آئین بزرگداشت هفته پژوهش و معرفی برگزیدگان پژوهشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و وزارت امور خارجه، پیش از ظهر امروز یکشنبه ۳۰ دی ۱۳۹۹ با سخنرانی، ابوذر ابراهیمی ترکمان، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، حجت‌الاسلام سید سعید رضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، حضور مجازی کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی و پیام ویدئویی سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در حسینیه الزهرا (س) سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد. در این برنامه همچنین از کتاب‌های پژوهشی تازه منتشر شده سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و وزارت امور خارجه رونمایی شد.

سیدعباس صالحی در این آئین گفت: در ابتدای سخن لازم می دانم میلاد حضرت زینب و روز پرستار را به همه به ویژه کادر درمان و پرستاران کشورمان تبریک بگویم.

مجاهدت‌های پرستاران فراموش نشدنی است

سید عباس صالحی در آئین ضمن گرامیداشت سالروز میلاد حضرت زینب کبری (س) و روز پرستار گفت: میهن اسلامی در ۴۰ سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی دو اتفاق بزرگ را پشت سر گذاشته که در این دو اتفاق نقش کادر درمانی به طور عام و پرستاران به طور خاص نمایان بوده است. دوره اول دوران دفاع مقدس است. در این دوران ما شاهد اتفاقات و رخدادهای قابل توجه و به یادماندنی از کادر درمانی کشور و همچنین پرستاران بودیم. در دوره دوم که قریب به یک سال گذشته را دربر می‌گیرد و جهان و ایران در تقابل با ویروس و بیماری کرونا است، شاهد اتفاقاتی از سوی پرستاران بوده و هستیم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: هر دو دوره از لحاظ میزان خدمات و ایثارگری شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارد. از یک سو شاهد روزهای طاقت فرسا و سخت کادر جهادی درمانی بودیم، همانطور که در خدمت رسانی در هشت سال دفاع مقدس حاضر بودند، در یک سال اخیر هم شاهد خدمت جهادی کادر درمان به ویژه پرستاران بوده و هستیم. آنها در این دوران از کنار خانواده‌های خود بودن و همچنین استراحت خود گذشتند. نکته مشهود دیگری که این دو دوره را به هم شبیه کرده، در معرض خطر بودن است. در دوره هشت سال دفاع مقدس با اینکه رسم جنگ‌های کلاسیک جهانی اینگونه بود که بهداری‌های جنگی باید ۷۰ تا ۹۰ کیلومتر با خط مقدم جنگ فاصله داشتند، اما در هشت سال دفاع مقدس در کشور ما اورژانس و بیمارستان‌های صحرایی گاهی در کنار خط مقدم برپا بود و ۵۰ بیمارستان صحرایی در این دوران داشتیم که پزشکان و پرستاران ما نزدیک خط مقدم به خدمت رسانی به مجروحان مشغول بودند. در این زمینه برآوردی وجود دارد که اگر کادر درمانی نزدیک خط مقدم نبودند شاید ۳۰ تا ۵۰ درصد تعداد شهدای ما افزایش می‌یافت.

پرستاران در خط مقدم خطر قرار دارند

صالحی در بخش دیگری از سخنان خود اشاره کرد: در دوران کرونا هم شاهد چنین مجاهدت‌هایی هستیم. پرستاران در خط مقدم خطر قرار دارند. آنها به طور پیوسته در این خط قرار داشته و دارند. تعداد پرستاران مبتلا و یا شهید سلامت در دوران کرونا نشان از این دارد که چگونه با تمام توان در خط مقدم این ویروس بودند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه با برشمردن شباهت‌های دوران دفاع مقدس و کرونا ادامه داد: ناشناختگی برخی مسائل و چگونگی مواجهه با آن از دیگر شباهت‌های این دو دوران با یکدیگر است. مثلاً در هشت سال دفاع مقدس بمباران‌های شیمیایی در وسعتی که به کار می‌رفت ناشناخته بود. ۱۰۰ هزار مجروح شیمیایی داشتیم و کادر درمان باید با این پدیده ناشناخته و سخت برخورد می‌کرد. در دوران کرونا هم این بیماری ناشناخته و هنوز هم تا حدودی ناشناخته است و پرستاران ایران در مقابل آن قرار گرفته‌اند.

