تشریح طرح ترویج آثار کهن فارسی برای نوجوانان؛ پس از گلستان نوبت شاهنامه و مثنوی است
اقتصاد ایران: کارشناس ادبی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان میگوید طرح ترویج زبان و ادبیات فارسی برای تقویت هویت ملی، رشد فرهنگی و آشنایی کودکان با گنجینههای ادبیات فارسی انجام می شود.
نگین صدریزاده کارشناس ادبی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان در گفتگو با خبرنگار مهر درباره طرح ترویج زبان و ادبیات فارسی گفت: کانون تصمیم دارد با آموزشها و برنامهها و کلاسهای مختلف و مستمر، به آشنایی کودکان و نوجوانان با گنجینه ادبیات فارسی کمک کند و ارتباط آنها را با ادبیات فارسی بیشتر کند. یکی از این طرحها که به تازگی شروع شده، طرح ترویج زبان و ادبیات فارسی است که در گام اول آن به سراغ گلستان رفتهایم.
هویت ملی و رشد فرهنگی کودکان و نوجوانان با طرح ترویج زبان و ادبیات فارسی
وی افزایش هویت ملی و رشد فرهنگی کودکان و نوجوانان را از اهداف این طرح معرفی کرد و گفت: قصد ما هم این بود که بچهها از مسیر آشنایی با سعدی، فردوسی، نظامی، مولوی و… با فرهنگ ایرانی اسلامی بیشتر آشنا شوند و برای فکر کردن و تمرین اندیشهورزی فرصت خوبی در اختیار داشته باشند. یعنی هم پشتوانه فکری خوبی پیدا کنند، هم مهارتهای ادبی و دانش ادبیشان افزایش پیدا کند. در روشهای آموزش فلسفه برای کودکان میگویند مهمترین بستر برای فکر کردن، روایت است. شما اگر یک روایتی داشته باشید، بعد فرصت فراهم میشود که کودک درباره آن روایت فکر کند. ما دیدیم چه چیزی بهتر از ادبیات کهن که هم زبان برجسته و ادبی دارد، هم روایتهای آن غنی است و هم اینکه با بچهها از نظر فرهنگی پیوند عمیقی دارند.
وی افزود: بچهها با خواندن و آشنایی با گلستان و ادبیات کهنمان، با پشتوانه فرهنگیشان آشنا میشوند و در برابر دیگر فرهنگها از ایستادگی و مقاومت بیشتری برخوردار میشوند. مجموع این دلایل بود که این طرح شروع شد و در گام اول هم گلستان سعدی برای آن انتخاب شد. همانطور که میدانید گلستان سعدی از قدیم در مکتبخانهها خوانده میشد و نسلهای قبل از کودکی با گلستان مأنوس بودند ولی الآن این ارتباط وجود ندارد و باید برای آشنایی بچهها با گلستان برنامهریزی کرد.
حکایتهای گلستان را برای بچهها گزینش و آواگذاری کردهایم
صدریزاده با بیان اینکه همه روایتهای گلستان مناسب بچهها نیست، گفت: هم به لحاظ زبان و هم به لحاظ موضوع نیاز بود که ما بین حکایتهای گلستان انتخاب داشته باشیم و برای آموزش این حکایتها به بچهها چند قدم را طرحریزی کنیم. اولین گام این بود یک کتاب آسانخوان و تعاملی برای بچهها طراحی کردیم که این کتاب هم آواگذاری شده است و هم حکایتهای مناسب در آن انتخاب شده است. کلمات سخت، آیات و احادیث، از داخل متن درآمده و کتاب طوری طراحی شده که اگر به دست خود نوجوان برسد، بتواند به صورت خودخوان با سعدی آشنا شود و حکایتها را بخواند. اگر هم به دست مربی برسد، مثل یک کتاب کار میشود و توسط مربی با بچهها کار میشود. چون بعد از هر حکایت، فعالیتهای تعاملی پیشنهاد داده شده که میتوان بر اساس این حکایت بازیهای مختلفی را انجام داد. مثلا میتوان بر اساس آنها تئاتر اجرا کرد و یا درباره آن حکایت بحث و گفتگوی گروهی داشت. یعنی برای هر حکایت چند فعالیت تعاملی در نظر گرفتهایم که اگر شخص تنها باشد، باز هم بتواند از آن استفاده کند. ما تمام تلاشمان را کردیم که به واسطه این کتاب ارتباط با گلستان عمیقتر شود و از مسیرهای مختلف با کودکان و نوجوانان ارتباط برقرار کند.
