به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران ، سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی صبح امروز سه‌شنبه، 30 دی در نشستی که با حضور معاون فرهنگی وزارت ارشاد،‌ رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران،‌ مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران و ... برگزار شد‌، نخستین نمایشگاه کتاب مجازی تهران را افتتاح و از سایت این نمایشگاه رونمایی کرد.  

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم در سخنانی گفت:‌ ‌امسال نمایشگاه مجازی کتاب را با دو ویژگی آغاز می‌کنیم، ویژگی نخست شرایط کرونایی است که جهان و ایران را یکسال اخیر در برگرفته است، این ویژگی تاثیراتی را نیز به همراه داشته که بخشی از این تاثیرات در حوزه اقتصاد فرهنگ بوده است،‌ یکی از حوزه‌هایی که به شدت متاثر از شرایط کرونایی شده و تاثیراتش ادامه نیز دارد،‌ صنعت نشر جهان و البته ایران است.

وی ادامه داد:‌ در حدود یکسال اخیر متأثر از این شرایط، صنعت نشر آسیب‌های بسیاری دیده است که هنوز ادامه دارد، گرچه برآورد دقیقی از میزان خسارات وجود ندارد، اما طبق نظرسنجی‌های پژوهشگاه فرهنگ،‌ هنر و ارتباطات از جامعه آماری ناشران که قابل تعمیم به کل است،‌  حدود 69 درصد ناشران معتقدند که صنعت نشر حداقل 40 درصد در یکسال اخیر خسارت دیده است. این خسارات از جوانب مختلفی آسیب‌هایی است که کرونا بر فضای نشر ایجاد کرده است از آن جمله می‌توان به تعطیلی نمایشگاه کتاب تهران، تعطیلی نمایشگاه‌های استانی، تعطیلی‌هایی که در یکسال اخیر در فضای خدمات رسانی و ... بوده است،‌ اشاره کرد.

صالحی تصریح کرد:‌ بنابراین کاملاً محسوس و ملموس است که یکی از بخش‌هایی که تحت تاثیر شرایط کرونا آسیب‌های گسترده و فراوانی داشته صنعت نشر کشور است. اما در همین شرایط با همه این مشکلات و نکاتی که روشن و مشخص است،‌ چند نکته هم قابل توجه است. نکته نخست اینکه جامعه نشر کشور علیرغم شرایط سخت و دشوار تکاپو و فعالیت خود را نیز داشته و دارد، در همین نظرسنجی پژوهشگاه که آذر ماه منتشر شد، از جامعه نمونه ناشران حدود 68 درصد گفته‌‌اند که در این مدت کتابهای چاپ اول داشته‌اند، حدود 24 درصد بیش از 10عنوان کتاب چاپ کرده‌اند، این نشان می‌دهد علیرغم شرایط سخت ودشواری که فضای نشر کشور داشته است، علاقه، شیفتگی و توجهی  که جامعه نشر کشور به فضای تولید اندیشه دارد،‌ به گونه‌ای است که این دشواری‌ها مانع از تحرک نبوده و جریان تولید کشور تداوم پیدا کرده است.

وی ادامه داد:  نکته دوم‌، فضای مطالعه کتاب است. در یکی دیگر از نظرسنجی‌هایی که پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات در ارتباط با کرونا داشته بحث اوقات فراغت ارزیابی شده است. در دوره اول قرنطینه که فروردین ماه سال جاری بود، مطالعه کتاب سهم قابل توجهی در پرکردن اوقات فراغت داشت،‌ در آن نظرسنجی حدود 27 درصد از مخاطبان شرکت کننده در نظرسنجی مطالعه کتاب را به عنوان یکی از انتخابات خود برای اوقات فراغت خود مطرح کرده‌اند. در همین نظرسنجی‌ها برای رفع اضطراب از کرونا سهم کتاب و کتابخوانی قابل توجه بوده است؛ بنابراین علی‌رغم صدماتی که فضای کرونا داشته و هنوز هم ادامه دارد، به نحوی در سبد مصرفی اوقات فراغت ما کتاب و کتابخوانی سهم بیشتری را پیدا کرده و می‌کند.

