به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران ، امسال با شیوع و اوج گیری بیماری کرونا، در ابتدا برنامه ای برای برگزاری این نمایشگاه نبود اما با تغییر رنگ وضعیت کرونا در تهران و با مجوز ستاد ملی مبارزه با کرونا، نمایشگاه از تاریخ پنجم تا هشتم اسفندماه جاری برگزار شد. برگزاری این نمایشگاه در شرایطی بود که بیماری کرونا در گستره جهانی بیشترین خسارت را به بخش گردشگری و خدمات وابسته به آن وارد کرده است. آنچه که در این دوره از نمایشگاه شاهد بودیم می بایست در دو بخش گردشگری داخلی و خارجی مورد نظر قرار گیرد. در بخش گردشگری خارجی؛ حضور وزیر گردشگری ونزوئلا در مراسم افتتاحیه تلاشی برای برقراری ارتباط گردشگری میان ایران و ونزوئلا بود. با توجه به بعد مسافت و کمبود زیرساخت های گردشگری در کشور ونزوئلا و تفاوت های فرهنگی میان دو کشور، بعید است سفر به این کشور مورد استقبال ایرانیان قرار گیرد. در این ارتباط از تلاش های ترکیه برای حفظ موقعیت گردشگر پذیری خود نمی توان گذشت. آنچه که محتمل به نظر می رسد، در صورت گذار از مرحله کرونا؛ مقصد گردشگران ایرانی برای خارج از کشور همچنان ترکیه و تا حدودی نیز کشور امارات باقی خواهد ماند. اما در بخش داخلی، برگزاری این نمایشگاه را می توان تلاش هایی برای احیای دوباره گردشگری در کشور، بازاریابی و فروش صنایع دستی و معرفی جاذبه های گردشگری ایران به مسافران احتمالی نوروز 1400 و مسافران پساکرونا دانست!

بخش های نمایشگاه

نمایشگاه امسال در سطح محدودی برگزار شد و چهار سالن نمایشگاه در اختیار برگزارکنندگان قرار داشت. از میان این سالنها، یکی از آنها به صنایع دستی استانها و شهرها اختصاص داشت و سالن ها دیگر به ادارات کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استانها؛ شهرداری ها؛ شرکت های خدمات مسافرتی و سازمانهای مرتبط با گردشگری اختصاص یافته بود. حضور شهرداری ها در این دوره پررنگ تر بود و غرفه آنها علاوه بر معرفی جاذبه های گردشگری شهر خود، به فروش صنایع دستی و سوغات شهر نیز اختصاص یافته بود. غرفه های ادارات کل میراث فرهنگی و گردشگری استانها با نصب بنر و عکس هایی در ابعاد بزرگ به معرفی سایت های گردشگری استان پرداخته بودند. در نمایشگاه امسال؛ استانها شعارهایی را به فراخور موقعیت تاریخی، طبیعی ، اجتماعی و فرهنگی برای استان انتخاب کرده بودند که جالب توجه بود و جای تعمق داشت. غرفه آذربایجان شرقی با تصاویری از مقبره شعرا و ایل گلی و با شعار آذربایجان شرقی سرزمین زیبایی ها پذیرای بازدید کنندگان بود. آذربایجان غربی نیز با شعار سرزمین زیبایی ها و بهشت ایران در نمایشگاه حضور داشت و معرفی مراکز اقامتی استان اهم تبلیغات این غرفه را تشکیل می داد. استان اردبیل با شعار اردبیل 1400 و اردبیل 2023 پایتخت گردشگری کشورهای عضو اکو در نمایشگاه حضور داشت. در غرفه استان اردبیل گروهی از نوجوانان پسر با لباس های محلی حضور داشتند که در فواصل زمانی به اجرای موسیقی و رقص آذری می پرداختند. در این غرفه بانوان قالیباف نیز حضور داشتند که در وسط سالن بر چله قالی گره می انداختند.

