگزار نمی‌شود.