وی شباهت دیگر این دو دوره را حجم کاری در دوره‌های خاصی از هر دو دوره دانست و افزود: جنگ ۸ سال طول کشید که دوره خاصی برای پرستاران بود. مثلاً در عملیات کربلای ۵ که طولانی‌تر هم بود حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار نفر مجروح عملیات داشتیم. این دوره طولانی و با این حجم عظیم از مجروحان طبعاً فشار مضاعف و طاقت فرسایی را برای کادر درمانی و پرستاران به وجود می‌آورد. در دوره کرونا هم شاهد این شباهت هستیم. موج اول، موج دوم و موج سوم. موج‌هایی که وقتی پدید می‌آمد طبعاً کادر درمانی کشور و پرستاران را با زحمات مضاعف و خستگی‌های فراوان همراه می‌کرد.

صالحی تاکید کرد: امروز که روز پرستار است هم یاد همه پرستاران عرصه دفاع مقدس و عرصه سلامت را گرامی می‌داریم. تکریم جامعه انسانی و ایرانی نسبت به آنها را که در این دوره‌های خاص در خط‌های مقدم قرار داشتند و در خدمت انسان و انسانیت و ایران و ایرانیت بودند عرض می‌کنم.

اهمیت فرهنگ کمتر از امنیت و اقتصاد نیست

وی در ادامه با اشاره به هفته پژوهش گفت: امروز به مناسبت هفته پژوهش، همکاری مشترک سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و وزارت امور خارجه در حوزه پژوهش‌های فرهنگی حوزه بین الملل را شاهدیم که سالیانی است رقم خورده است. اگر ما در دوره‌های گذشته تاریخی روابط بین الملل را امنیت محور تحلیل و تفسیر می‌کردیم و عنصر امنیتی را به عنوان عنصر مرکزی و کانونی تلقی می‌کردیم یا در دوره‌هایی به بحث امنیت، حوزه اقتصاد هم اضافه شد و روابط بین الملل را از منظر اقتصادی هم تحلیل و تفسیر می‌کردیم، امروز در کنار بحث امنیت و اقتصاد، رکن سومی به نام فرهنگ داریم که اگر پر اهمیت‌تر نباشد حتماً کم اهمیت‌تر نیست. در عرصه ارتباطات بین المللی عنصر فرهنگ به اندازه امنیت و اقتصاد نقش اثرگذار و جدی در حوزه ارتباطات بین المللی گسترش و توسعه روابط و یا احیاناً نقطه‌های تنش و تضاد را داشته و دارد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: با همین نگاه ما می‌توانیم حوزه مسئله فرهنگ را در روابط بین الملل دنبال کنیم. هر چه زمان می‌گذرد بر اهمیت این عنصر افزوده‌تر می‌شود. از یک طرف گسترش تکنولوژی‌های ارتباطی به هر میزانی که افزایش پیدا می‌کند ضریب نفوذ و تأثیرگذاری فرهنگ در ارتباطات بین المل را بالاتر می‌برد و از آنجایی که تکنولوژی‌های ارتباطی لحظه به لحظه و آن به آن در حال توسعه هستند، بنابراین چشم انداز سال‌های آینده روابط بین الملل حتماً این خواهد بود که عنصر فرهنگ پر اهمیت‌تر از آنچه امروز هست خواهد شد.

فرهنگ عنصر کانونی و مرکزی در قدرت نرم است

وی گفت: همچنین هر چه زمان می‌گذرد اهمیت قدرت نرم افزایش پیدا می‌کند. اینکه اگر در روابط بین الملل بر مبنای قدرت کشورها، ارتباطات تعریف و پایداری پیدا می‌کند، امروز بیش از گذشته این نکته معنادار شده است که بیش از قدرت سخت قدرت نرم است که قدرت و اقتدار می‌سازد و همه می‌دانیم که عنصر فرهنگ عنصر کانونی و مرکزی در قدرت نرم بوده و هست و هر کشوری که می‌خواهد قدرتی به وجود آورد و یا قدرتی را حفاظت کند، حتماً به عنصر فرهنگ برای این تأسیس و پایداری نیازمند است.

صالحی در ضرورت توجه به قدرت نرم اضافه کرد: این نکات و نکات دیگری از این قبیل تفسیر کننده و توضیح دهنده این نکته است که ما فرهنگ را در حوزه روابط بین الملل بیش از گذشته باید جدی بگیریم. با همین نگاه است که مقام معظم رهبری در بیانی فرمودند که «در تنظیم روابط خارجی بایستی تمام مقوله‌های روابط اعم از سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی به صورت جامع و هماهنگ در نظر گرفته شود. بستر فرهنگی یکی از پایه‌های اساسی قدرت و عامل پایداری آن به حساب می‌آید.»