وزیر ارشاد ادامه داد:‌ در کنار این نکته باید گفت که جریان حوزه فرهنگ مکتوب یک جریان قابل توجه است هم از سوی ناشران و هم از سوی مخاطبان. در فضای برنامه‌های فصلانه‌ای که خانه کتاب و ادبیات ایران در سال 99 اجرا کرد، بیش از یک میلون و 200 کتاب خریداری شد. پس علیرغم بادهای سهمگین و طوفان کرونا که جهان را در نوردیده است، جریان فرهنگ مکتوب کتاب، تولید کتاب‌، کتابخوانی، ناشران و کتابفروشان یک جریان زنده و پویا بوده است، با این امید می‌توان به آینده نگریست که با پایان کرونا ما روزهای بهتری را برای فضای مکتوب کشور داشته باشیم.

وی افزود:‌ ویژگی دیگری که ما بر اساس آن نمایشگاه کتاب را در فضای مجازی برگزار می‌کنیم،‌ این است که فضای مجازی از سال‌ها پیش به کمک صنعت نشر و فرهنگ کتاب و کتابخوانی آمده است، اما به نظر می‌رسد این موضوع اکنون سرعت و شتاب بیشتری پیدا کرده است.

صالحی با اشاره به آمارها و نظرسنجی‌هایی که در اختیار وزارت ارشاد است،‌ گفت:‌ نکته نخست  تبلیغات و اطلاع رسانی کتاب است، در همین نظر سنجی پژوهشگاه فرهنگ و هنر که آذرماه منتشر شد‌، از جامعه آماری ناشران پرسش شده است که شما کتاب‌هایتان را چطور به مخاطبان معرفی می‌کنید؟ 69.3 گفته‌اند که از طریق فضای مجازی. این رقم سهم قالب توجه فضای مجازی را نشان می دهد که به دلیل تنوعهای قابل توجهی که پیدا کرده رو به تکامل است.

وی افزود:‌ امروز دیگر فضای اطلاعرسانی به معنای متن نیست، قالب‌های قصه، روایت، پادکست و ... به وجود آمده است،‌  به عبارت دیگر نقالی کتاب در حال اتفاق است، و قالبها وشیوه‌های متنوعی وجود دارد که در فضای مجازی به طرف آن میرویم. اینکه  اطلاع رسانی و تبلیغات کتاب در فضای مجازی محسوس‌تر شده است هر چند در  سال‌های اخیر شروع شده بود، اما امسال در دوره کرونا گسترش وسیعی پیدا کرده است.

وزیر ارشاد ادامه داد:‌ در همین نظر سنجی ناشران مطرح کرده‌اند که حدود 50 درصد ازفروش کتابشان از طریق فضای مجازی است،‌ و در مقابل فروش از طریق فروشگاه‌ها 48 درصد بوده است.

وی با اشاره به شتاب یافتن  استفاده از کتاب‌های الکترونیک در دوره کرونا گفت:‌ فضای سومی که در سالهای اخیر هم بوده و امسال شتاب یافته کتاب های الکترونیکی است. کتابهای الکترونیکی مزاحم کتابهای کاغذی نیستند، میتوانند مکمل باشند، ما شاهد روند رو به رشد این اتفاق هم هستیم. پیمایش ملی مصرف کالای فرهنگی چند ماه قبل توسط  پژوهشگاه فرهنگ،‌ هنر و ارتباطات منتشر شد، که اطلاعات قابل توجهی را به ما منتقل می‌کرد.

وزیر ارشاد افزود:‌ می‌دانیم که طبق آمارها 50 درصد مخاطبان با کتاب قهر هستند،‌ اما از 46 درصدی که کتاب می‌خوانند 19.2 درصد گفته‌اند که کتاب الکترونیک نیز می‌خوانند،‌ زمانی که از این افراد پرسیده شده است که کدام یک را بیشتر مطالعه می‌کنند الکترونیک یا کاغذ‌، 10.2 درصد گفته‌اند که کتاب الکترونیک بیشتر می‌خوانند. 

