خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ پرمخاطب‌ترین رویداد بعد از مسابقات جام جهانی فوتبال و بازی‌های المپیک در جهان، اکسپو است. با این تفاوت که در اکسپو رویدادهای فرهنگی و اجتماعی هم برگزار می‌شود و بیشتر کشورهایی که سابقه فرهنگی و تاریخی زیادی دارند تلاش می‌کنند در فاصله ۵ ساله‌ای که بین هر اکسپو برگزار می‌شود، در کنار دستاوردها و پیشرفت‌های نوین، پیشینه‌های فرهنگی خودشان را هم نمایش دهند.

در واقع اکسپو فرصتی برای کشورهاست تا فرهنگ، ایده‌ها، برنامه‌های آینده و جاذبه‌ها و فرصت‌هایی که برای گردشگری و توسعه دارند، به نمایش بگذارند. به همین دلیل، برخی عنوان «المپیک فرهنگ ملل» را نیز به اکسپو داده‌اند. همچنین این رویداد دریچه‌ای برای ورود به معادلات اقتصادی و تعاملات جهانی به شمار می‌رود.

اگرچه شعار و هدف هر اکسپوی از قبل مشخص است و کشورها تمام تلاششان را می‌کنند تا آخرین دستاوردهای خود را به زیباترین شکل ممکن به نمایش بگذارند اما از اینکه در کنار تمام فناوری‌های روز، فرهنگ شأن را هم به نمایش بگذارند دریغ نمی‌کنند.

در اکسپوهای جهانی است که می‌توان در فاصله ۶ ماه به کل کشورها سفر کرد. هر غرفه و پاویون معرف یک کشور است فاصله ژاپن تا عربستان ممکن است چند قدم باشد و راحت از کشوری به کشور دیگر با چند قدم و نهایت یک مسیر چند دقیقه‌ای حرکت کرد بدون ویزا، بلیت و دردسرهای مرزی!

به همین دلیل اکسپو در هر دوره‌ای بیشترین مخاطب را دارد. ایران هم در این میان بسیاری اوقات در کنار کشورهای دیگر شرکت کرده تا بتواند خود را به دیگران معرفی کند. اما امسال متفاوت‌تر از سالهای قبل است. این بار اصلاً ایران حضور نخواهد داشت!

پاویون ایران در دبی را جز متولیان ایرانی نتوانستند تأیید کنند نه طراحی آن را که کار ویژه ای به حساب نمی‌آمد

دوره قبل که سال ۲۰۲۰ در دوره کرونا اکسپو در دبی برگزار شد، ایران هم پاویون داشت. پاویون ایران را جز متولیان ایرانی نتوانستند تأیید کنند نه طراحی آن را که کار ویژه ای به حساب نمی‌آمد و نه نمایش فرهنگ و هنر و صنایع دستی ایرانی را. چون برنامه ریزی ها برای شرکت در چنین رویداد مهمی جدی گرفته نمی‌شود از این روست که تنها چند ماه به برگزاری رویداد، اتفاقی می‌افتد و کاری انجام می‌شود تا فقط ایران در اکسپو غیبت نداشته باشد.

به همین دلیل پاویون ایران در اکسپوی دبی تنها به نمایش فرش‌های ایرانی، فروش پسته و آجیل و زعفران و غذا ختم شد و البته اجرای چند گروه موسیقی که از بنیاد رودکی مأمور به اجرای برنامه بودند و خیلی‌ها هم به همان اجراهای بی کیفیت نقد داشتند. از طرفی وزارت میراث فرهنگی که خود را یک پای برگزاری برنامه‌های این پاویون می‌دانست، نتوانسته بود اتفاق خاصی را در این رویداد رقم بزند و تنها به حضور چند راهنمای گردشگری بسنده کرده بود.

حضور بی کیفیت در اکسپوی دبی خیلی‌ها را بر آن داشت تا به این فکر کنند که پس از پایان ۶ ماهه اکسپوی دبی، برنامه ریزی برای ۵ سال دیگر داشته باشند و حداقل آبرومندانه در اکسپوی ۲۰۲۵ ژاپن شرکت کنند.

به طور حتم اکسپوی ژاپن میزبان تعداد بیشتری از مخاطبان خواهد بود چون در اکسپوی دبی توانسته بود تبلیغات خوبی داشته باشد و در ۶ ماه افراد زیادی را با این رویداد جهانی آشنا کرده بود.