غرفه استان تهران با نمایش دیوارکوب میدان آزادی و تصاویری از میدان حسن آباد و میدان حر و اتوبوس بزرگ دو طبقه ویژه گردشگری در نمایشگاه حضور داشت. وجود اتوبوس گردشگری بزرگ در نمایشگاه این سوال را برای بازدید کنندگان ایجاد می کرد که با توجه به قرارگرفتن بناهای تاریخی تهران در مرکز شهر و محدوده بازار ؛ استفاده از این اتوبوس برای گردش در این مناطق مناسب خواهد بود؟! استان البرز با شعار، البرز سرزمین اقوام ایرانی و البرز ایران کوچک در نمایشگاه شرکت داشت. ماکتی در غرفه استان البرز از مردان و زنان با پوشش اقوام کشور وجود داشت که نشان دهنده مهاجرت پذیر بودن این استان بود. استان مرکزی عنوان های استان مرکزی مقصد جدید گردشگری و استان مرکزی مهد مشاهیر و مفاخر ایرانی حضور یافته بود. در غرفه این استان بیشتر صنایع دستی در معرض دید بازدیدکنندگان بود. استان فارس غرفه اش را بر اساس ارگ کریم خان طراحی کرده بود و میز و صندلی و گلدان بزرگ خاتم به عنوان صنایع دستی شهر شیراز در این غرفه خودنمایی می کرد. غرفه استان فارس برای معرفی شیراز از عنوان های شیراز شهر جهانی صنایع دستی و شیراز سومین حرم اهل بیت استفاده کرده بود. در غرفه استان زنجان علاوه بر معرفی دست ساخته های مسین؛ یکی از استادان چاروق دوزی استان نیز حضور داشت که مراحل دوخت چاروق را به تماشای عموم گذاشته بود که می توان آن را گامی در جهت احیای این صنعت دانست. غرفه کردستان ماکت کوچکی از خانه های منطقه هورامان را طراحی کرده بود و صنایع دستی استان، مانند گیوه دوزی را در غرفه به تماشا و فروش گذاشته بود.غرفه های استانهای سیستان و بلوچستان، کرمانشاه و لرستان نیز بیشتر معرف صنایع دستی استان بودند و هنرمندان این استانها با پوشش محلی دست ساخته های خود را ارایه می دادند. استان کرمان با تصاویری از بم، ماهان و باغ شازده و کویر در نمایشگاه حضور داشت. یکی از تبلیغ های غرفه کرمان، سفر آفرود و سافاری در منطقه ارگ بم بود که جای تامل دارد! چرا که اگر نزدیک به بنای تاریخی ارگ بم باشد، به طور حتم می تواند موجب تخریب این بنای ارزشمند باشد. خراسان رضوی با غرفه آرایی سردر به شکل رواق های حرم امام رضا حضور داشت و خراسان شمالی با تصاویری از جاده ابریشم و حیات وحش استان و خراسان جنوبی با تصاویری از مناطق خوش آب و هوا و ییلاقی استان در این نمایشگاه حضور یافته بودند. استان قزوین نیز غرفه آرایی اش بر مبنای ساختمان های تاریخی استان بود و یکی از استادکاران ساخت کلاه خود و زره (ویژه لباسهای تعزیه) در غرفه به اجرای این کار مشغول بود. علاوه بر سالن اختصاصی صنایع دستی، در بیشتر غرفه های دیگر سالن ها نیز صنایع دستی استانها در معرض دید و فروش بازدیدکنندگان قرار داشت. یکی از مواردی که در غرفه های ادارات کل میراث فرهنگی و گردشگری و شهرداری ها به چشم می خورد، معرفی دستاوردهای این نهادها در حوزه گردشگری بود. به عنوان مثال می توان از اعلام شهرداری همدان در خصوص عضویت همدان در اجلاس جهانی گردشگری و برنده شدن جایزه خشت طلایی برای اقدامات فرهنگی و تاریخی این شهر؛ و اعلام ادارات کل میراث فرهنگی و گردشگری مبنی بر ثبت میراث فرهنگی ناملموس و خاص استانها نام برد. یکی از جالب ترین این میراث ناملموس ثبت شده در نمایشگاه را می توان " آیین پخت آش حلیم شب اولین جمعه زمستان گلشهر گلپایگان" دانست.   

انتخاب عنوان برای هر استان و ارایه تصاویر گزینشی از جاذبه های گردشگری استان می تواند جای تامل داشته باشد.در حالی که در بسیاری از استانها جاذبه های گردشگری فراوانی وجود دارد اما صرفا معرفی چند مکان شناخته شده می تواند نشانگر عدم وجود زیرساخت های مناسب برای معرفی موقعیت های گردشگری جدید باشد. بر این اساس در سالهای اخیر رویکرد گردشگری کشور به سمت بومگردی شتاب بیشتری گرفته است.

