به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران ، دونالد ترامپ در چهار سال ریاست خود بر کاخ‌سفید، در قالب کارزاری موسوم به «فشار حداکثری»، به طرز بی‌سابقه‌ای بر تحریم‌های ایران افزود. یکی از اقدامات مهم وی در این دوره، تحریم مجدد برخی نهادها ازجمله بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، اما این بار ذیل عنوان «تروریسم» بود.

شواهد متعدد نشان می‌دهد که دولت بایدن، بر خلاف گفته‌ها و وعده‌های اعلامی خود، در صدد ادامه همان سیاست فشار حداکثری ترامپ است. دولت جدید آمریکا به‌خصوص روی حفظ تحریم‌های ذیل عنوان تروریسم، تأکید ویژه‌ای دارد.

«آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا درباره تحریم‌های غیرهسته‌ای، به‌خصوص تحریم‌های ذیل عنوان «مبازره با تروریسم» آمریکا علیه ایران گفت: «ما تحریم‌های غیرهسته‌ای را به‌عنوان اهرمی برای بدرفتاری‌های ایران در سایر موضوعات (غیرهسته‌ای) حفظ کرده و ادامه خواهیم داد ».(۱)

و ی همچنین در جلسه رأی اعتماد کنگره‌ی آمریکا در پاسخ به این سوال که «آیا به نظر شما برداشتن تحریم‌های تروریستی که در حال حاضر علیه بانک مرکزی، شرکت ملی نفت، بخش مالی و بخش انرژی ایران اعمال شده است، در راستای منافع ملی آمریکاست؟» این‌گونه پاسخ داد: «خیر. من فکر می‌کنم هیچ چیزی نمی‌تواند مانع این شود که ما هر کار ممکن، ازجمله هر تحریم ممکن را برای حمایت ایران از تروریسم در نظر بگیریم ».(۲)

اخیراً «وندی شرمن» نیز در جلسه رأی اعتماد خود در کنگره، روی همین موضوع تأکید کرد. شرمن در پاسخ به این سوال که «آیا به حفظ تحریم‌های بانک مرکزی ایران متعهد هستید؟» گفت: «من نمی‌خواهم کاری انجام دهم که از پشتیبانی بی‌نظیر سپاه از بی‌ثباتی در منطقه حمایت کند و ما و شرکای ما را در معرض خطر قرار دهد». (۳)

ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز در اظهاراتی مدعی شده است که دولت بایدن آماده است اقداماتی را برای بازگشت به توافق هسته‌ای بردارد و برای این منظور «تحریم های مرتبط با هسته‌ای» را لغو کند. (۴)

عبارت «تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای» در مذاکرات برجام هم به کار برده شد و منظور آمریکایی‌ها از این عبارت این است که تحریم‌های دیگری به بهانه‌های مختلف از جمله حمایت از تروریسم وجود دارد که مسئله آنها از بحث هسته‌ای ایران جداست.

این اظهارات نشان می‌دهد که آمریکا قصد برداشتن تحریم‌های مهمی نظیر تحریم بانک مرکزی را ندارد. اساساً می‌توان گفت که به دلایل فنی، اختیار لغو آن دسته از تحریم‌ها که ذیل قانون کاتسا تعریف شده‌اند، با دولت آمریکا نیست.

مانعی به نام کنگره و قانون کاتسا

به‌طور مشخص، فرایند لغو آن دسته از تحریم‌ها که بر مبنای فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ (مبارزه با تروریسم) اعمال شده‌اند، کمی پیچیده‌تر است. در بخش ۱۰۵ قانون کاتسا (۵)، کنگره دولت آمریکا را موظف کرده است که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به عنوان یک نهاد حامی تروریسم شناسایی کرده و ذیل تحریم‌های دستور اجرایی ۱۳۲۲۴ قرار دهد. همچنین براساس این قانون، دولت موظف شده است که این کار را برای تمام نهادها، دفاتر، وابسته‌ها و… سپاه نیز انجام دهد.

«بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران»، «شرکت ملی نفت ایران»، «شرکت ملی نفت‌کش ایران» و «صندوق توسعه‌ی ملی ایران» چند نمونه بسیار مهم از نهادهایی هستند که به بهانه مبارزه با تروریسم و بر اساس فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ تحریم شده‌اند (۶). مسئله تحریم‌های تروریستی این است که بسیار شدیدتر از تحریم‌های دیگر آمریکا عمل می‌کنند و حتی نهادی که تحت این نوع تحریم قرار بگیرد، در تراکنش بشردوستانه نیز نمی‌تواند نقش داشته باشد. به همین جهت باقی ماندن تحریم‌های غیر مرتبط با هسته‌ای مانع از بهره مندی ایران از مزایای برجام حتی در یک سطح حداقلی خواهد شد.

