به گزارش خبرگزاری اقتصادی ایران؛ به گفته مسئولان صنعت برق کشور، استخراج رمزارزها، خشکسالی و افزایش زودهنگام دمای هوا، مشکلات تامین برق از سدها و... از جمله دلایل ایجاد این بحران بوده و نکته اینکه، این معضل از اواخر بهار و نه در تابستان (فصل اوج گرفتن مصرف برق در کشور) اتفاق افتاده است؛ همین موضوع بر نگرانی ها برای وضعیت برقی کشور در هفته ها و ماه های پیش رو افزوده است.

اما راهکار وزارت نیرو برای کاهش مشکلاتش در تامین برق، قطعی نوبتی برق مناطق شهری و روستایی و واحدهای صنعتی و... بوده است؛ بر همین اساس، طی اطلاعیه هایی زمان قطع برق در شهر و روستا از اوایل هفته گذشته اعلام شد و برای واحدهای صنعتی هم در قالب ارسال پیامکی اطلاع رسانی صورت گرفت؛ اما صاحبان صنایع اعلام کرده اند که اغلب قطعی ها مطابقتی با زمان اطلاع رسانی شده در پیامک ها نداشته و این موضوع بر میزان خسارت های تحمیلی به این بخش افزوده است.

*آسیب های جبران ناپذیر صنایع به خاطر قطع برق

فعالان اقتصادی می گویند قطع برق واحدهای صنعتی اتفاق نامطلوب بزرگی است که تبعات و پیامدهای آن در بلندمدت مشهود خواهد بود؛ زیرا این اتفاق می تواند صنایع را به تعطیلی بکشاند.

به گفته محمدرضا توکلی زاده، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی مشهد، چنین اتفاقاتی ممکن است همچون کرونا تبعات زیادی برای واحدهای صنعتی به دنبال داشته باشد و باعث آسیب های جبران ناپذیری بر این بخش بشود. واحدهای صنعتی باید از محل فعالیتی که دارند تعهدات خود به کارکنان، بازار و ... را ایفا کنند و زمانی که واحدهای صنعتی با توقف کار مواجه می شوند، ضرر و زیان های ناشی از آن در ابعاد وسیع در آینده ظهور و بروز خواهد کرد.

اما این سوال در ذهن ها متبادر می شود که مگر واحدهای صنعتی دارای سیستم برق اضطراری نیستند که در صورت قطعی، بتوان از آن سیستم برای کاهش خسارت های احتمالی استفاده کرد؟

به گفته توکلی زاده بسیاری از واحدهای صنعتی به برق اضطراری مجهز هستند اما نباید از این مهم غافل شد که استفاده از برق اضطراری نیازمند مصرف سوخت و گازوئیل است که تامین گازوئیل نیز کار چندان آسانی نیست و تنها در صورتی برق اضطراری می تواند کارگشا باشد که از گاز طبیعی و لوله کشی استفاده گردد.

*مشکل این روزهای برق کشور، حاصل مدیریت ناکارآمد در حوزه انرژی است

رئیس کمیسیون مالیات، کار و تامین اجتماعی اتاق بازرگانی مشهد نیز می‌گوید: به نظر می‌رسد در حوزه انرژی کشور ما، مدیریت منسجم و کارآمدی که از آینده‌نگری کافی برخوردار باشد، وجود ندارد.

احمد اثنی عشری درباره وضعیت صنایع مشهد پس از قطعی برق در هفته گذشته می‌گوید: هم اکنون با توجه به قطعی‌های مکرر برق، واحدهای صنعتی دچار مشکل شده‌اند؛ این اتفاق برای برخی از واحدها مشکلات بیشتری را به دنبال داشته است؛ به طور مثال، برخی از کارخانه‌ها به ویژه در صنعت چینی و قطعات خودرو، دارای کوره هستند و این کوره نباید سرد شود؛ زیرا موجب توقف عملیات تولید و در نتیجه دوباره کاری و خسارت‌های سنگین به واحد می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه «طبق قانون برق بخش صنعت نباید قطع شود و پایدار ماندن برق این بخش در اولویت قرار دارد»، تصریح می‌کند: با همه این ها، اگر هم قطعی برق اتفاق می‌افتد، سوال است که چرا به درستی این موضوع به صاحبان صنایع اطلاع داده نمی‌شود؟ در واقع، پیامک‌هایی که در این زمینه ارسال می‌گردد، به موقع نیست و از طرفی، زمان‌بندی‌های مربوط به قطعی هم غیرمنطقی است. شاید کارخانه در شیفت کاری فعال باشد و همان موقع پیامک ارسال شود و در نتیجه فرصت کافی برای تکمیل کار وجود نداشته باشد. از طرفی، شرکتی که نیروهایش صبح در محل کار حاضر شده‌اند و پس از دو ساعت فعالیت، برقش قطع می‌شود و نمی‌داند در چه ساعتی وصل می‌گردد، در بلاتکلیفی است.

