بازار رضای مشهد نه تنها در گذشته های دور بلکه حالا هم برای همگان حتی مسافران خارجی یک مکان‌ آشناست.

 حاج محمود، پیر این راسته بازار از اصالت نقره سازی در مشهد می گوید؛ او ادامه می دهد: این هنر که با عرق جبین  ایرانی در هم آمیخته، حداقل هزار سال قدمت دارد.

چند دکان آنطرف تر احسان و برادرش که یکی از بزرگترین جواهر سازان ایرانی هستند، توانسته اند رج به رج تولیداتشان را بدون ابزار و با دست کنار هم قرار دهند.

 احمد رضا می گوید: ما با کمترین امکانات بهترین تولیدات را داشته ایم، می گوید: آنچه ما تولید می کنیم همانند قالی ایرانی ارزشمندست و مشابهش در هیچ جای دنیا یافت نمی شود.

مشهد قطب تولید نقره در کشور است به طوری که 70 درصد نقره کاران کشور در مشهد حضور دارند و برای 25 هزار نفر هم اشتغالزایی شده است.

  اما این آشفته‌ بازار این روزها بی فروغ مانده و نقره کاران می‌گویند، نقره‌داغ شده اند.

• 90 درصد کارگاه ها درخاموشی مطلق

بر اساس آخرین آمارها بیش از 2 هزار کارگاه تولید نقره تا سال 1392 در خراسان رضوی فعال بوده است که اکنون 90 درصد شان در خاموشی مطلق به سر می برند.

به شهرک صنعتی مشهد سری میزنم؛ با در بسته بیشتر کارگاه ها روبرو می شوم، قفل های زده شده بر در کارگاه ها شاهد ماجراست. فقط از چندکارگاه صدای چکش نقره کاران به گوش می رسد

آقای صمدی که از سه کارگاه فعالش فقط یکی باقیمانده، می گوید: ما بزرگترین تولید کنندگان نقره و بزرگترین تامین کنندگان مواد اولیه را از دست داده ایم.

کمی آن طرف تر آقای احراری که یک کارگاه بزرگ نقره سازی داشته است و حالا بدلیجات می‌سازد، می‌گوید: فقط دانه درشت ها مانده اند، بقیه همه رفته اند؛ او می گوید: انگار روی این صنعت، خاک مرده ریخته اند.

اما اینکه چرا صنعت نقره کارش به اینجا رسید، سوالی ست که می‌توان در کف بازار به راحتی پاسخ آن را یافت.

یکی از خبره های بازار نقره که در تهیه این گزارش همراهیمان می کند و نمی‌خواهد نامی از او برده شود، می گوید: برای پاسخ این سوال کافیست، چند روزی در بازار نقره قدم بزنید.

 به طور اتفاقی با یک وارد کننده نقره رو به رو  می‌شوم ، در ابتدا مصاحبه نمی کند اما با اندکی اصرار می گوید: اینجا چیزی دستگیرتان نمی شود ، ما همه خرده فروشیم .می پرسم این اجناس را از کجا آورده ای ؟ می گوید: از همه جا ، چین ، ترکیه ، تایلند.

• نبود نظارت و خروج غیر قانونی

فروشنده دیگری هم که شاهد پیگیری من درباره مشکلات صنعت نقره است از من می خواهد به داخل فروشگاهش بروم.

 او چندین سرویس نقره را رو به روی من قرار می‌دهد و می‌خواهد تشخیص بدهم که کدام یک ایرانی و کدام یک وارداتیست .

من اما به اشتباه سرویس وارداتی را به جای سرویس ایرانی انتخاب می‌کنم؛ او به من می‌گوید: ظرافت نقره ی ایرانی زبانزد خاص و عام ست، اما با واردات بی رویه و عدم نظارت ها آنچه زیر پا گذاشته شده هنر دست هنرمندان ایرانیست .

از فروشگاه خارج می شویم؛ همراهمان درادامه مسیر بخش دیگری از این تراژدی تلخ را رو می‌کند و می‌گوید: خروج غیرقانونی نقره، تا توانسته سنگ پیش پای نقره کاران گذاشته است.

تقریباً به انتهای بازار رضا می رسیم، همراهم  با یک خارج کننده نقره قرار گذاشته بود. او با ترس و واهمه می‌خواهد از او هیچ اسمی برده نشود و من هم می‌پذیرم.