کارشناس ادبی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان ادامه داد: جلد اول این مجموعه به زودی چاپ میشود تا ۹ جلد ادامه پیدا میکند؛ ۸ باب گلستان به اضافه دیباچه آن. اسم اولین جلد آن «پیراهن برگ بر درختان» است که باب اول گلستان را برای کودکان آسانسازی کرده است.
وی درباره دیگر برنامههای طرح ترویج گلستان گفت: یکی دیگر از کارهای ما نشستهای آموزشی است که برای مربیان، پدر و مادرها و بچهها برگزار میکنیم و نحوه آشنایی و نزدیک شدن به گلستان را به آنها آموزش بدهیم. این نشستها در استانهای مختلف برگزار شده و ادامه دارد. درباره بازآفرینی و بازنویسی و جنبههای مختلف گلستان کار میکنند و به مربیها و خانوادهها و کودکان و نوجوانان آموزش میدهند. یکی از نشستهای آینده ما که بهمنماه برای مربیان کانون برگزار میشود، بررسی طنز در گلستان و ایدهپردازی برای تولید طنز بر اساس حکایتهای طنزآمیز گلستان است که آقای ناصر فیض در آن به گفتگو و آموزش مربیان میپردازند تا آنها بتوانند بهتر با کودکان و نوجوانان کار کنند.
برگزاری ۴ جشنواره برای آشنایی کودکان با گلستان سعدی
صدریزاده برگزاری جشنوارههای ادبی و هنری و… درباره گلستان را بخشی دیگر از طرح ترویج گلستان برای کودکان و نوجوانان معرفی کرد و گفت: چهار جشنواره در این طرح اجرا میشوند که هرکدام از آنها بخشی از کودکان و نوجوانان را با گلستان همراه و مأنوس میکند. در این جشنوارهها سعی کردیم بچهها بتوانند با هر سطحی و با هر نوع علاقهمندی که دارند، در آن شرکت کنند. مثلا یکی از آنها جشنواره تولید پادکست و کتاب صوتی و کتاب رادیویی است. بچههایی که به پادکست و کتاب صوتی و کار رادیویی علاقهمند هستند، گلستان را میخوانند و بر اساس آن و طبق درک و دریافت خودشان پادکست درست میکنند و یا نمایش رادیویی کار میکنند. حتی میتوانند درباره یک حکایت از گلستان با دوستان و خوانوادهشان گفتگو کنند و برای ما ارسال کنند. اسم این جشنواره «رادیو رود» است.
وی ادامه داد: یک جشنواره دیگر جشنواره بازآفرینی، تصویرگری و عروسکسازی بر اساس گلستان است. بخش «بازآفرینی» برای بچههایی که به نوشتن علاقهمند هستند، بخش «هنرهای تجسمی» برای بچههایی که علاقهمند به تصویرگری هستند و بخش «عروسکسازی» برای بچههایی که به عروسکسازی علاقه دارند و میتوانند بر اساس شخصیتهای حکایتهای گلستان، عروسک طراحی کنند. البته شرط ما برای این قسمت این است که عروسکها، عروسکهای بومی بچهها باشد. یعنی اگر برای قصه «مرد بازرگان» گلستان را عروسک درست میکنند، آن را بر اساس یکی از عروسکهای بومی روستا، شهر یا استان خودشان کار کنند.
صدریزاده درباره جشنواره بعدی گفت: سومین جشنواره هم جشنواره طنز است که نشست آقای فیض هم در راستای همین جشنواره برگزار میشود. در واقع ما میخواهیم از طریق مربیان به بچهها آموزش بدهیم که چگونه بر اساس گلستان طنز بنویسند و حکایتهای گلستان را بازآفرینی کنند. آخرین جشنواره هم «جشنواره از ایده تا اجرا» است. در این جشنواره خانوادهها، مربیان و حتی بچهها میتوانند بگویند با چه طرحی میتوانیم کودکان و نوجوانان را به خواندن گلستان علاقهمند کنیم. شرکتکنندگان ایده خودشان را در این جشنواره ثبت میکنند و با هم رقابت میکنند. آن ایده میتواند ایده یک تئاتر یا ایده یک بازی روی میزی باشد. بچهها با هر ایدهای که دارند در جشنواره ثبتنام میکنند و کانون هم در نهایت از ایدههای برگزیده برای تولید شدن، حمایت میکند.