اثنی عشری خاطرنشان می‌کند: البته گویا وضعیت در اطلاع‌رسانی‌ها و قطعی‌های برق کمی بهبود یافته؛ اما در همان چند روز نخست قطعی‌ها، مشکل بزرگی داشتیم و این تجربه‌ای بود که باید از آن درس گرفت.

نایب رئیس هیات رئیسه انجمن مدیران صنایع خراسان معتقد است که شرکت برق و وزارت نیرو باید مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه انرژی ایجاد کنند و از طرفی، برق بخش صنعت به دلیل مولد بودن و ایجاد ارزش افزوده نباید قطع شود. ضمن اینکه طبق قانون اگر برق صنایع قطع شود،  شرکت برق باید خسارت ناشی از آن را پرداخت کند؛ هر چند در این روزها شاهد چنین چیزی نبودیم.

اثنی عشری در پاسخ به این سوال که استخراج رمزارز در قطعی‌های برق امسال چقدر موثر است، می‌گوید: ابتدا باید گفت که ارزهای دیجیتال به خاطر تحریم می‌تواند به نوعی به کشور کمک کند. در زمینه تاثیرگذاری استخراج این ارزها بر فشار به شبکه برق هم نمی‌توان منکر موضوع شد اما معتقدم ربط دادن تمام ماجرا به رمزارزها به نوعی آدرس اشتباه دادن است؛ زیرا رقم برقی که در این زمینه مصرف می‌شود، نسبت به دیگر بخش‌ها بسیار کمتر است و اگر حتی کل آن ها قطع شود، باز هم مشکل وزارت نیرو حل نمی‌شود.

*ناتوانی واحدهای صنعتی در شرایط کنونی برای برنامه ریزی در تولید

دبیر انجمن مدیران صنایع خراسان نیز درباره وضعیت صنایع مشهد در هفته گذشته وشکایت های ارسالی به این تشکل در این خصوص می گوید: گزارش های بسیاری درباره موضوع قطع برق به دست ما رسیده است؛ همه واحدها از این وضعیت ناراضی و شاکی اند و نمی توانند برای تولیداتشان برنامه ریزی کنند. واحدها به طور دقیق نمی‌دانند چه زمانی برق دارند و به همین دلیل نمی توانند شیفت های خود را تنظیم کنند.

به گفته امیر مهدی مرادی، به دلیل نبود نظم در قطعی برق برخی از صنایع اعلام کردند که رسما تعطیل هستند تا مشخص شود که آیا برنامه دقیق و منظمی برای این قطعی ها اعلام خواهد شد؟

وی تاکید می کند:قطعی های مکرر برق در هفته گذشته باعث آسیب های زیادی به واحدهای صنعتی شده است؛ برخی از خراب شدن مواد تولیدی یا آسیب ماشین آلاتشان به خاطر قطعی یکباره برق گفته اند. ماشین آلات چند میلیاردی کارخانه ها به خاطر نوسانات برق آسیب دیده است و باید از تهران تجهیزات تعمیر آنها با هزینه سنگین تامین شود.

مرادی بزرگترین مشکل در موضوع قطع برق را عدم برنامه ریزی و سوء مدیریت در این زمینه می داند و تاکید می کند: اگر حداقل برنامه دقیقی برای قطعی ها از سوی شرکت برق ارائه شود و واحدها بدانند که در هفته چه روزهایی کار کنند و چه روزهایی پرسنل در محل کار حاضر نشوند، می توان از بروز قسمتی از خسارت ها جلوگیری کرد. در هفته گذشته در برخی از واحدها پرسنل در کارخانه حاضر شده و دیگ بخار را روشن کرده اند و دیگ تازه به دمای مدنظر رسیده تا کار آغاز شود، یکباره برق قطع شده است.

دبیر کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی مشهد ادامه می دهد: برخی از واحدها به دلیل اینکه به آنها اعلام شده تا ساعت 21 برق نخواهند داشت، شیفت شب کارخانه را راه اندازی کرده اند اما در ساعت 17 برق شان وصل شده است. این درحالی است که کارخانه می توانست در آن 4 ساعت فعالیت کند.

