خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- هانی رستگاران: در دل کویر و در آغوش تاریخ، شاهرود هر سال در روز یازدهم محرم، شاهد یکی از باشکوه‌ترین و قدیمی‌ترین آئین‌های عزاداری برای حضرت سیدالشهدا (ع) است؛ آئینی به نام «نخل‌گردانی» که نه‌فقط یک رسم محلی، بلکه تجلی ایمان، وحدت اجتماعی و دلدادگی مردمان این دیار به خاندان اهل بیت (ع) است.

در حالی که عاشورا نقطه اوج اندوه شیعیان است، روز یازدهم محرم در شاهرود به عنوان امتداد عزاداری، با آئینی خاص برگزار می‌شود. مردمان این خطه آن را «روز اشک نخل» می‌نامند؛ روزی که نخل بزرگ عزاداری، نماد پیکر بی‌جان سیدالشهدا (ع)، از جایگاه خود بلند شده و با ذکر «یا حسین» بر دوش عزاداران در مسیرهایی مشخص حرکت داده می‌شود.

قدمت چندصدساله نخل‌گردانی در شاهرود

آئین نخل‌گردانی شاهرود، قدمتی بیش ۳۰۰ سال دارد و به‌عنوان بخشی از میراث معنوی استان سمنان، در ذهن و دل مردم جای گرفته است. این سنت در شاهرود و روستاهای اطراف، به عنوان نمادی از استمرار فرهنگ عاشورایی شناخته می‌شود. در هر نسل، بزرگان و جوانان به طور مشترک در حفظ، تداوم و اجرای این آئین مشارکت دارند و آن را با دقت و احترام پاس می‌دارند.

نخل، سازه‌ای بزرگ از چوب و فلز است که وزنی در حدود ۲٬۲۰۰ کیلوگرم دارد و چندین نفر برای بلند کردن آن بسیج می‌شوند. این نخل با پارچه‌های مشکی، آینه، چراغ، علم، شمشیر و تزئینات سنتی زینت داده شده و به نمادی از تابوت امام حسین (ع) و شهدای کربلا تبدیل می‌شود. آماده‌سازی نخل چند روز پیش از مراسم آغاز می‌شود و هر تکیه، هیئت و محله بخشی از مسئولیت تزئین یا پشتیبانی آن را بر عهده دارد.

مسیر حرکت و شکوه مردمی

صبح روز یازدهم محرم، هیئت‌های مختلف با لباس‌های مشکی، علم و طبل و زنجیر از کوچه‌ها و خیابان‌ها به سمت نخل حرکت می‌کنند. دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی با آوای مرثیه و نوحه در فضای شهر طنین می‌افکنند. نخل پس از مراسم ذکر مصیبت و نوحه‌خوانی توسط عزاداران بلند شده و در مسیری خاص از جمله خیابان شهید صدوقی، کوچه پای نخل و در نهایت تا مزار قدیم شاهرود حرکت داده می‌شود. در این مسیر، مردم با نذری‌ها، چای و غذای نذری از عزاداران پذیرایی می‌کنند.

آئین نخل‌گردانی نه‌فقط یک مراسم مذهبی، بلکه عرصه‌ای برای نمایش همبستگی اجتماعی و پیوند نسل‌هاست. حضور همزمان کودکان، نوجوانان، بزرگسالان و کهنسالان در این مراسم، آن را به تابلویی زنده از یک جامعه مؤمن و متحد تبدیل کرده است. در این روز، همه یکدل و یکصدا به سوگ می‌نشینند و در غم شهادت امام حسین (ع) و یارانش اشک می‌ریزند.

نقش تشکل‌های مردمی و عمومی

برای برگزاری هرچه باشکوه‌تر این مراسم، شهرداری شاهرود و دیگر نهادهای شهری از روزها قبل وارد عمل می‌شوند. بیش از دو هزار پرچم مشکی، تجهیز موکب‌ها، آماده‌سازی اماکن عمومی و اعزام ماشین‌آلات خدماتی در این مراسم، حال و هوای ویژه‌ای به این آئین خاص در منطقه شاهرود می‌دهند.

علاوه بر نخل‌گردانی، آئین‌های دیگری همچون تعزیه‌خوانی، شمع‌گردانی، سینه‌زنی شبانه و مراسم «یقه‌بندی» نیز در برخی مناطق برگزار می‌شود. این مراسم‌ها اغلب در محله‌ها و روستاهای اطراف مانند طرود، نردین، کالپوش و مجن جریان دارند و نشان‌دهنده گستردگی نفوذ فرهنگی عاشورا در منطقه شاهرود هستند.

پایان مراسم، آغازی دوباره

نخل پس از طی مسیر تعیین‌شده، به جایگاه خود بازمی‌گردد و مراسم با ذکر مصیبت، روضه‌خوانی و دعا به پایان می‌رسد. اما در دل مردم، شعله‌های عشق حسینی هرگز خاموش نمی‌شود. این آئین، هر سال باشکوه‌تر و پرشورتر برگزار می‌شود تا نه‌تنها زنده نگه داشتن واقعه عاشورا را رقم زند، بلکه نسلی تازه را با فرهنگ مقاومت، آزادگی و ایمان آشنا سازد.

مراسم نخل‌گردانی روز یازدهم محرم در شاهرود، نمونه‌ای بی‌بدیل از پیوند آئین مذهبی با هویت محلی، انسجام اجتماعی و فرهنگ اصیل ایرانی-اسلامی است.

این رویداد نه تنها مراسمی برای سوگواری، بلکه نمایشی از شکوه مردمی و جلوه‌ای از وفاداری نسل‌ها به پیام عاشورا است.