تاب آوری در زندگی فردی و اجتماعی
اقتصاد ایران: در چند دهه اخیر سبک زندگی تغییرات چشم گیری داشته است و این روند به احتمال زیاد ادامه خواهد داشت. هر تغییر و تحول چالشی را با خود به ارمغان میآورد و در مواجهه با هر چالش لازم است شخص، خانواده و جامعه استراتژیهایی برای مقابله با آن داشته باشد.
برخی در اثر آسیبها در هم میشکنند؛ اما افرادی نیز هستند که در شرایطی مشابه با وجود خطرات و مشکلات شدید، قادرند خوب زندگی کنند و سلامتی خود را حفظ نمایند. تاب آوری توانایی و تلاش فردی یا خانوادگی و یا جمعی برای واکنش مثبت نشان دادن به موقعیتهای ناسازگار و اضطراب آور تعریف میشود. به عبارت دیگر تاب آوری نوعی فرایند مواجه شدن با شرایط پرخطر است که میتواند به افراد کمک کند تا خود را در این وضعیت دشوار حفظ نماید. تعاریف دیگر تاب آوری به شرح زیر است:

در تعاریف تاب آوری سه اصل اساسی وجود دارد که عبارتند از:

سیر تکامل تاب آوری خانواده بر درک شیوههای عملکرد شخص، خانواده یا جامعه و راههای کمک به آنها در جهت بهبود بخشیدن به توانایی حل مسئله، مواجهه و سازگاری متمرکز است. آنچه در این مجال به آن خواهیم پرداخت تاب آوری خانواده است که به شناسایی تاب آوری خانواده و ویژگی و رفتارهای تاب آور و عملکرد خوب خانواده محدود میشود.

مدل تاب آوری سازگاری و انطباق خانواده (مککوبین و والش ۱۹۹۶- ۱۹۹۸):
مرحله سازگاری در تاب آوری خانواده: فرآیندی است خانواده تلاش میکند تا به تعادل و هماهنگی برسد. ابتدا سیستم خانواده با یک عامل استرس زا رو به رو میشود که در عملکرد خانواده اخلال ایجاد میکند. پس از استرس اولیه، سیستمهای خانواده بر منابع مقاومتی خود تکیه میکنند. این منابع توانایی و نقاط قوت در اعضا میباشد که خانواده با استفاده از آنها هم عوامل استرس زا را مدیریت میکند و هم به نیازهای موجود در خانواده رسیدگی میکند. در طی مرحله سازگاری، سیستم خانواده یک فرایند ارزیابی اعم از ارزیابی گسترده تا خاص را تکمیل میکند. در این مرحله نه تنها خانواده باید خود را به عنوان یک واحد خانواده ارزیابی کند بلکه به همان اندازه عوامل استرس زا را مورد ارزیابی قرار دهد.
مرحله انطباق: در این مرحله خانوادهها از طریق انطباق تلاش میکنند تا با حل مشکلات خانواده و مقابله با آنها به تعادل و هماهنگی برسند. در این مرحله خانوادهها باید به کشف، تعیین و استفاده از منابع بپردازند تا در مدیریت استرس و نیازهای جدیدی که به علت استرس در سیستم خانواده به وجود آمده است، کمک کنند. انطباق یافتن با این عوامل استرس زای جدید و اضافی برای تاب آوری خانواده حیاتی است. بعد از یک حادثه استرس زا باید انطباق و الگوی جدید عملکردی ایجاد شود. این الگوهای جدید ممکن است اصلاح الگوهای قدیمی، نگهداری یا تجدید الگوهای عملکردی که از قبل ایجاد شده-اند، باشد. در نهایت سیستم خانواده در این مرحله، دوباره بر منابع مقاومتی خود تکیه میکند. اما در این مرحله منابع فراتر از اعضای فردی خانواده، گسترش مییابد و شامل همکاری با یکدیگر در درون نظام خانواده به عنوان یک واحد و حمایت جامعه- اجتماع میباشد.
نظریه سیستمی تاب آوری خانواده (والش ۲۰۰۲):
این نظریه به اهمیت بافت اجتماعی و خانوادگی در درک تواناییهای بالقوه فردی و خانوادگی تأکید میکند تا از طریق شناسایی و پرورش ظرفیتها و منابع موجود در یک خانواده تحول رشدی و رابطهای ایجاد شود. والش سه فرایند کلیدی رادر تاب آوری خانواده به شرح زیر معرفی میکند.

سیستم اعتقادی خانواده چشم انداز (لنز) است که از طریق آن خانوادهها به استرس ها، رویدادها، درد و رنجها و گزینههای ممکن نگاه میکنند. اعتقادات افراد، به آنها در ساختن معنایی برای شرایط بحرانی، تسهیل امید و چشم انداز مثبت و فراهم کردن ارتباط معنوی کمک میکند. الگوی سازمان خانواده: تاب آوری خانواده به وسیله انعطاف پذیری، تماس و منابع اقتصادی - اجتماعی که با الگوهای عملکردی در تعامل اند، تحت تاثیر قرار میگیرد.
مقیاسهای میزان تاب آوری خانواده
برای اندازه گیری میزان تاب آوری خانواده، سیکسبی (۲۰۰۵) شش خرده مقیاس شامل: " ارتباط و حل مسئله، منابع اقتصادی و اجتماعی، چشم انداز مثبت، تماس، تعالی و معنویت، و معنایابی برای سختی ها" را ارائه کرده است.
کلام آخر:
مفهوم تاب آوری خانواده یک مفهوم در حال ظهور است که در طی چند دهۀ گذشته توجه فزایندهای داشته است. تاب آوری از جمله عوامل تأثیرگذار بر جو خانواده است و در نتیجه آن اثرات ناگوار اتفاقات و حوادث کاهش پیدا میکند. با توجه به اینکه عنصر کلیدی در مفهوم تاب آوری، درگیری موفقیت آمیز در مواجهه با خطرات میباشد، زمانی میتوان یک خانواده را تاب آور در نظر گرفت که وقتی با مشکلی مواجه میشود با موفقیت با چالشها مقابله کنند.
پژوهش از مهدی ناجی