روابط بین الملل ایران در سطوح مختلف باید مورد توجه و بازخوانی مجدد قرار بگیرد

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: طبعاً مسئله روابط بین الملل ایران در سطوح مختلف باید مورد توجه مجدد و بازخوانی مجدد قرار بگیرد و در این توجه و بازخوانی مجدد حتماً مسئله پژوهش و نقش مطالعات نظری و میدانی و تطبیقی اهمیت زیادی دارد. حوزه روابط بین الملل ایران در چند سطح تعریف می‌شود که در همه این سطوح باید نگاهی مجدد به عنصر فرهنگ کرد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: سطح اول روابط بین المللی جهانی ایران، سطح دوم روابط بین الملل ایران با جهان اسلام، سطح سوم روابط بین المللی ایران با منطقه و سطح چهارم روابط بین المللی ایران با کشورهای همسایه است. در هر چهار سطح عنصر فرهنگ را به عنوان یک عنصر دخیل، مؤثر و متغیر اساسی باید مورد بازبینی‌های جدید قرارد داد. در سطح اول و در حوزه روابط بین الملل جهانی ایران به چند نکته اشاره می‌کنم. اولین نکته اینکه به نظر می‌آید جهان از یکجانبه گرایی به طرف چند جانبه گرایی در حال حرکت است. در حوزه اقتصادی شاهدیم که آمریکا در سال ۱۹۶۰ چهل درصد تولید ناخالص جهانی را در اختیار داشت. این رقم در ۲۰۱۹ سال به ۲۳ درصد می‌رسد و یا چین که در سال ۲۰۰۰ که چهار درصد تولید ناخالص جهانی را داشت، سهمش در سال ۲۰۱۹ به ۱۴ تا ۱۵ درصد تولید ناخالص جهانی ارتقا پیدا می‌کند.

وی ادامه داد: این نمایه‌ای از تغییراتی است که در حوزه قدرت مطلقه و یا یکجانبه گرایی جهانی در بخش اقتصاد در حال پدید آمدن است. در حوزه سیاست هم اتفاقات مختلف پس از به هم ریزی بلوک بندی‌های جنگ سرد و بعد هم یکجانبه گرایی آمریکا پدید آمده است. در کنار این به هم ریختگی یکجانبه گرایی اقتصادی و سیاسی عنصر فرهنگ می‌تواند عنصر جدی برای به هم ریزی بیشتر این یکجانبه گرایی باشد. فرهنگ‌های شرقی، اسلامی و فرهنگ ایرانی سه حوزه فرهنگی هستند که می‌توانند در به هم ریزی یک جانبه گرایی فرهنگی جهانی کارکرد و کارآمدی قابل توجهی را پیدا کنند. مسیری که در کنار یکجانبه گرایی اقتصادی، سیاسی و فرهنگی پدید آمده بود، عنصر فرهنگ می‌تواند این عدم تعادل را به یک تعادل مجدد برگرداند و جهان را چند فرهنگی فعال، پویا و پر تعامل را با یکدیگر دوباره بسازد.

ایران به اعتبار سابقه تمدنی و فرهنگ اسلامی حرف‌های زیادی برای عرضه جهانی دارد

صالحی افزود: در این حوزه نقش ایران نقش قابل توجهی است. ایران در چهار راه تاریخی و جغرافیایی قرار دارد. و همین حضورش در این چهار راه این فرصت و زمینه فرهنگی را ایجاد کرده که هم در ارتباط با فرهنگ شرقی و ویژگی آن حرفی برای گفتن داشته باشد. ایران یکی از تمدن‌های مشرق زمین بوده و هست و به اعتبار این کهن تمدنی که داشته حرف‌های قابل توجه فرهنگی را به عنوان فرهنگ شرقی می‌تواند عرضه کند. همچنین در حوزه فرهنگ اسلامی و تمدن اسلامی ایران یکی از پایه‌های اساسی تمدن سازی اسلامی در تاریخ بوده و از این منظر هم می‌تواند در عرصه ارائه فرهنگ اسلامی حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد.

