به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، پرداختن به زندگی رسول مهربانی، حضرت محمد(ص)، برای نویسندگان و شاعران بیش از آنکه یک سوژه باشد، ادای دین و احترامی است به پیشگاه مردی که عالم امکان به یمن حضور او جان گرفت. بر همین اساس، طی ادوار مختلف آثار متنوعی درباره زمانه، زندگانی پیامبر و سیره رسول خدا(ص) منتشر شده است که  هرکدام از آنها تلاش دارند به بُعدی از ابعاد زندگی ایشان بپردازند. با این حال، به نظر می‌رسد تمرکز عمده این آثار به بازنویسی زندگی و زمانه پیامبر اکرم(ص) باشد و کمتر به بازآفرینی زندگانی ایشان از ابعاد مختلف توجه شده است. در ادامه مروری داریم بر 10 عنوان از بهترین کتاب‌هایی که در سال‌های اخیر وارد بازار نشر ایران شده‌اند:

1. «محمد، بر پایه کهن‌ترین منابع»

از زمانی که مارتین لینگز کتاب «محمد، بر پایه کهن‌ترین منابع» را نوشت تا به امروز، این اثر به دلیل نثر دلنشین و پرداختن به ابعاد مختلف زندگی رسول خدا(ص) مورد توجه بسیاری از مخاطبان جهان قرار گرفته است، به طوری که گفته می‌شود تعداد مخاطبان این کتاب در اروپا بیش از تعداد مسلمانان آن است.

هرچند لینگز در حوزه ادبیات، دین و هنر آثار متعددی دارد، اما کتاب حاضر معروف‌ترین اثر اوست که عمدتاً با همین اثر نیز شناخته می‌شود. انتشار این کتاب مورد اقبال اهل فکر و تأمل نیز قرار گرفت و به زبان‌های مختلف از جمله اسپانیایی، فرانسه، ترکی، عربی و ... ترجمه شده است. کتاب لینگز در ایران نیز با ترجمه سعید تهرانی‌نسب از سوی انتشارات حکمت در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته و در دهه 90 از جمله آثاری است که توانست نظر جامعه کتابخوان ایران را به سمت خود جلب کند.

نویسنده در این کتاب در 85 فصل به زندگی رسول خدا(ص) از زمان تولد تا وفات می‌پردازد. در خط سیری که لینگز دنبال می‌کند، در کنار شخصیت حضرت محمد(ص)، ابعاد مختلفی از زندگی شخصی ایشان (مانند خانواده، خلق و خو، معجزات و ...)، وقایع سیاسی و اجتماعی عصر بعثت و پس از آن، جنگ‌ها و سختی‌هایی که پیامبر اکرم(ص) برای برپایی جامعه دینی به جان خریدند، مشکلاتی که ایشان با عرب جاهلی و جامعه بنا شده بر اساس آن باورها داشتند و ... مورد توجه قرار گرفته است.

از جمله دلایل توجه به کتاب لینگز نثر ساده آن است که می‌تواند مخاطب با هر سلیقه و سطح دانش را همراه کند. کتاب پراکنده‌گویی ندارد و تا جای ممکن از منابع متقن استفاده شده است. هرچند برخی از منتقدان اشکالاتی بر برخی از مباحث آن مانند اینکه آیا جناب ابوطالب به پروردگار یکتا ایمان داشتند یا خیر، مطرح کرده‌اند. برخی از پژوهشگران نواقص را ناشی از نگاه یک‌جانبه‌گرایانه نویسنده به برخی گزاره‌های تاریخی می‌دانند و بر این باورند که منشأ آن، گرایش مذهبی لینگز است.

مارتین لینگز یک مسیحی پروتستان بود. او در سال 1909 در انگلستان متولد شد. در اوایل جوانی  دست از مسیحیت کشید و به دنبال کشف حقیقت، مطالعه گسترده‌ای در ادیان داشت. طی سال‌های 1938 تا 1937 در نتیجه تعامل با مسلمانان، به اسلام علاقه‌مند شد. او را با گرایش صوفیانه می‌شناسند و در طول عمر خود به ترویج قرائتی صوفیانه از اسلام پرداخت.  مارتین لینگز سراسر عمر خود را صرف معرفی و تحقیق معارف اسلامی (البته با گرایش سنی) به غرب کرد.