طرح ترویج گلستان سعدی دو ساله است
این مربی کودکان و نوجوانان با بیان اینکه طرح ترویج گلستان طرحی دو ساله است، ادامه داد: به مدت دو سال تمرکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان روی گلستان است و در سالهای آینده کتاب و اثر دیگری از گنجینه ادبیات فارسی انتخاب میشود؛ آثاری مثل شاهنامه، مثنوی یا دیگر کتابهایی که بچهها علاقهمندی بیشتری دارند. ما دوست داریم آثار بزرگمان از روی طاقچهها و کتابخانهها پایین بیاید و در دست بچهها باشد. در حال حاضر گلستان سعدی، شاهنامه، مثنوی معنوی و… یک چیز لاکچری هستند. اما ما معتقدیم تا زمانی که این آثار در دست بچهها نباشد و با آن ارتباط و تعامل نداشته باشند، آنها به آثار کلاسیک ما نزدیک نمیشوند.
کارشناس دفتر آفرینشهای ادبی کانون درباره میزان استقبال بچهها از این طرح گفت: ما از اردیبهشت امسال این طرح را شروع کردیم و هنوز اول راه هستیم. ولی خبرهایی که از مراکز استانها به ما میرسد نشان میدهد که بچهها مشتاق هستند و گلستان را دوست دارند. اگر مقام آفرینشگری بچهها را جدی بگیریم و به آنها بگوییم با دریچه نگاه خودت این متن را ببین و روایت کن و بنویس و بازی کن و تئاترش کن و… آن موقع بچهها این متون را از خودشان میدانند. ولی وقتی طوری باشد که ما تدریس کنیم و بچه حفظ کند و فقط معنای کلمات را زیر آن بنویسد، فایدهای ندارد. دلیل موفقیت این طرح این است که بچهها خودشان را در خواندن و فهم کردن گلستان سهیم میدانند و بخشی از این ماجرا هستند. آنها میتوانند با گلستان خودشان را به دیگران اثبات کنند و با گلستان شناخته بشوند. همین ویژگیها باعث شده که بچهها در این طرح با گلستان سعدی ارتباط بگیرند و حتی درباره آن اثر ادبی و هنری خلق کنند. البته تا موفقیت کامل این طرح هنوز قدمهای زیادی مانده است.
بعد از گلستان، سراغ شاهنامه و مثنوی معنوی میرویم
صدریزاده انتخاب گلستان برای اولین قدم از طرح ترویج آثار کهن فارسی را زبان ساده و حکایتهای واقعگرایانه گلستان دانست و گفت: ابتدا بگویم که قرار است نوبت به همه شاعران برسد. ما هم نمیخواهیم تمرکز فقط روی گلستان باشد. اما چرا گلستان برای قدم اول انتخاب شد؟ شاید دلیلش این باشد که زبان سعدی نزدیکترین زبان به زبان فعلی ماست. ضمن اینکه سعدی در گلستان خیلی واقعگرا است و حرفهایش به درد انسان امروز و کودکان و نوجوانان امروز هم میخورد. دنیایی که فردوسی خلق کرده خیلی حماسی و باشکوه است و شاید برای این نسل کمی پیچیده باشد؛ به خصوص برای اولین قدمهای آشنایی با ادبیات فارسی. البته شاهنامه پر از اسطورهها و قصهها و ماجراها است و قطعا بچهها هم بارها داستانهای آن را خواندهاند. ولی گلستان سعدی برای شروع طرح ما بهتر بود؛ چرا که او معلم اخلاق است و جهانبینی واقعگرایانهای دارد و زبانش برای بچهها قابل فهمتر است.
وی در پایان گفت: انشاالله وقتی این طرح قوت بگیرد و زور بیشتری پیدا کند، شاهنامه را انتخاب میکنیم که وطن همه ماست. به مثنوی هم میرسیم که پر از گنجهای فکری و اخلاقی و انسانی است. باید برای معرفی و آشنایی گنجینههای ادبیات فارسی به کودکان و نوجوانان تلاش کنیم و طرح ترویج کانون هم یکی از آنهاست که امیدواریم موفق باشد.