به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران  به نقل از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) و مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST)، دکتر محمدجواد دهقانی رئیس مرکز منطقه ای و ISC با اعلام این خبر گفت: جمهوری اسلامی ایران پیشتاز رشد تولید علم حوزه فنی و مهندسی دنیا شد.

دهقانی گفت: هر چند به انتهای سال ۲۰۲۰ نزدیک می‌شویم، اما تولید علم سال ۲۰۲۰ هنوز کامل نشده است. با این وجود، براساس پایگاه استنادی اسکوپوس و با مقایسه این سال با تولید علم صورت گرفته با سال ۲۰۱۹ مشاهده می شود که جمهوری اسلامی ایران در حوزه فنی و مهندسی پیشتاز رشد کمیت علم در بین ۲۵ قدرت علمی دنیا شده است.

سرپرست ISC گفت: براساس پایگاه استنادی اسکوپوس، در سال ۲۰۲۰ رتبه کمیت تولید علم ایران در حوزه فنی و مهندسی به ۱۱ دنیا ارتقا پیدا کرده است. براساس کیفیت علم تولید شده در حوزه فنی و مهندسی، ایران در سال ۲۰۲۰ تاکنون موفق شده تا رتبه ۴ دنیا را در اختیار بگیرد و با مقایسه استناد نرمال شده در این سال با سال ۲۰۱۹، ایران با حدود ۱۳ درصد رشد رتبه چهارم دنیا از لحاظ میزان رشد کیفیت علم در حوزه فنی و مهندسی را کسب کرده است.

وی افزود: در حال حاضر در سال ۲۰۲۰، سهم ایران از علم فنی و مهندسی دنیا حدود ۲.۷ درصد است. در سال ۲۰۱۰ سهم ایران ۱.۷ درصد بود این رقم در سال ۲۰۱۴ به ۲ درصد رسید و در سال ۲۰۱۷ به ۲.۴ درصد رسید. در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ نیز سهم ایران تقریباً به همین صورت بود. سهم ایران از کل تولید علم دنیا در سال ۲۰۲۰ حدود ۱.۹۸ درصد است.

وی گفت: تنها کشوری که در بین ۲۵ کشور برتر دنیا در سال ۲۰۲۰ در مقایسه با سال ۲۰۱۹ رشد مثبتی دارد جمهوری اسلامی ایران است. رشد ایران در سال ۲۰۲۰ در مقایسه با سال ۲۰۱۹ حدود ۱ درصد است.

دهقانی یادآور شد: براساس پایگاه استنادی اسکوپوس، از ابتدای سال ۲۰۲۰ تاکنون تولید علم فنی و مهندسی کشور ۲۵۷۳۶ مدرک است. اطلاعات سال ۲۰۲۰ هنوز تکمیل نشده است و با گذشت زمان اطلاعات این سال نه فقط برای ایران بلکه برای کل دنیا تکمیل خواهد شد. در سال ۲۰۱۹ تولید علم ایران ۲۵۴۷۸ مورد بود. در سال ۲۰۱۵ این رقم ۱۷۶۳۹ مورد و در سال ۲۰۱۰ این ۱۱۶۷۱ مورد بود.

وی گفت: رتبه تولید علم ایران در سال ۲۰۲۰ در حوزه فنی و مهندسی براساس اسکوپوس به ۱۱ رسیده است. در سال های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ رتبه ایران براساس تعداد مقالات در پایگاه اسکوپوس ۱۲ بود. در فاصله سال های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۵ رتبه ایران از ۱۵ به ۱۴ ارتقا پیدا کرد. این در حالی است که در سال های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ رتبه ایران ۲۲ دنیا بود.

کیفیت انتشارات علمی  حوزه فنی ومهندسی

سرپرست ISC گفت: با استفاده از شاخص استناد نرمال شده براساس رشته های موضوعی (Field Weighted Citation Impact) در پایگاه اسکوپوس، ۲۵ کشور برتری که بیشترین کمیت علم دنیا در سال های اخیر را تولید کرده اند مورد بررسی قرار داده شد. شمارش استنادها به صورت خام نمی تواند به خوبی بیانگر کیفیت علم یک کشور باشد. علت این امر را باید در تفاوت تعداد استنادهای دریافتی در رشته های مختلف جستجو کرد.