در یک نگاه کلی، مارتین لینگز برجسته‌ترین سنت‌گرای انگلیسی، خاورشناس، نویسنده، ویراستار، مترجم، استاد دانشگاه، عربی‌شناس و شاعری بزرگ بوده است که آثارش تماماً بر رابطه میان خدا و آموزه‌های دینی، متون مقدس و ادبیات و هنر متمرکز است او تحصیل کرده زبان و ادبیات انگلیسی در آکسفورد بود که سال‌های متمادی در موزه بریتانیا مسئولیت حفظ نسخ خطی و کتاب‌های چاپی شرقی را بر عهده داشت که حاصل آن کتابی چون هنر خط و تذهیب قرآنی است. از آثار وی عبارتند از: الیقین، تصوف چیست؟، دین در خاورمیانه، عارفی از الجزایر و کتاب «محمد بر پایه کهن‌ترین منابع».

*** «قاف»

از دیگر آثار خواندنی در این حوزه، کتاب «قاف»، نوشته یاسین حجازی است. حجازی در این کتاب با بهره‌گیری از سه متن کهن «تفسیر سورآبادی»، «سیرت رسول‌الله» و «شرف‌النبی» زندگانی رسول خدا(ص) را در یک خط سیر تاریخی روایت کرده است. تلاش حجازی برای نگارش این اثر ستودنی است؛ چرا که فراتر از کپی پیست‌هایی که در این سال‌ها در برخی از آثار آیینی و دینی دیده می‌شود، خط سیر زندگی پیامبر اکرم(ص) را از این سه منبع استخراج و با در نظر گرفتن سیر تاریخی، نخ تسبیحی میان آنها برقرار کرده است؛ به همین دلیل مخاطب در خوانش اثر با سکته و وقفه مواجهه نمی‌شود و متن را یکدست می‌انگارد. از این جهت برخی از منتقدان اثر او را یک «کولاژ» توصیف می‌کنند که ابعاد مختلف را از این سه اثر در هم آمیخته و با نگاهی هنری به آنها جانی دوباره بخشیده است.

حجازی در این کتاب تأکید کرده است که «قاف»، تمام زندگی آخرین پیامبر خدا(ص) را در خود ندارد. «نخست به این دلیل که سه کتاب کهنی که مبادی این بازخوانی بود، تمام سیره پیامبر را در خود نداشت. دوم اینکه سیره پیامبر- شوربختانه- سیره‌ای مخدوش است. نمی‌توان هرچه را ذیل سیره آمده است- اگرچه مشهور- به حقیقت گرفت و مسلم پنداشت». سوم اینکه؛ ویراستار تنها در کار آوردن عناصر دراماتیک هر واقعه بوده است، نه تمام وقایع یا حتی تمام یک واقعه.

توجه نویسنده به ابعاد دراماتیک زندگی پیامبر(ص)، خوانش آن را برای مخاطب عام هم دل‌چسب کرده است. با این حال، نویسنده محتوا را قربانی نگاه هنری به وقایع نکرده است، او برای سنجش مطالب ذکر شده در سه منبع اصلی، به دیگر منابع از جمله کتاب «سیره صحیح پیامبر بزرگ اسلام »، ترجمه کتاب «الصحیح من سیره النبی الاعظم(ص)» نوشته سید جعفر مرتضی عاملی نیز مراجعه کرده است.

*** «سه کاهن»

مجید قیصری از جمله نویسندگان موفقی است که در این سال‌ها توانسته مخاطبان با گرایش‌های سیاسی و باورهای مختلف را به خواندن آثارش جذب کند. کتاب «سه کاهن» او از جمله این آثار است که به لحاظ سوژه و نوع پرداختن نویسنده به این موضوع، توانسته به عنوان یکی از آثار موفق در حوزه ادبیات داستانی درباره زندگی پیامبر اکرم(ص) مطرح باشد.

کتاب داستان زندگی رسول خدا(ص) را از زاویه دید حلیمه، دایه ایشان و تلاش سه کاهن برای خاموش کردن نور نبوت روایت می‌کند. داستان به دلیل تلاش بی‌وقفه این سه کاهن که در مأموریت خود مصر هستند و بی‌چون و چرا در پی انجام، از حس تعلیق فراوانی برخوردار است.