ستاد نمایشگاه‌های بین المللی به عنوان متولی اصلی در این مدت جلسات مختلفی را برای این اکسپو برگزار کرد چنان که از دور تصور بر آن بود که بتواند پاویون ایران را با تجربه‌ای که از دبی به دست آورده بود، بهتر اجرا کند اما این اتفاق نیفتاد.

حضور تاریخی ایران در اکسپو

ایران از سال ۱۸۵۱ و دوره امیرکبیر در زمان ناصرالدین شاه در اکسپوی لندن حضور داشته است و همیشه فرصتی را برای معرفی توانمندی‌های ملی و توسعه بازارهای صادراتی ایجاد کرده است. امسال این اکسپو در جزیره اوزاکا از ۲۴ فروردین تا ۲۱ مهر سال ۱۴۰۴ با شعار «طراحی جامعه آینده برای زندگی بشر» برگزار می‌شود.

پیش بینی می‌شود حدوداً ۲۸.۲ میلیون نفر بازدیدکننده داشته باشد. کجا بهتر از اینجا دیگر می‌توان با رسانه‌های مخالف مقابله کرد؟ برای اولین بار این اکسپو یک سوال ساده از همه می پرسد: راه شاد زیستن در چیست؟ این نمایشگاه با برهه زمانی مطابقت دارد که چالش‌های اجتماعی جدید، از جمله گسترش شکاف‌های اقتصادی و تشدید درگیری‌ها، ظهور می‌کنند، در حالی که فناوری‌های علمی از جمله هوش مصنوعی و بیوتکنولوژی‌ها، نیز در حال تکامل هستند، و تغییراتی را برای نوع بشر ایجاد می‌کند.

شش ماه پیش اجلاس تابستانه مشارکت کنندگان بین المللی اکسپو ۲۰۲۵ میلادی اوزاکا، کانسای-ژاپن با مشارکت قریب ۶۰۰ نفر از نمایندگان حدود ۱۶۰ کشور و سازمان بین المللی در شهر نارای ژاپن برگزار شد. در این اجلاس هیأت جمهوری اسلامی ایران به ریاست علایی طباطبایی حضور یافتند و طبق خبرها و تصاویری که از این سفر منتشر شد قرارداد مشارکت رسمی کشورمان در اکسپو ۲۰۲۵ اوزاکا- ژاپن هم به انعقاد رسید.

هزینه‌هایی که هدر رفت

این قرارداد فی‌مابین مدیرعامل وقت شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین المللی ایران و نماینده عالی کشورمان در اکسپو ژاپن و دبیرکل انجمن اکسپوی ۲۰۲۵ میلادی ژاپن، همچنین کمیسر ژنرال اکسپوی ۲۰۲۵ میلادی امضا شد. در این میان رفت و آمدهای پی در پی مدیران بین المللی به ژاپن انجام شد و هزینه‌هایی به هدر رفت.

چند ماه پیش ایران اعلام کرده بود که غرفه را از نوع A به X تغییر می‌دهد. برگزارکننده قرار است ۹ غرفه اجاره‌ای تیپ ایکس بسازد، در حالی که تنها سه کشور به جز ایران تصمیم گرفته‌اند به غرفه‌های تیپ ایکس نقل مکان کنند. با این وجود زمزمه‌های انصراف ایران شنیده می‌شد. با این حال ستاد نمایشگاه‌های بین المللی چندین جلسه برگزار کرد ولی از کیفیت حضور ایران حرفی به میان نیامد. وزارت میراث فرهنگی و وزارت ارشاد هم که بخشی از وظایف معرفی ایران را به عهده داشت تنها به این نکته که کارها در حال انجام است بسنده کردند.

تا اینکه بدون توجه به حضور ۱۷۴ ساله ایران در اکسپوها یک باره فاطمه مهاجرانی از انصراف ایران برای حضور در این اکسپو خبر داد و گفت: محدودیت‌های موجود موجب این انصراف شده است.