«طبق ماده 25 قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار، برق بخش صنعتی نباید قطع شود و همه بار این موضوع نباید روی دوش صنعت باشد» مرادی با استناد به این بخش از قانون می گوید: اطلاع رسانی قطعی ها نسبت به روزهای نخست کمی مدیریت شده است؛ به طور مثال، شرکت برق هم اکنون متوجه شده که نمی تواند برق صنایع لبنی را یک باره قطع کند و باید پیش از آن اطلاع بدهند؛ زیرا نوع تولیدات وابسته به برق است. البته مثل سال 86 که یکباره گاز را قطع کردند و خسارت زیادی به صنایع وارد شد، امسال هم بعد از قطعی متوجه خسارتهای سنگین این موضوع به برخی واحدها شدند.

مرادی می‌افزاید: در برخی از واحدها همچون آنهایی که تولید پوشش فلزی دارند یا گالوانیزه می کنند، کوره ها 24 ساعته روشن است و با قطع برق، ماده مذابی که ارزش میلیاردی دارد، به یکباره در کوره می ماند و کوره هم خسارت می بیند. در این مواقع جبران خسارت بسیار سخت است. از طرفی، شرکت برق اعلام کرده بود برخی شرکت ها دارای ژنراتور هستند و می توانند برق مورد نیازشان را تامین کنند؛ اما 90 درصد آن هایی که برق اضطراری و ژنراتور دارند، تمام نیازشان از این طریق تامین نمی شود و در نتیجه همه فرایند تولید کار نمی کند و همین هم خسارت های زیادی به بار می آورد.

دبیر انجمن مدیران صنایع خراسان تاکید می کند: برخی از شرکتها هم به مشتریانشان تعهد دارند و باید به آن عمل کنند و تولید را انجام دهند. به همین دلیل مواد اولیه را خریده اند و در این شرایط باید خسارت سنگینی برای جبران بدهند چون نمی توانند به تعهد خود عمل کنند. در این میان، یکی از مباحث، عدم اطمینان است و صنعتگر اطیمنان ندارد که اگر کارگرش در محل کار حاضر شود، امروز کار دارد یا خیر. این بلاتکلیفی ها صنعتگران را اذیت می کند. اگر برنامه دقیقی برای قطع و وصل برق داشته باشند، به شرکت مقابل و مشتریان خود قول نمی دهند و ماشین آلات هم بابت قطع و وصل مکرر برق آسیب نمی بینند.

*راهکار چیست؟

عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی مشهد اذعان می‌کند: می توان برای این قبیل اتفاقات راه حل و برنامه پیش‌بینی کرد. در واقع، بخش دولتی باید زیرساخت های موجود در حوزه انرژی را احیا و اصلاح کند؛ هرچند که این اقدامات زمان بر است.

توکلی زاده با بیان اینکه قطع برق در هفته گذشته از نظر صاحبان صنایع مشکلی غیرقابل پیش بینی بود، می‌افزاید: متاسفانه زیرساخت هایمان را در چند سال گذشته مهیا نکردیم و از طرفی، برق به قیمت واقعی عرضه نشده است. هر چند که به ظاهر برق با سوبسید به مصرف کننده عرضه گردیده و رضایت مردم به مصلحت آنان ترجیح داده شده؛ اما در واقع صنعت برق فدای مصرف ارزان شده است.

وی تاکید می کند: مصلحت آن نیست که همه چیز را ارزان به مردم عرضه کنیم؛ چرا که فعالیت صنایع با قیمت غیر واقعی برق پایدار نخواهد بود. لذا پیشنهاد می شود قیمت برق حتی برای واحدهای صنعتی واقعی شود؛ البته نباید از این نکته غافل شد که این مهم باید با واقعی شدن دستمزد مردم توامان باشد. واضح و مبرهن است که شرکت برق با واقعی شدن قیمت برق می تواند به تامین زیرساخت ها و ایجاد نیروگاه های جدید کمک کند در نتیجه برق صنایع، دیگر قطع نخواهد شد و قیمت نهایی محصول نیز کاهش خواهد یافت. حال هر چند که به ظاهر برق ارزان در اختیار مردم قرار می گیرد اما قطعی برق واحدهای صنعتی موجب گران شدن محصول و کالا خواهد شد که این مبلغ از جیب مصرف کنندگان پرداخت می شود.  لذا همیشه رضایت مردم، مصلحت آنان نیست.

قدیمی بودن نیروگاه‌هاي برق در ايران و عدم به روزرساني آن ها باعث كاهش بازدهي شده و اين موضوع هم در مشكلات تامين بر امروز موثر است.