توصیه‌های محافل فکری

کارشناسان محافل فکری آمریکا، به‌خصوص آن‌هایی که نسبت چندانی با سیاست‌های اعلامی دولت بایدن ندارند (۷)، بارها درباره این موضوع قلم‌فرسایی کرده و تلاش کرده‌اند تا حساسیت کنگره نسبت به رفع تحریم‌های تروریستی علیه ایران را بالا نگه دارند.

«بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» (اف. دی. دی) در یادداشتی درباره لزوم دفاع بایدن و کنگره از تحریم‌های تروریستی علیه ایران، می‌نویسد: «کنگره باید این پیام فراجناحی را به دولت بایدن ارسال کند که فارغ از موضع مشارکت‌کنندگان در برجام، اکثریت قاطع کنگره موافق این هستند که هیچ‌گونه تخفیف در تحریم‌های تروریستی به ایران داده نشود. این سیاست همچنین هم‌راستا با سخنان بلینکن در جلسه استماع کنگره و اظهارات گذشته وی است ».(۸)

این لابی صهیونیستی یک ماه پس از این یادداشت، مقاله‌ای دیگر در همین راستا با عنوان «دولت بایدن نباید در حوزه تروریسم، تخفیف تحریمی قائل شود»، منتشر و در آن، به‌خصوص روی لزوم ادامه تحریم تروریستی بانک مرکزی ایرانتأکید کرد: «دولت جدید و حامیان آن باید در برابر فشارها [برای رفع تحریم‌های تروریستی ایران] مقاومت کرده و تحریم‌های تروریستی آمریکا، به‌خصوص تحریم تروریستی بانک مرکزی ایران را حفظ کنند .»(۹)

«کنث کاتزمن» در مقاله‌ای که شورای آتلانتیک آن را منتشر کرد، ضمن تحلیل تحریم‌های تروریستی آمریکا علیه ایران، این دسته از تحریم‌ها را بخشی کوچک و ناکافی از اقدامات آمریکا برای مهار ایران می‌داند و می‌نویسد: «بحث گسترده‌تر می‌تواند حول محور این سوال شکل بگیرد که آیا سیاست آمریکا در قبال ایران مبنی بر اعمال باریکه‌ای از تحریم‌های مبارزه با تروریسم، برای غلبه بر راهبرد پیچیده ایران در راستای دستیابی به نفوذ در خاورمیانه کافی است یا خیر». (۱۰)

تصویر بزرگ تحریم‌ها

اظهارنظرهای اعضای کابینه بایدن و توصیه‌های پرشمار محافل فکری تصمیم‌ساز در آمریکا نشان می‌دهد که لغو تحریم‌های تروریستی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و برخی دیگر از نهادهای مهم کشور، در دستور کار دولت بایدن قرار ندارد.

به‌خصوص، وجود قانون کاتسا، اختیار هرگونه تصمیم‌گیری درباره تحریم‌های تروریستی آمریکا را تا حد زیادی به کنگره تفویض کرده است و دست دولت برای لغو این دسته از تحریم‌ها چندان باز نیست.

از طرف دیگر این مسئله را هم باید در نظر گرفت که آمریکا در حال خروج نظامی از آسیای غربی با هدف تمرکز بر روی چین و روسیه است. این اتفاق تأثیر مثبت بر روی فشار تحریمی علیه ایران خواهد داشت. تضعیف حضور نظامی آمریکا در منطقه، پشتوانه سخت‌افزاری اعمال تحریم را متزلزل خواهد کرد؛ از این جهت می‌توان گفت که آمریکا نمی‌تواند این فشار تحریمی را تا مدت زیادی نگه دارد و به همین دلیل نیاز دارد این مسئله را به عنوان یک امتیاز به ایران بفروشد و در ازای آن در حوزه موشکی و منطقه‌ای از ایران امتیاز بگیرد. به همین دلیل است که لابی‌هایی مانند FDD تلاش می‌کنند کنگره را در راستای عدم برداشتن تحریم‌های تروریستی قانع کنند.

مسئله دیگر زمان است. وضعیت تجارت خارجی ایران رو به بهبود است و طبق اعلام رویترز، فروش نفت ایران در سال گذشته افزایش چشمگیر داشته است. هم‌چنین فعالیت‌های هسته‌ای، موشکی و منطقه‌ای ایران رو به جلو و روند پیشرفت آن مثبت است. این موارد به روشنی نشان می‌دهد که گذشت زمان به نفع ایران است و در صورت عجله نکردن، ایران می‌تواند امتیازهای قابل توجهی از آمریکا بگیرید.