وی ادامه داد: هم به اعتبار ایرانیت و تمدن ایرانی و هم به اعتبار سابقه تمدن کهن تاریخی از دوره باستان و توالی این مسیر تاکنون ویژگی‌های خاص تمدن و فرهنگ ایرانی هم نکات قابل توجهی را برای عرضه در فضای جهان داشته و دارد. بنابراین عنصر فرهنگی را در فضای به هم ریزی و فروپاشی یکجانبه گرایی بیش از گذشته می‌توان به استخدام و در خدمت آورد.

الگوی مصرف جهانی، ارتباطات فرهنگی و اجتماعی، دینداری فردی و اجتماعی، در دوران کرونا تغییر کرده است

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه سخنان خود گفت: یک سال است که جهان در گیر مسئله کرونا است. هم در دوره کرونا و هم در فضای پسا کرونا از جهات مختلف مسئله فرهنگ اهمیت پیدا می‌کند. از یک سو پیامدهای فرهنگی است که ما در دوره کرونا داشته ایم و این پیامدها محدود به دوره کرونا نخواهد بود. الگوی مصرف جهانی در دوران کرونا، ارتباطات فرهنگی و اجتماعی در دوره کرونا تغییرات قابل توجهی پیدا کرده است. سلامت فردی و اجتماعی در این دوره تأثیرات مهمی را دریافت کرده است. دینداری فردی و جمعی در این دوره متأثر ازکرونا شده است. نهادهای فرهنگی اجتماعی ما مانند نهاد خانواده، تعلیم و تربیت و … متأثر از آثار و پیامدهای کرونا شده است. بنابراین ما در یک بستر وسیعی از پیامدهای فرهنگی و اجتماعی کرونا هستیم. با این نگاه حتماً هم ایران که از اولین کشورهایی بوده که با کرونا مواجه شده و هم جهان در گیر مطالعات نظری، اجتماعی، میدانی و تطبیقی هستند.

وی اضافه کرد: بنابراین یکی از حرکت‌های مهم فرهنگی و اجتماعی ایران که مجموعه نهادها، سازمان‌ها و مردم در دوره کرونا داشته اند این خواهد بود که چگونه می‌تواند در این حوزه‌های فرهنگی ایده‌های قابل توجه را به جهان عرضه کند و به عنوان تجربه‌های جهانی ایده‌هایی را از جهان برگیرد.

تأثیرات کرونا بر اقتصاد فرهنگ و صنایع خلاق

صالحی ادامه داد: حوزه دیگری که عنصر فرهنگ در فضای کرونا از آن متأثر شده اقتصاد فرهنگ است. در کل جهان ما شاهد اتفاقات سخت و شکننده‌ای در حوزه فرهنگ بوده ایم و این اتفاقات همچنان ادامه دارد. در کشورهای توسعه یافته غربی به عنوان مثال در آمریکا حدود ۱۵۰ میلیارد دلار زیان صنایع خلاق در این دوره بوده با بیش از دو و نیم میلیون شغل از دست رفته. در انگلستان هم برآورد زیان صنایع خلاق فرهنگی حدود ۷۰ میلیارد پوند برآورد شده است و حدود ۴۰۰ هزار شغل از دسته رفته است.

وی افزود: ایران هم متأثر از این شرایط سخت اقتصاد فرهنگ، هنر و رسانه و حوزه‌های مرتبط با صنایع خلاق است. به نظر می‌آید بخش دیگری از یک تعاون اجتماعی عام که حتماً مطالعات نظری و پژوهشی مناسب خود را لازم دارد این است که چگونه می‌توانیم با این خسارت‌ها مواجهه برقرار کنیم. چگونه می‌توانیم رونق را به اقتصاد صنایع خلاق بازگردانیم و چگونه می‌شود دوباره پاره‌ای از پیامدهایی که این دوره ایجاد کرده که می‌تواند ادامه دار باشد مانند شوک‌هایی که در عرضه و تقاضا و سبد مصرفی فرهنگی ایجاد کرده را مرتفع کرد.

صالحی گفت: این موارد نشان می‌دهد که ما چقدر به عرصه مطالعات نظری و میدانی در عرصه فرهنگ نیازمندیم و نمونه‌ای بود از حجم عظیم نمونه‌ها در چهار سطحی که داریم. هم در حوزه مسئله جهانی روابط بین الملل و هم سه سطح دیگری که همچنان جدی است و برخی از آنها برای ما به اعتبار قرابت و نزدیکی‌های جغرافیایی و تمدنی ممکن است مهم و اساسی‌تر باشد.