در میان آثار داستانی که درباره پیامبر اکرم(ص) نوشته شده، متأسفانه بخش قابل توجهی از آنها به بازنویسی از زندگی رسول خدا(ص) و تاریخ صدر اسلام پرداخته‌اند. از این منظر کتاب قیصری یک وجه تمایز پررنگ دارد و آن، بازآفرینی ماجراست. او قصه‌گویی حرفه‌ای است که توانسته با توجه و تمرکز بر حاشیه زندگی، امکان خلق اثری خلاقانه و روایتی هنری و ادبی از زندگی پیامبر(ص) را با همه محدودیت‌ها و خط قرمزها فراهم کند.

*** «محمد»

انگار باید دهه 90 را دهه خلق آثار خلاقانه در حوزه ادبیات نبوی تعریف کرد. کتاب «محمد»، نوشته ابراهیم حسن‌بیگی از جمله این آثار است که به قلم ابراهیم حسن‌بیگی نوشته شد و سپس توانست با ترجمه انگلیسی نظر مخاطبان اروپایی را نیز به خود جلب کند. کتاب در بحبوحه توهین به رسول خدا(ص) در اروپا به زبان‌های مختلف برگردانده شد و توانست بخشی از وجود مبارک پیامبر مهربانی(ص) را به جامعه غیر مسلمانان معرفی کند.

در روایت این رمان که در 15 بخش تالیف شده است، شخصی یهودی که به عنوان یک دانشمند معرفی می شود، از طرف شورای عالی یهود مأمور می‌شود به سمت پیامبر اسلام(ص) رفته و با تظاهر به اسلام آوردن، یا او را کشته یا عقایدش را به چالش بکشد.

وی به سوی پیامبر اکرم (ص) رفته و شرح زندگی و فعالیت‌های او را در 15 گزارش مجزابرای شورای عالی یهودیان ارسال می کند، اما پس از ارسال گزارش پانزدهم که در ایام بیماری و رحلت پیامبر اکرم(ص) انجام می شود، به شهر خویش باز می گردد و حس می‌کند که دچار نوعی فقدان شده و روح خود را اسیر رفتار و پیام و کردار پیامبر اکرم(ص) می‌بیند.

او در می‌یابد که اتفاقی در درونش رخ داده است؛ به ویژه اینکه متوجه می‌شود که در مدت ارسال این نامه‌ها رئیس وی بر اثر مطالعه این نامه ها و آشنایی با کردار و منش پیامبر(ص) به اسلام گرایش پیدا کرده است.

*** «عطر گل محمدی»

اما از جدیدترین آثاری که با محوریت زندگی پیامبر(ص) در حوزه ادبیات داستانی روانه بازار نشر شده، کتاب «عطر گل محمدی»، نوشته داوود امیریان است. امیریان که برای دوستداران کتاب بیشتر به عنوان نویسنده فعال در حوزه دفاع مقدس و طنز شناخته شده است، در اولین تجربه خود در حوزه ادبیات دینی توانسته موفق عمل کند.

کتاب «عطر گل محمدی» هرچند روایتی داستانی است از زندگانی و حیات مبارک پیامبر اکرم(ص)، اما از زاویه‌ای دیگر روایتی است از زندگی انسان‌های متعددی که توانستند نور و روشنایی را از دنیای تاریک اطراف خود تشخیص داده و به سمت آن حرکت کنند. امیریان برای روایت زندگانی پیامبر(ص)، به سراغ اصحاب و یاران ایشان رفته و زندگانی ایشان را از زاویه دید آنها روایت کرده است.

کتاب امیریان از چند جهت فرصتی تازه در نشر نوجوان است؛ نخست آنکه کتاب توانسته با استحکام در نثر و با توجه به منابع متقن تاریخی و روایی، روایتی سر راست و خواندنی از زندگی رسول خدا(ص) برای مخاطب نوجوان ارائه دهد؛ آن هم در شرایطی که بازار کتاب نوجوان پر است از کتاب‌های ترجمه‌ای که گاه قرابتی با فرهنگ ایرانی اسلامی ندارند. نکته قابل تأمل آنکه نویسنده همانند بسیاری از آثار تاریخی، از به کار بردن نثر خودساخته‌ای که برخی از نویسندگان به کار می‌برند، پرهیز کرده است.

*** «بانوی عاشق»

به ثمر رسیدن مأموریت رسول خدا(ص) بی‌حضور مبارک بانوی عشق، حضرت خدیجه(س) سخت می‌نمود. با این حال، کمتر اثری است که بخواهد به نقش این بانو در تاریخ اسلام بپردازد. عمده آثار منتشر شده، تنها روایت‌های تاریخی از زندگی حضرت را شامل می‌شود و کمتر تلاش‌ شده تا از منظری ادبی و هنری به زندگانی ایشان، نقش حضرت در استقرار حکومت دینی و گذر مسلمانان از مصائب سخت سال‌های نخست نبوت بپردازد.