رونق بومگردی

در کشور ما به دلیل گستردگی موقعیت های تاریخی، اقلیمی و فرهنگی، شرایط مناسبی برای بومگردی وجود دارد. در سالهای اخیر بومگردی نه تنها توانسته جایگاه مناسبی در میان ایرانیان داشته باشد بلکه پذیرای مسافران خارجی نیز بوده است. بر اساس اعلام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دولت دوازدهم بیش از هزار و هفتصد اقامتگاه بومگردی به بهره برداری رسیده است. در کنار استقبال از رشد بومگردی در کشور نباید از تخریب محیط زیست، تخریب بناهای تاریخی و مشکلات و تعارض فرهنگی که می تواند این نوع سفر ایجاد کند به سادگی گذشت و ضروری است که قبل از بهره برداری از سایت بومگردی همه این جوانب با دقت مورد بررسی قرار گیرد. جدای از موارد گفته شده؛ اقامت در بناها تاریخی، خانه های صخره ای، کلبه های روستایی، سیاه چادرهای عشایری، اقامت در کوه و کوهپایه، اقامت در کویر و جنگل و...، می تواند گردشگران و طبیعت دوستان بسیاری را به سوی خود جذب کند. در نمایشگاه گردشگری امسال نیز همه استانها به معرفی سایت های بومگردی استان پرداخته بودند و دست اندر کاران این بخش از گردشگری خواهان حمایت های مالی نهادهای دولتی و خصوصی بودند.

استفاده از ظرفیت های فضای مجازی و الکترونیکی

در سال های اخیر استفاده از ظرفیت های فضای مجازی و سیستم های الکترونیکی برای ارایه خدمات در حوزه گردشگری و صنایع دستی گسترش یافته بود که شیوع بیماری کرونا و پیامدهای آن؛ به گسترش این امر کمک کرد. در کنار شرکت های ارایه خدمات سفر به شکل آنلاین و خریدهای الکترونیکی ؛ بیشتر غرفه های صنایع دستی امکان فروش آنلاین را برای خریداران فراهم کرده بودند. برخی از شرکت ها نیز گردشگری الکترونیکی و آنلاین را ارایه می دادند که می تواند مناسب ایام اپیدمی کرونا باشد.

محوطه بیرونی نمایشگاه

یکی از جذابیت های گردشگری، خوردن غذاها و خوراکی های محلی است. هر ساله محوطه بیرونی نمایشگاه اختصاص به انواع غذاها و خوراکی های محلی داشت. اما امسال به دلیل رعایت پروتکل های بهداشتی؛ فقط یک چادر برپا شده بود که آش رشته و آش دوغ توزیع می کرد! در بخش دیگری از فضای باز نمایشگاه تعدادی اتومبیل ویژه سفرهای آفرود و ماجراجویانه به نمایش گذاشته شده بود.

تبلیغ سفر، یا تشویق به خرید صنایع دستی؟

برگزاری نمایشگاه در آستانه سال نو و تعطیلات عید می تواند این سوال را ایجاد کند که سفر برویم یا نرویم؟ با توجه به شیوع گسترده بیماری کرونا و تاکید مقامات بهداشت و سلامت کشور بر عدم سفر؛ این سوال پاسخ منفی خواهد داشت. اما در مورد سفرهای محدود و نه دسته جمعی و یکباره و سفر به شهرهای سفید و آبی رنگ کرونایی منعی نشده است. علاوه بر این، نمایشگاه این توانایی را داشت تا با معرفی جاذبه های گردشگری و معرفی زیرساخت ها، دیدگاه جدیدی برای سفر ارایه دهد تا در زمان پساکرونا دوباره شاهد از سرگیری سفر و رونق گردشگری باشیم. گذشته از نمایش جاذبه های گردشگری؛ نمایشگاه در بخش صنایع دستی نیز فعالیت گسترده ای داشت که می تواند دلیل خوبی برای برپایی آن باشد. با توجه به رکود یکساله اخیر بازار صنایع دستی کشور، نمایشگاه با ارایه مستقیم دست ساخته های استانها و امکان خرید الکترونیکی این محصولات می تواند کمک مناسبی برای رونق دوباره این صنعت باشد.
گزارش و عکس: جواد عرفانیان عالی منش