به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه جام جم، جنگل‌های هیرکانی میلیون‌ها سال قدمت دارد و میراثی از دوران ژوراسیک، یعنی دوره سوم زمین‌شناسی به‌شمار می‌رود؛ جنگل‌هایی که گستره آنها از آستارا آغاز و در استان گلستان به خراسان شمالی ختم می‌شود. جنگل‌هایی با بیشترین تنوع گیاهی که امروزه با یک میلیون و ۹۰۰هکتار مساحت از آن به عنوان موزه طبیعت یاد می‌شود.

بسیاری از جنگل‌های دنیا در دوره سوم زمین‌شناسی به علت پیشروی یخبندان از بین رفته‌اند اما در این عصر، یخبندان در برخی نواحی هیرکانی متوقف شده است. درحال حاضر این جنگل‌ها ۸۰ گونه درختی و ۸۰۰ گونه گیاهی دارند که برخی از آنها با ارزش ژنتیکی بالا و بعضی از آنها نیز مانند افرای هیرکانی و انجیلی فقط خاص این منطقه است. همچنین این جنگل‌ها قادرند سالانه به طور متوسط سه میلیارد و شش میلیون متر مکعب آب تولید و در بخش‌های شمالی و جنوبی البرز آزاد کنند. متاسفانه به علت بی‌تدبیری دولت‌های پیشین و با احداث سدهای عظیم، بخش‎‌های زیادی از این جنگل‎ها زیر آب رفته‌اند و گونه‌های گیاهی بسیاری نیز نابود شده‎اند. از سوی دیگر مدیریت ضعیف در این حوزه باعث شده این گونه‌های گیاهی به علت واردات گیاهان غیر بومی، تهدیدات طبیعی مانند تغییر اقلیم، خشکسالی، آتش‌سوزی و قاچاق چوب، تغییر کاربری و ویلاسازی بی‌رویه در حال تخریب و نابودی باشند.

امروزه کره زمین میزبان حدود دو میلیون‌ گونه موجود زنده شناسایی شده ‌است. خوشبختانه ایران در نقطه‌ای از کره زمین، محل تلاقی انواع شرایط آب و هوایی است و به لحاظ غنای گیاهی و تنوع زیستی ۱۱اقلیم از۱۳ اقلیم شناخته شده جهانی را دارد. شرایط اقلیمی متغیر ایران باعث ایجاد زیست‌بوم‌های متفاوتی در کشور شده است به طوری که نزدیک به ۸۰۰۰ گونه گیاهی در ایران تاکنون شناسایی شده که بیش از ۲۳۰۰ گونه خواص دارویی، عطری، ادویه‌ای و آرایشی بهداشتی دارند.تعداد گیاهان ایران به تنهایی نزدیک به سه‌برابر قاره اروپاست. گیاهانی که سرمایه بزرگ ملی محسوب می‌شوند. همچنین ۱۸۰۰ گیاه نیز بومی و مخصوص ایران است که متاسفانه در حال حاضر ۲۴۰۵ گونه گیاهی کشور در معرض تهدید قرار دارند که درصد بالایی از آنها گونه‌های بومی است. واردات گونه‌های غیربومی از اصلی‌ترین عوامل تهدید این گونه‌ها محسوب می‌شود. هرچند ایران عضو کنوانسیون «تنوع زیستی» است و از مهم‌ترین کمیته‎های این کنوانسیون، کمیته مبارزه با گونه‎های مهاجم است اما بر خلاف این کنوانسیون سالانه شمار زیادی از گونه‎های غیر بومی در قالب گیاهان زراعی، باغی، زیتونی و دارویی که تعدادی از آنها از خطرناک‌ترین گونه‎های مهاجم محسوب می‎شوند وارد کشورمی‎شود.کاشت و تکثیر این گیاهان غیربومی_ هرچند زیبا_ با زیست‌بومی خاص در مناطق ایران به ویژه شمال کشورکه حدود۳۸۵۵گونه گیاهی آوندی دارد۵۲.۸درصد کل گونه‎های ایران است،می‌تواندپیامدها و آسیب‌های جبران‌ناپذیری به زیست‌بوم طبیعی ایران وارد کند و مرگ گونه‌های بومی را رقم‌بزند.