کتاب «بانوی عاشق» که به قلم اعظم بروجردی نوشته شده، تلاش دارد عشق میان رسول خدا(ص) و حضرت خدیجه(س) را به تصویر بکشد. رمان «بانوی عاشق» به مقطع حساسی از زندگی حضرت خدیجه(س) می‌پردازد؛ مقطعی که ایشان در اوج شکوه و جلال و ثروت بودند، بانویی با نفوذی در شهر مکه به حساب می‌آمدند و تمام اشراف و بزرگان آرزوی همسری ایشان را داشتند. آنها از اقصی نقاط جزیرة‌العرب به خواستگاری ایشان می‌آمدند، اما این بانوی بزرگوار منتظر شخصی خاص و آسمانی بودند؛ شخصی که کامل‌ترین انسان روی زمین باشد؛ همانی که تعبیر خواب شگفتش بود.

*** «به امید دیدار»

«به امید دیدار»، نوشته مریم شریف رضویان از جمله آثاری است که به صورت خلاقانه و غیر مستقیم به سیره پیامبر اکرم(ص) می‌پردازد. نویسنده در این کتاب با محور قرار دادن زندگی «اشواق» به عنوان زنی بت‌پرست که برای حفظ جان دخترش تصمیم به مهاجرت می‌گیرد و همسایه قرار دان او با حضرت زهرا(س)، تلاش دارد به تفاوت نگاه اسلام و فرهنگ جاهلی به زنان بپردازد.

مخاطب در این کتاب ضمن آشنایی با سنت‌های جاهلی، متوجه این موضوع مهم می‌شود که ظهور اسلام چگونه توانست سرنوشت هزاران زن در شبه جزیره و سپس در جهان را تغییر دهد.

کتاب در زمره آثار تاریخی و مذهبی نوشته شده و بازه زمانی هجرت پیامبر اکرم(ص) تا رحلت ایشان را دربرمی‌گیرد. نویسنده در این اثر دو نوع روایت احساسی و تاریخی را همزمان به پیش می‌برد. زبان ساده و در عین حال جذاب و از سوی دیگر، موفقیت شریف رضویان در شخصیت‌پردازی، سبب شده تا کتاب «به امید دیدار» به یکی از روایت‌های خواندنی درباره حضرت زهرا(س) و رسول خدا(ص) تبدیل شود.

***«سی روز با پیامبر(ص)»

بازار نشر کودک و نوجوان پر است از آثار دینی، با این حال کم نیستند کتاب‌هایی که با نگاهی سطحی، بدون در نظر گرفتن ظرائف هنری و ادبی داستان زندگی بزرگان دینی را برای این دسته از مخاطبان روایت کند.

کتاب «سی روز با پیامبر(ص)»، نوشته حسین فتاحی از جمله کارهای موفق سال‌های اخیر برای معرفی وجود مبارک رسول خدا(ص) به مخاطب کودک بوده است. این کتاب زندگی پیامبر اکرم(ص) از زمان تولد تا زمان رحلت ایشان را روایت می‌کند. کتاب دارای 365 داستان کوتاه از بخش‌های مختلف زندگی ایشان است که هر کدام از این داستان‌ها به بخشی از سیره ایشان اشاره دارد.

به گفته نویسنده؛ تلاش شده تا در این کتاب تمام ابعاد زندگی ایشان برای مخاطب نوجوان نشان داده شود. زندگی در کنار مردم و خانواده، امرار معاش، مبارزه، صبر و شکیبایی در زندگی و در راه خدا، کار کردن، سیره ایشان در سفر، مصاحبت با دوستان و ... از جمله موضوعاتی هستند که در این کتاب مورد توجه قرار گرفته‌اند. گستره انتخاب موضوعات و عناوین تلاش شده به صورتی باشد که در نهایت کتاب یک‌نمای خوبی از زندگی ایشان را برای مخاطب به تصویر بکشد، از این جهت موضوعات شامل مباحث اجتماعی، اقتصادی، خانوادگی و ... است و داستان هم زندگی فردی و هم زندگی اجتماعی ایشان را شامل می‌شود.

انتهای پیام/