وی افزود: مثلاً در حوزه های پزشکی در مقایسه با حوزه ای مانند ریاضیات مقالات استنادهای بیشتری دریافت می کنند، بنابراین قبل از مقایسه استنادها، آنها نرمال سازی می شوند. برای نرمال سازی، استنادهای هر مقاله را به متوسط تعداد استنادهای دریافتی براساس رشته و سال مقاله تقسیم می شود.

دهقانی ادامه داد: براساس شاخص استناد نرمال شده (Field-Weighted Citation Impact) در پایگاه اسکوپوس، مقالات پژوهشگران ایران در حوزه موضوعی فنی و مهندسی در سال ۲۰۰۵ حدود ۰.۸۴ بود و این یعنی اثرگذاری یافته های  علمی حدود ۱۶ درصد کمتر از متوسط بین المللی بود در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۹ به ۱.۳۴ رسیده است که یعنی مقالات ایران ۳۴ درصد بیش از متوسط بین المللی استناد دریافت می کنند.

وی افزود: در سال ۲۰۲۰ میزان استناد نرمال شده کشور در حوزه فنی و مهندسی به ۱.۵۲ افزایش یافته و این به معنای این است که کیفیت علمی کارهای انجام شده در حوزه فنی و مهندسی ۵۲ درصد بیش از متوسط جهانی بوده است. این امر حاکی از توجه بیشتر پژوهشگران به بعد کیفی انتشارات علمی است.

سرپرست ISC گفت: میزان استناد نرمال شده کل انتشارات علمی کشور در سال ۲۰۲۰ حدود ۱.۲۵ است و این به معنای موثرتر بودن حوزه فنی و مهندسی در کیفیت تولیدات علمی کشور است. بررسی ها نشان می دهد که میزان استناد نرمال شده در حوزه فنی و مهندسی در تمام طول سال های مورد مطالعه بیش از استناد نرمال شده ( کیفیت) کل کشور بوده است.

سرپرست ISC گفت: جمهوری اسلامی ایران در حوزه فنی و مهندسی براساس استناد نرمال شده کیفیت تولید علم ایران در سال ۲۰۰۵ رتبه ۲۱ دنیا را داشت. در سال ۲۰۱۰ رتبه ایران در این حوزه به ۱۸ ارتقا یافت و در سال ۲۰۱۷ به ۱۳ رسید. در سال ۲۰۱۹ نیز رتبه ایران از این لحاظ ۱۰ و در سال در سال ۲۰۲۰ رتبه چهارم دنیا را بدست آورده است.

وی گفت: بر این اساس،  مشاهده می شود که کیفیت یافته های علمی انتشار یافته در سطح بین المللی جمهوری اسلامی ایران به سرعت در حال رشد است، اما به هر ترتیب کشور نیازمند به تقویت خود در حوزه مرجعیت علمی است. به طور خاص، ایران در حوزه فنی و مهندسی  در سال ۲۰۲۰ با ضریب استناد نرمال شده ۱.۵۲ رتبه ۴ را در میان کشورهای برتر دنیا کسب کرده است.  کشورهای استرالیا با استناد نرمال شده ۱.۶۴ ، دانمارک با ۱.۶ و سوئیس با ۱.۵۳ در جایگاه های اول تا سوم قرار دارند.

دهقانی ادامه داد: بررسی های بیشتر نشان می دهد که ایران همچنین از نظر میزان رشد استناد نرمال شده و در واقع رشد کیفیت علم در حوزه فنی و مهندسی در سال ۲۰۲۰ در مقایسه با سال ۲۰۱۹ حدود ۱۳ درصد رشد داشته است و از این نظر نیز  ایران در جایگاه چهارم دنیا قرار می گیرد. کشورهای روسیه، هند و ترکیه در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ هر کدام با ۲۳ درصد، ۲۳ درصد و ۲۲ درصد رشد داشته اند.

وی تاکید کرد: هر چند رشد کمیت تولید علم یکی از شاخص های با اهمیت برای توسعه علمی کشور محسوب می شود، اما هدایت علم به سمت رفع نیازهای کشور مهمترین دغدغه فعلی کشور است. مرجعیت علم بین الملل اولین بند از سند سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است. کسب مرجعیت علم بین الملل با تکیه صرف بر افزایش کمیت تولید علم حاصل نمی شود. در این سند بر سایر جنبه های تولید علم از جمله اثرگذاری اقتصادی و اجتماعی، دیپلماسی علمی و همچنین کسب مرجعیت علمی نیز تاکید شده است.