با توجه به موارد مطرح شده در بالا ایران باید لغو تمامی تحریم‌ها را مطالبه کند و هم‌چنین بازه زمانی مناسبی را برای راستی‌آزمایی لغو این تحریم‌ها در نظر بگیرد. در راستی‌آزمایی نیز نباید عجله کرد چرا که یکی از مسائل تضمین‌کننده توافق همین راستی‌آزمایی است. قطعاً طرف مقابل تا زمانی که راستی‌آزمایی ایران به انتها نرسیده است، از کارشکنی خودداری می‌کند. علاوه بر مدت زمان مورد نیاز برای تسویه تراکنش‌های بانکی و فروش نفت که طبق اظهار نظر کارشناسان حداقل ۳ ماه تا ۶ ماه می‌باشد، پارامتر اعتماد شرکت‌های خارجی را نیز باید در نظر گرفت. بازه زمانی مناسب برای اینکه اعتماد شرکت‌های خارجی جلب شود بایستی حداقل شش ماه باشد؛ زمانی که دولت ترامپ تصمیم به خروج از برجام گرفت، ۶ ماه به شرکت‌ها فرصت داد که حساب خود را با طرف ایرانی تسویه کنند و از ایران خارج شوند. بنابراین زمان ۶ ماه برای راستی‌آزمایی زمان معقول و منطقی به نظر می‌رسد. عدم تخطی تیم مذاکره از سیاست قطعی در لغو تمامی تحریم‌ها و راستی‌آزمایی آنها می‌تواند نتایج امیدوارکننده‌ای را برای کشور به همراه داشته باشد. اما در صورت کوتاه آمدن از این سیاست، سیاست تحریمی ایالات متحده هم‌چنان ادامه خواهد داشت.

منابع:

[۱] یادداشت نشریه «جوییش اینسایدر» با عنوان «بازیِ بایدنِ تونی بلینکن» به قلم «جیکوب کورن‌بلو» - ۲۸ اکتبر ۲۰۲۰ (هفتم آبان ۱۳۹۹)

https://jewishinsider.com/۲۰۲۰/۱۰/tony-blinkens-biden-spiel

[۲] جلسه رأی اعتماد آنتونی بلینکن برای سمت وزارت خارجه آمریکا در کمیته روابط خارجی مجلس سنا - ۱۹ ژانویه ۲۰۲۱ (۳۰ دی ۱۳۹۹)

https://www.foreign.senate.gov/hearings/nominations-۰۱۱۹۲۱

[۳] جلسه‌ی رأی اعتماد وندی شرمن برای سمت وزارت خارجه‌ی آمریکا در کمیته‌ی روابط خارجی مجلس سنا - سوم مارس ۲۰۲۱ (۱۳ اسفند ۱۳۹۹)

https://www.wpbstv.org/watch-live-senate-committee-considers-wendy-sherman-brian-mckeon-for-state-department-posts/

[۴] https://www.mehrnews.com/news/۵۱۸۴۲۲۶

[۵] قانون مبارزه با دشمنان آمریکا از طریق تحریم، مصوب سال ۱۳۹۶ در کنگره‌ی آمریکا.

https://www.congress.gov/۱۱۵/plaws/publ۴۴/PLAW-۱۱۵publ۴۴.pdf

[۶] برای مطالعه بیشتر، مراجعه شود به یادداشت «بایدن، تحریم بانک مرکزی و شرکت ملی نفت و قانونی به نام کاتسا» - ۱۱ بهمن ۱۳۹۹

https://www.farsnews.ir/news/۱۳۹۹۱۱۱۱۰۰۰۳۵۸

[۷] البته رفتار دولت بایدن در قبال ایران با گذشت حدود سه ماه از استقرار در کاخ‌سفید، در عمل نسبتی با سیاست‌های اعلامی وی نداشته و بایدن عملاً همان سیاست فشار حداکثری را ادامه داده است.

[۸] یادداشت بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها با عنوان «بایدن و کنگره باید از تحریم‌های تروریستیِ اعمال‌شده بر ایران دفاع کنند» به قلم «ریچارد گلدبرگ»، «سعید قاسمی‌نژاد»، «بهنام بن‌طالب‌لو»، «متیو زوییگ» و «مارک دیوبوویتز» - ۲۵ ژانویه ۲۰۲۱ (ششم بهمن ۱۳۹۹)

https://www.fdd.org/۲۰۲۱/۰۱/۲۵/biden-congress-should-defend-terrorism-sanctions-imposed-on-iran/

[۹] یادداشت بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها با عنوان «دولت بایدن نباید در حوزه تروریسم، تخفیف تحریمی قائل شود» به قلم «ریچارد گلدبرگ»، «علی‌رضا نادر»، «متیو زوییگ» - ۲۲ فوریه‌ی ۲۰۲۱ (چهارم اسفند ۱۳۹۹)

https://www.fdd.org/analysis/۲۰۲۱/۰۲/۲۲/biden-should-not-provide-sanctions-relief/

[۱۰] یادداشت «کنث کاتزمن» در تارنمای شورای آتلانتیک با عنوان «تحلیل تحریم‌های تروریستی ایران و مسیر پیش رو» - ۱۱ فوریه‌ی ۲۰۲۱ (۲۳ بهمن ۱۳۹۹)

https://www.atlanticcouncil.org/blogs/iransource/analyzing-terrorism-sanctions-on-iran-and-the-path-forward/