خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده بلافاصله بعد از استقرار در کاخ سفید، چندین فرمان‌ اجرایی را امضا کرد که بر اساس دو فرمان اجرایی، ایالات متحده مجددا از توافق‌های پاریس و سازمان بهداشت جهانی خارج شد.

ماهیت سیاست خروج ترامپ

سیاست خروج رویکردی است که به نظر می‌رسد در این دوره محوریت سیاست خارجی آمریکا را در قبال نهادهای بین‌المللی مانند دوره قبل تشکیل می‌دهد. این سیاست بیش از همه بر سه انگاره منافع اقتصادی، تجدید نظر در اتحادهای سنتی و مخالفت با چندجانبه‌گرایی مبتنی است. سیاست خارجی ترامپ را نمی‌توان از منافع اقتصادی ایالات متحده جدا دانست. از این منظر اگر آمریکا از همکاری‌های بین‌المللی سود زیادی نبرد، دلیلی برای همکاری با سازمان‌های بین‌المللی نیز وجود نخواهد داشت. ترامپ با منسوخ دانستن سیاست خارجی آمریکا در دوره‌های قبل از خود، اعلام کرد که دیدگاه جدیدی جایگزین خواهد کرد که تمرکز آن بر اولویت آن تضمین امنیت ملت باشد.

در نتیجه این رویکرد، تعهد ایالات متحده به اتحادهای سنتی و نهادهای چندجانبه مورد تردید قرار گرفته و باعث تنش‌های شدید و کاهش اعتماد بین واشنگتن و شرکای سابق خواهد شد؛ چنانچه در حال حاضر متحدان اروپایی ایالات متحده بیش از همه نگران امنیت اروپا، قدرت‌گیری راست‌گرایان افراطی در سراسر این قاره، جنگ تجاری فراآتلانتیک و تضعیف چندجانبه‌گرایی هستند. پیش‌بینی می‌شود که سیاست خارجی ترامپ در این دوره نیز استثناگرایی جدیدی را ایجاد کند. سیاست خارجی آمریکا در این دوره همانند دوره گذشته ترامپ از چندجانبه‌گرایی لیبرال به یکجانبه‌گرایی رئالیسم تغییر مسیر داده است که باعث می‌شود معیارهای گذشته در نگرش آمریکا به سیاست جهانی تغییر پیدا کند و جایگاه همپیمانان آمریکا در سبد همگرایی امنیتی و اقتصادی این کشور کاهش یابد. توصیه امانوئل ماکرون به سایر کشورهای اروپایی که باید بیش از هر زمان دیگری برای حفاظت از حاکمیت خود با روی کار آمدن ترامپ تلاش کنند، در همین راستا بود.

خروج ناامیدکننده ترامپ از توافق پاریس

معاهده زیست محیطی پاریس در سال ۲۰۱۵ به امضای ۱۹۰ کشور جهان رسید و به عنوان رکن اصلی سیاست جهانی مقابله با تغییرات اقلیمی و گازهای گلخانه‌ای شناخته می‌شود. هدف این توافق محدود کردن گرمایش طولانی مدت کره زمین به ۱.۵ درجه سانتیگراد (۲.۷ درجه فارنهایت) بالاتر از سطح قبل از صنعتی شدن است. ترامپ در دوره قبلی ریاست جمهوری تصمیم خود برای خروج از توافق پاریس را در اواخر سال ۲۰۲۰ اجرایی کرد. خروج ترامپ از این توافق این بار نیز مانند دفعه قبل دارای اهداف اقتصادی است. افزایش رشد اقتصادی و کاهش تورم از وعده‌های اصلی انتخاباتی او بوده است. ترامپ در حمایت از ملی‌گرایی اقتصادی، خواستار تقویت شرکت‌های بزرگ نفت و گاز است تا بتواند از این طریق درآمد اقتصادی را افزایش دهد و این در تعارض با توافقنامه مذکور است.

فرمان اجرایی که ترامپ در مورد توافقنامه پاریس صادر کرد مبین این بود که توافقنامه‌های بین‌المللی که ایالات متحده در سال‌های اخیر به آن ملحق شده منعکس کننده ارزش‌های این کشور و در راستای اهداف اقتصادی و زیست محیطی نبوده است. علاوه بر این، این قراردادها، دلارهای مالیات‌دهندگان آمریکایی را به کشورهایی هدایت می‌کند که نیازی به کمک مالی ندارند یا شایستگی آن را ندارند. فرمان رئیس جمهور جدید آمریکا برای خروج از توافق پاریس در زمانی صادر می‌شود که سال ۲۰۲۴ به عنوان گرم‌ترین سال تاریخ به تازگی به پایان رسیده و آتش‌سوزی جنگل‌ها ویرانی‌های بسیاری را در لس‌آنجلس به جا گذاشته است.