سوال من از او اینست که چگونه نقره ها را از مرز خارج می کند، که پاسخ می دهد؛ ما واسطه ایم ، نقره ها را به لنچ میرسانیم و از مسیر خلیج فارس  به دبی منتقل می کنند.

به سراغ رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان رضوی می روم، که می گوید: ارگان‌های نظارتی و یا حتی امنیتی برای توقیف قاچاق نقره در این استان اقدامات گسترده‌ای انجام دادند.

 فرزاد فر در عین حال می افزاید: اقداماتی که صورت گرفته بیشتر استانی بوده و حمایت های اصلی از سوی بالادستی ها صورت نگرفته است.

• قوانین اشتباه عامل خود تحریمی

گرچه در مشهد صنعت نقره سازی اتحادیه مشخص و مجزا ندارد، اما یکی از کارشناسان صنف طلا و جواهر می گوید: قاچاق یک معلول است که علتش را باید در جایی دیگری جستجو کرد

طاهریان معتقد است: این صنعت دچار خودتحریمی شده است، او می‌گوید : قوانین اشتباهی که بالادستی ها آنرا وضع کرده اند موجب پدیده‌ای چون قاچاق شده است.

متوسل الحق  یکی از بزرگترین فروشندگان بازار رضا درباره این قوانین اشتباه میگوید : بارها و بارها خریدارانی از کشورهای مختلف به خصوص کشورهای حوزه خلیج فارس برای خرید به فروشگاهش مراجعه کرده اند اما او فقط اجازه فروش ۳۰۰ گرم نقره را داشته است.

 شاهد از غیب می رسد؛ درحین مصاحبه یک گردشگر عراقی وارد فروشگاه می‌شود و می‌خواهد تعداد زیادی انگشتر و سرویس نقره بخرد.این خریدار عراقی می گوید: همه پول خرید نقره را یکجا و نقدا پرداخت می‌کند اما این قوانین اشتباه، به فروشنده اجازه فروش بیش از سه انگشتررا نمی دهد .

• نامه نگاریهای بی فرجام

در نامه هایی که از طرف بانک مرکزی به سازمان گمرکات و وزارتخانه های اقتصاد و صنعت و معدن ابلاغ شده، هم آمده است؛ خروج زیورآلات همراه مسافر فقط باید ۳۰۰ گرم باشد و برای صادرات تجاری باید یکی از نمایندگان بانک مرکزی درفرودگاه مشهد مستقر باشد، اما بازاریان و کارشناسان می‌گویند : نه ۳۰۰ گرم برای خروج همراه مسافر به صرفه است و نه نمایندگان بانک مرکزی برای صادرات تجاری در مشهد حاضر.

به سراغ رئیس اتحادیه طلا و جواهر مشهد می روم، او می گوید: لوازم صنعتی اولیه کارگاه‌ها همه در ایران ساخته می‌شود و واردات دستگاه و ابزارآلات نداریم، حتی در تهیه مواد اولیه نیز مشکلی وجود ندارد.

معبودی نژاد نیز با اشاره به کالای همراه مسافر می گوید: با توجه حضور گردشگران خارجی درمشهد ، دردستور کار است سه کیلوگرم نقره همراه مسافر از کشور خارج شود که این موضوع موجب رونق کارگاه‌های تولید نقره خواهد شد، اما مسئولان مربوطه هنوز اقدامی دراین زمینه انجام نداده اند.

کارشناسان اقتصادی بر این باورند: قوانین اشتباه بانک مرکزی  موجب قاچاق و تعطیلی کارگاه های تولید نقره در خراسان رضوی شده است.

در مصاحبه‌ای که با مس فروش رئیس صنعت و معدن خراسان رضوی داشتم متوجه شدم که این سازمان مدت مدیدیست به بانک مرکزی نامه نگاری می کند .

مس فروش می گوید : با این نامه نگاری ها هنوز به خواسته های خود نرسیده‌ایم و کماکان منتظر پاسخ بانک مرکزی هستیم .

پیگیری سه هفته ای من هم برای مصاحبه با مسئولان بانک مرکزی به نتیجه ای نرسید و هیچ مسئولی پاسخگو نبود.

 یاد حاج محمود و همان حجره قدیمی اش افتادم که می گفت: ای کاش بازار را به حال خودش رها می کردند، تا ما قدیمی‌ها خودمان از قانونش می گفتیم نه این که دست و پای نقره کاران را با قوانینی که با آن آشنا نیستند، در بند کنند.

تنظیم: سیده تکتم سیدی