دنیا چگونه با معضل کم آبی کنار آمده است؟
اقتصاد ایران: برای حل ریشه ای مشکلات آب در ایران، یکپارچه سازی مدیریت آب و جبران سریع خلاء های گذشته بسیارلازم و ضروری و چه بسا مستلزم ساختار بندی جدید ولو با تشکیل وزارتخانه آب است.
تا قبل از دهه 60 تهدیدی از ناحیه کم آبی متوجه اغلب کشورهای جهان نبود مگر اینکه به صورت موردی در برخی از مناطق خشک و نیمه خشک جهان احساس می شد. از نیمه دهه 60میلادی زنگ خطر کمبود منابع از جمله آب های شیرین در جهان زده و متعاقب آن از اواخر دهه 70 میلادی بتدریج یکپارچه سازی مدیریت منابع آب مطرح شد و بعد از اولین نشست سران زمین در ریودوژانیرو به صورت الزام جهانی در آمد و فصل 18 از دستور کار 21 گانه سازمان ملل به موضوع آب اختصاص یافت.
مدیریت یکپارچه منابع آب و حوضه ارتباط تنگاتنگی با توسعه پایدار دارد و دستور کار 21 سازمان ملل از مدیریت یکپارچه منابع آب به عنوان کلید توسعه پایدار یاد کرده است. مدیریت یکپارچه منابع آب، فرایندی است که حفاظت، توسعه و مدیریت هماهنگ آب، خاک و منابع وابسته را به منظوربه حداکثر رساندن رفاه اقتصادی و اجتماعی به شیوهای عادلانه، بدون لطمه دیدن پایداری اکوسیستمهای حیاتی ترویج میکند.
مدیریت یکپارچه منابع آب و حوضه ضمن اینکه لزوم دستیابی به اهداف توسعه پایدار را ضروری میسازد ، ارتباط ارگانیک بین سازمانها و نهادها و سایر مولفههای تاثیرگذار درمدیریت آب ایجاد میکند و آنها را خواسته یا ناخواسته به سمت هماهنگی ساختاری و نهادی سوق میدهد.
گزارش برنامه آب – سازمان ملل نشان میدهد که بیش از130 کشور جهان رهیافت یکپارچه منابع آبی را با تاثیر مهم آن روی توسعه و اعمال مدیریت پذیرفته اند.64 درصد کشورها، طرحهای مدیریت یکپارچه منابع آب خود را توسعه داده و 34 درصد در مرحله اجرای پیشرفته هستند.
از سال 1992، 80 درصد کشورها اصلاحات لازم را برای توانمندسازی محیط زیست جهت مدیریت یکپارچه منابع آب بر اساس رهنمودهای دستور کار 21 و طرح اجرایی ژوهانسبورگ بعمل آورده اند. همچنین ارزیابی منابع آب و سیستمهای نظارت در بیش از 60 درصد کشورها اجرا میشود. برنامههای مدیریت منابع آب ( شامل سیستمهای تخصیص، مدیریت آبهای زیرزمینی، ارزیابی آثارزیست محیطی، مدیریت تقاضا) در بیش از 84 درصد کشورها با شاخص توسعه انسانی بالاتر و در40 درصد سایر کشورها با شاخص توسعه انسانی متوسط و پایین اجرا می شود.
درمدیریت یکپارچه منابع آب اجرای دو اصل ضروری است: نخست یکپارچه سازی نهادهای ذی مدخل در بخش تولید و مصرف و ایجاد وحدت ساختاری در بین آنها و دوم چند منظوره کردن پروژه های آبی کما اینکه بند سوم فصل 18 دستور کار21 ملل متحد تصریح و تاکید میکند که" یکپارچگی باید همه اشکال بهم پیوسته ارکان آب شیرین شامل آبهای سطحی و زیرزمینی را پوشش دهد و بهره برداری ها چند منظوره باشد". بر این اساس برای حل ریشه ای مشکلات آب در کشور، یکپارچه سازی مدیریت آب و جبران سریع خلاء های گذشته بسیارلازم و ضروری و چه بسا مستلزم ساختار بندی جدید ولو با تشکیل وزارتخانه آب است.
------------------------------------------------
احمد کاظم زاده