وی گفت:‌ این نشان میدهد ذائقه مصرف جدیدی در حال شکلگیری است، با این نگاه یک مسیر و فضای جدیدی برای حوزه فضای مجازی و نسبتش با فرهنگ مکتوب پدید آمده است این موارد سهگانه یعنی تبلیغات کتاب،‌ فروش کتاب و مطالعه کتاب‌های الکترونیک را بعد چهارم که یک فرصت است تکمیل می‌کند و آن برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی است.

 صالحی با بیان این مطلب که برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب یک فرصت چهارم در نسبت فرهنگ مکتوب و فضای مجازی است،‌ گفت:‌این تجربه قطعا بسیار ارزشمند خواهد بود. ممکن است قوتها و نقصهایی مانند نمایشگاه فیزیکی داشته باشد، اما از انجایی که فشای مجازی یک فضای بسیار متنوع موثر و با قابلیتهای گسترده و عمیق است می‌توان این تجربه را کارامدتر کرد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این مطلب که دیپلماسی فرهنگی مدنظر وزارت ارشاد را تاحدودی می‌توان با نمایشگاه کتاب مجازی تجسم بخشید،‌ گفت:‌ عدالت فرهنگی را باید یک عدالت بشری تلقی کنیم، انسان حق‌اش است که بداند و منبع درست دانستن کتاب است. نمایشگاه کتاب مجازی عدالت فرهنگی بشری را میتواند محقق کند. مرزهای جغرافیایی را درنوردد و انسان را به عنوان انسان مخاطب خود قرار دهد. این میتواند چشمانداز نمایشگاههای دیگر کتاب مجازی باشد. ما شروع کننده بودیم و جهان اندیشه می‌تواند به هم نزدیک شود. این یک فرصت است برای انسان، برای تعقل، برای نزدیک شدن در اندیشه‌ها.

وزیر ارشاد گفت:‌ یک اتفاق دیگری که در فضای نمایشگاه کتاب مجازی رخ می‌دهد، حوزه اقتصاد است‌، ما هم هزینه‌ها و هم تخلفات را کاهش خواهیم داد،‌ ما شاهد یک جریان سالمتر اقتصادی خواهیم بود. در فضای فیزیکی راحت نمی‌توان با برخی تخلفات مقابله کرد، اما در فضای مجازی به خاطر قدرت کنترل فنی این اتفاق ممکن می‌شود؛ لذا هم اقتصاد نشر را کم هزینه‌تر و سالم‌تر خواهیم کرد و هم کارکردهای قابل توجهی را خواهیم داشت.

وی تصریح کرد:‌ یکی از نکاتی که در حوزه فرهنگ مکتوب داریم، این است که ما اطلاعات اندکی داریم که این اطلاعات اندکمان نیز داده‌کاوی نمی‌شود. جهان امروز جهان داده است هر مقدار اطلاعات بیشتر داشته باشید و قدرت تحلیل بیشتر جریان برنامه‌ریزی روشن‌تر، روان‌تر و قابل اعتمادتر می‌شود. جهان امروز چهان پول نیست جهان داده است. هر مقدار داده‌های بیشتری گردآوریم، آینده در اختیار ما خواهد بود.

صالحی افزود:‌ در فضای نمایشگاه کتاب مجازی این قدرت بالاتر می‌رود،  این فرصت پدید می‌آید که با توجه به حجم اطلاعات و فضای جریانی که وجود دارد، اطلاعات گردآوری شوند، پردازش‌ها و داده‌کاوی‌ها بتوانند بهره‌برداری‌های بهتری را ایجاد کنند، البته این به معنای این نیست که نمایشگاه فیزیکی کتاب نباید برگزار شود،‌ قدرت بشر این بوده است که پدیده‌هایی که خلق کرده را موازی با هم پیش برده و از همه موازی با هم استفاده می‌کرده است. ما یک بال جدید هم پیدا کردیم، نمایشگاه نمی‌خواهد تنها و تنها قالب مجازی را انتخاب کند، اما این قالب مکملی برای قالب‌های سنتی و قدیمی ماست.