این خروج به عنوان قسمتی از یک‌جانبه‌گرایی آمریکا است که منافع بین‌المللی و چندجانبه‌گرایی را مدنظر قرار نمی‌دهد و اهداف جامعه جهانی را مخدوش می‌کند. کارشناسان معتقدند که خروج دوباره آمریکا از توافق پاریس، توانایی کشور را برای شکل دادن به واکنش جهانی به تغییرات آب و هوا به خطر می‌اندازد. باب وارد از مدیران «موسسه تحقیقاتی گرانتام درباره تغییرات اقلیمی و محیط زیست» تصمیم ترامپ برای خروج مجدد ایالات متحده از توافق پاریس را بسیار ناامیدکننده دانست. از نظر او این خروج به این معناست که دومین تولیدکننده بزرگ گازهای گلخانه‌ای جهان قرار است در سالی که همه کشورها تعهدات بیشتری را پیش از اجلاس بعدی تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد در برزیل قبول کرده اند، به این توافق پشت کند.

خروج از WHO ذیل پوشش مقابله با چین

ترامپ در روز اول ریاست جمهوری خود فرمان اجرایی دیگری برای خروج از سازمان بهداشت جهانی را نیز به امضا رساند. پس از اعلام رسمی سازمان ملل، این خروج ظرف ۱۲ ماه اجرایی خواهد شد. آمریکا در حال حاضر بزرگترین حامی مالی این سازمان محسوب می‌شود و ۱۸ درصد از بودجه آن را تامین می‌کند. این اقدام دولت جدید آمریکا از دید موافقان و مخالفان برجسته شده است. موافقان این اقدام در آمریکا از جمله برخی از محافظه‌کاران تلاش سازمان بهداشت جهانی برای ایجاد یک پیمان بیماری همه‌گیر را مورد انتقاد قرار داده‌اند که کشورهای عضو را ملزم به نظارت بر عوامل بیماری‌زا، اشتراک‌گذاری داده‌ها و حمایت از تولید واکسن می‌کند. منتقدان این اقدام نیز خروج آمریکا از سازمان بهداشت جهانی را از لحاظ دسترسی به داده‌ها، نظارت، حضور در میز مذاکره و مسئولیت‌پذیری سایر کشورها در صورت بروز بیماری همه‌گیر برای این کشور چالش‌زا می‌بینند. لارنس گوستین کارشناس موسسه حقوق سلامت در دانشگاه جورج تاون با اشاره به خروج آمریکا معتقد است: «در همه‌گیری بعدی، ممکن است خود را در انتهای خط ببینیم».

ترامپ معتقد است که سازمان بهداشت جهانی رفتار نادرستی بعد از همه‌گیری کووید-۱۹ و سایر بحران‌های بهداشتی بین‌المللی داشته و نتوانسته مستقل از نفوذ سیاسی برخی کشورهای عضو عمل کند. از نظر ترامپ این سازمان از ایالات متحده درخواست پرداخت‌های نامتناسب در مقایسه با سایر کشورهای بزرگ مانند چین کرده است. ترامپ در یک سخنرانی در مورد بودجه سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد: بسیار غم‌انگیز است که چین ۳۹ میلیون دلار می‌پردازد و ما ۵۰۰ میلیون دلار. در واقع ترامپ با متهم کردن این سازمان به کمک به چین برای گمراه کردن جهان در مورد منشأ ویروس کووید-۱۹، به دنبال خروج از آن است.

از سوی دیگر خروج آمریکا از این سازمان، توانایی آن را برای مقابله با تهدیدات بهداشت عمومی در سراسر جهان کاهش می‌دهد. با خروج آمریکا ظرفیت این سازمان برای مقابله با شرایط اضطراری بهداشتی و شیوع بیماری به ویژه در کشورهای فقیر بیشترین آسیب می‌بیند.

نتیجه

فرمان‌های اجرایی ترامپ در اولین روز ریاست جمهوری برای خارج کردن آمریکا از توافق پاریس و سازمان بهداشت جهانی بازگشت ملی‌گرایی افراطی به این کشور را نشان داد. سیاست خروج آمریکا در این دوره مبتنی بر منافع اقتصادی، لزوم تجدید نظر در اتحادهای سنتی از جمله اتحادهای فراآتلانتیکی و مخالفت با چندجانبه‌گرایی است. در عین حال، آنچه بیشتر به چشم می‌آید رقابت با چین است که در تمام ابعاد سیاست خارجی ترامپ مشخص است.

سجاد مرادی کلارده؛ پژوهشگر روابط بین‌الملل