رئیس کمیسیون مالیات، کار و تامین اجتماعی اتاق بازرگانی مشهد درباره وضعیت نیروگاه‌های برق کشور اذعان می‌کند: به نظر می‌‌رسد سرمایه‌گذاری کافی در نیروگاه‌ها صورت نگرفته؛ آن ها قدیمی هستند و نیاز به تعمیر دارند. به همین دلیل بازدهی لازم را ندارند. نیروگاه‌ها باید به گونه‌ای طراحی می‌شدند تا در تابستان که گاز کمتری مصرف می‌شود، از نیروی گاز برای تامین برق استفاده ‌می‌شد. این مشکل برق از گذشته قابل پیش بینی بود و باید از همان زمان راهکاری اساسی پیش بینی می‌شد.

*فعال شدن شیفت شب با هدف مدیریت مصرف

مرادی، دبیر انجمن مدیران صنایع خراسان نیز درباره مدیریت بهتر در شرایط موجود تاکید می کند: برای این مشکلات، تا حدی که مقدور باشد، همکاری می کنیم و انتظار داریم که این همکاری متقابل باشد. در همین راستا با سازمان صمت، استانداری و شرکت برق مکاتبه داشته ایم.

وی تاکید می کند: البته نباید این را فراموش کرد که همه در این زمینه تحت فشارند و نمی توان یکجانبه نگری کرد. این اتفاق یک شبه رخ نداده و طی سال ها زیرساخت ها فراهم نشده و به فکر نبوده ایم، خشکسالی و گرما و ماینرهای استخراج ارز دیجیتال و... هم مزید بر علت شده اند. بنابراین، اکنون نمی توانیم تقصیر را بر گردن یک مدیر شرکت برق بیندازیم؛ اما انتظار ما مدیریت صحیح است.

وی درباره یکی از راهکارهای موجود برای فعالیت واحدهای صنعتی در شرایط کنونی می گوید: ممکن است 10 کارخانه از یک دیزل برق تغذیه شوند. اما اگر با کارخانجات هماهنگ کنیم که تعدادی در شیفت شب فعال شوند، باری که روی هر دیزل است، کاهش می یابد و پیک مصرف نیز کاهشی می شود. هدف شرکت برق هم شکستن پیک مصرف است؛ اما این امر مستلزم آن است که شرکت برق هزینه هایی را بپذیرد؛ زیرا در شرایط کرونا شرکت ها برای شیفت شب مشکل دارند و باید هماهنگی و همکاری های لازم صورت گیرد. دستمزدی که واحدهای صنعتی به شیفت شب می دهند، بیشتر است و به همین دلیل، شرکت برق باید تشویق هایی اعمال کند و در فصول دیگر با قیمت مناسب به این کارخانه ها برق بدهد. بنابراین، بایستی همکاری همه جانبه ای اتفاق بیفتد تا روی یک بخش فشار وارد نشود.

*غفلت از انرژي هاي تجديدپذير

یکی از راهکارهای بلندمدت برای جلوگیری از تکرار مشکل قطعی برق در سال های آینده، تمرکز بر توسعه زیرساخت تولید انرژی های تجدیدپذیر برای تامین برق است اما چنانکه باید و شاید در کشورمان بر این موضوع تمرکز نشده است.

اثنی عشری،  با اشاره به ظرفیت فراوان ایران در زمینه انرژی‌های خورشیدی و بادی، اظهار می‌کند: متاسفانه در این زمینه سرمایه‌گذاری کافی صورت نگرفته است و بخش خصوصی هم علی رغم تمایل برای ورود به این عرصه، به علت سختی مقررات و ضوابط دست و پاگیر موجود و نیز عملکرد نامطلوب وزارت نیرو، راغب به سرمایه‌گذاری در این حوزه نیست. به طور مثال، هم اکنون تولید هر کیلووات برق تجدیدپذیر برای شرکت‌ها 1200 تومان هزینه دارد؛ اما شرکت برق برای هر کیلووات تنها 860 تومان به بخش خصوصی می‌پردازد و این یعنی قیمت خرید منطقی نیست و در این شرایط سرمایه‌گذار حاضر به ورود به این عرصه نیست.

«در اکثر کشورها برای سرمایه‌گذاری در حوزه برق وام و تسهیلاتی به سرمایه‌گذار ارائه می‌دهند»، اثنی عشری با اشاره به این نکته می‌گوید: هم اکنون یکی از سرمایه‌گذاران ایرانی در کشورهای آفریقایی، آسیای میانه و حتی اروپایی برای تولید برق سرمایه‌گذاری کرده و نیروگاه می‌سازد؛ اما در ایران به رغم پیشنهادی که مطرح کرده، حمایتی از او صورت نگرفته است.

وی می‌افزاید: اگر کسی امروز در ایران به دنبال تولید برق باشد، باید از 22 محل مجوز اخذ کند و این مانع بزرگی به شمار می‌رود. از طرفی، عملکرد وزارت نیرو با توجه به عدم سنجش صحیح این حوزه، در این زمینه کارآمد نیست.