مهمانان ناخوانده جنگل‌های هیرکانی

دکتر حسین آخانی، استاد گیاهشناسی دانشگاه تهران، محقق و پژوهشگر حوزه محیط‌زیست در این خصوص به جام‌جم می‎گوید: جنگل‎های شمال ایران به دلیل باقی مانده‎های دوران سوم زمین‌شناسی و به دلیل مخلوط شدن با گونه‎های ایران تورانی بر اثر پستی و بلندی‌های البرز، از تنوع بسیار فوق‌العاده و بالایی برخوردارند از این‌رو باید از این گونه‎ها محافظت کرد؛ در استان‏های گیلان، مازندران، گلستان و منطقه ارسباران حدود ۳۸۵۵ گونه گیاهی آوندی داریم که ۵۲.۸ درصد کل گونه‌های ایران است بنابراین به علت ‌مواجهه ایران با بحران‎های کمبود آب، خشکسالی و هجوم گرد و خاک باید از چنین منطقه‎ای که آب وهوای خوب و منابع آبی مناسب دارد، محافظت شود.این دکترای تخصصی گیاه‌شناسی می‎افزاید: بحران آب در استان‎های اصفهان و خوزستان باعث شده شاهد هجوم بی‌رویه بسیاری از مردم این دو استان به مناطق شمالی کشور باشیم. نه تنها مردمان این استان بلکه از کشورهای مجاور مانند عراق هم در مناطق شمالی ایران زمین خریداری کرده‎اند و در این مناطق ساکن شده‎اند به طوری که اکنون تغییر کاربری و ویلاسازی در این مناطق به حد بسیار زیادی رسیده است. طبیعتا مهاجرت و هجوم مردم به سمت استان‎های شمالی فشار زیادی به اکوسیستم وارد کرده و باعث شده بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری از بین برود.وی اظهارمی‎کند: در کنار این فشار با پدیده‎هایی مانند ورود بیش از حد گونه‎های گیاهی و جانوری مهاجم به کشورمان مواجه هستیم که آسیب‎های زیادی به تنوع زیستی کشور وارد می‌کنند؛ اکنون گیاهان غیر بومی مانند پالونیا، زیتون تلخ، عرعر، سرخاب کولی و آمبروزیا وارد جنگل‎های شمالی ایران شده‌اند و متاسفانه فلور بومی منطقه را تهدید می‌کنند.

تخریب و نابودی فلور شمالی ایران به بهانه توسعه

دکتر آقاخانی تصریح می‌کند: همچنین سدسازی‌ها وجاده‌سازی‎ها نیز بلای جان فلور طبیعی شمالی کشور شده‌اند.ساختار هیدرولوژیک کشور دراثرپروژه‌های سدسازی وانتقال آب کلا به هم خورده است؛رودخانه‌‎ها شریان‏های آبرسانی به بخش‎های زیست‌بوم کشور هستندو طبیعی است زمانی که رودخانه‌ها خشک شوند و رژیم آبی‎شان تغییر کند، آسیب جدی به این مناطق وارد می‌شود.این پژوهشگر ارشد حوزه محیط‌زیست می‌افزاید: ازسوی دیگردولت فرآیند جاده‎سازی را تسهیل کرده وبنزین را با بهایی ارزان در اختیار مردم قرار داده تا جنگل‌ها را آتش بزنند و درون آن زباله بریزند. این درحالی است که اکنون به طور جدی با مسأله ناترازی‌ انرژی مواجهیم. اگر دولت قصد دارد با مسأله ناترازی انرژی به خصوص بنزین مبارزه کند باید مانند سایر کشورها عمل کند.کشورهای دیگر مرتب جاده‌سازی نمی‎کنند. اتوبان وپل نمی‎زنند تا طبیعت‎شان تخریب شود. بودجه عمومی و پول نفت کشور ما نیز باید به جای جاده‌سازی صرف توسعه حمل و نقل عمومی و توسعه راه‌آهن شود.دکتر آقاخانی عنوان می‎کند: اکنون دنیا به این نتیجه رسیده است که برای حفظ زیست‌بوم کره زمین سوخت‌های فسیلی را کنار بگذارد و ازانرژی‎های نواستفاده کند.مهم‌ترین منبع انرژی که مامی‎توانیم در کشورمان استفاده کنیم و به وفور هم یافت می‌شود و قیمت ارزانی هم دارد، انرژی خورشیدی است اما متاسفانه بازیگران و مافیای سوخت‎های فسیلی در کشورمان نمی‎گذارند کشور به سمت استفاده از انرژی‎های نو برود. آنها با قدرتی که دارند راه توسعه انرژی‎های نو در کشور راگرفته‎اند ونمی‌گذارند حمل ونقل عمومی در کشور توسعه یابد زیرا محصولات‌شان را باید بفروشند. این امر باعث شده کشور دچار ناترازی انرژی شود ودرپی آن فلور شمالی کشور نیز دچار تهدید وآسیب‌شود.