مدیر عامل شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی دلیل آن را این طور بیان کرد: برگزاری پاویون در نمایشگاه اکسپو دارای هزینه بالاست و پیش‌بینی می‌شود که هزینه‌ای بالغ بر ۳۰ میلیون دلار نیاز داشته باشیم. براساس مصوبه دولت، پیشنهاد بودجه بایستی توسط وزیر صمت و ارشاد به سازمان برنامه داده می‌شد که این پیشنهاد ارائه شده و امیدوار هستیم که به نتیجه برسد و بتوانیم بخشی از بودجه را در سال جاری دریافت کنیم تا بتوان قرارداد پاویون را منعقد کرد.

هنوز ژاپن نه برای ما حساب بانکی افتتاح کرده و نه به ما اجازه ثبت شرکت داده است

علایی طباطبایی بیان کرد: یکی از مسائل دیگر ما این است که هنوز ژاپن نه برای ما حساب بانکی افتتاح کرده و نه به ما اجازه ثبت شرکت داده است، البته این موضوع از سوی وزارت خارجه کشورمان در حال پیگیری است و با حضور سفیر ژاپن هم جلساتی برگزار شده است و حتی سفیر ژاپن به ما قول داد تا زمان مشخص این کار انجام شود که به موعد زمانی پایبند نبود، بنابراین وزیر صمت طی نامه‌ای از وزیر امور خارجه خواست تا این موضوع پیگیری شود.

در هر حال ایران از حضور در این رقابت جهانی منصرف شده است و حسرت آن درحالی که شعارها برای مبارزه با ایران هراسی تا سال‌ها ادامه خواهد داشت، بر دل ایران دوستان مانده است.

خودتحریمی بزرگ از معرفی ایران در اکسپو ۲۰۲۵

احسان دهقانی معاون صنایع دستی استان تهران که به عنوان نماینده هماهنگ کننده در حوزه هنرهای سنتی و صنایع دستی به متولیان اجرای پاویون ایران در اکسپو معرفی شده است به خبرنگار مهر گفت: این یک فرصت استثنایی بود چون شرق آسیا هنر را درک می‌کند و هنرهای سنتی ایران به واسطه جاده ابریشم که بین فرهنگ ما و مشرق زمین بوده، به یک ادبیات مشترک رسیده بود و مزیت نسبی ایران بود. اما اکنون آنچه اتفاق افتاده یک فرصت سوزی بهت آور و غیر قابل باور است که بعد از برگزاری جلسات پی در پی یک دفعه اعلام انصراف داده‌اند.

دهقانی بیان کرد: چندی پیش که اعلام شد ایران از غرفه سازی انصراف داده، افراد در کمیته مدیریتی بازخورد منفی گرفتند و دیدند که چقدر علاقه مندان آشفته شدند و باز هم با بی اعتنایی زیاد، خبر از انصراف کلی دادند. از طرفی گفته شد که هزینه‌های این رویداد زیاد است درحالیکه در طول سال جشنواره‌های انار و پسته برگزار می‌شود که برای آن هم هزینه‌های کمی نمی‌دهند ۳۰ میلیون دلار برای چنین اتفاقی هزینه زیادی نبود. حداقل اینکه بخش خصوصی توان پرداخت آن را داشت.

وی افزود: چطور می‌خواهیم با این فرصت سوزی‌ها به فصل ۱۷ برنامه توسعه کشور و بخش گردشگری بپردازیم؟ مگر غیر از این است که باید طبق این سند در رویدادهای بین المللی شرکت می‌کردیم؟ این بار دیگر ما را تحریم نکرده‌اند بلکه یک خود تحریمی انجام داده‌ایم. اگر امروز که اوایل دی ماه است از بخش خصوصی خواسته شود که پای کار بیاید، آنها حتماً استقبال خواهند کرد.

قرار است اکسپو ۲۰۳۰ در شهر ریاض عربستان برگزار شود. کشوری که در چند سال اخیر در حوزه گردشگری انقلاب به پا کرده است و طولی نمی‌کشد که گوی گردشگری خاورمیانه را از آن خود کند. آیا در اکسپوی ۲۰۳۰ هم حضور نخواهیم داشت یا حضورمان آبرومندانه نخواهد بود؟ آیا از الان لازم است فکر کرد که برای ۵ سال آینده چه کار کرد یا باید ببینیم در آن زمان متولیان چه کسانی خواهند بود و کار را به دست آنها سپرد؟