به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران , فین‌تک (فناوری مالی) به عنوان یکی از پویاترین و تأثیرگذارترین حوزه‌های اقتصادی در دهه‌های اخیر، با سرعت سرسام‌آوری در حال تغییر و تحول است.این گزارش به بررسی نقشه راه آینده فین‌تک، روندهای کلیدی، چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌رو در این حوزه می‌پردازد.

روندهای کلیدی در فین‌تک

1. هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین (ML)

نقش و کاربردها: هوش مصنوعی در قلب تحولات فین‌تک قرار دارد. از ارزیابی ریسک اعتباری و کشف تقلب گرفته تا شخصی‌سازی خدمات بانکی و مشاوره‌های مالی، AI و ML در حال بهبود کارایی، دقت و سرعت عملیات مالی هستند.

مدل‌های کلیدی: یادگیری نظارت‌شده، یادگیری بدون نظارت، یادگیری تقویتی، مدل‌های زبانی بزرگ و توانایی‌های پردازش زبان طبیعی برای خدمات پشتیبانی مشتریان و استخراج بینش‌های بازار.

پویا بودن فرایندها: پیش‌بینی می‌شود که هوش مصنوعی در آینده نزدیک به شکلی عمیق‌تر در تمامی جنبه‌های فین‌تک نفوذ کند و به خودکارسازی فرآیندها و ارائه بینش‌های ارزشمند کمک کند.

چالش‌ها و الزامات: حریم خصوصی داده‌ها، اخلاق داده‌ها، توضیح‌پذیری مدل‌ها (explainability)، ممیزی‌های مدل و جلوگیری از تعصب‌های الگوریتمی، استانداردسازی داده‌ها و پنجره‌های امنیتی گسترده.

2.بلاک‌چین و رمزارزها

نقش و کاربردها: فناوری بلاک‌چین و دارایی‌های دیجیتال مانند رمزارزها، پتانسیل بالایی برای تحول در سیستم‌های پرداخت، تسویه حساب، مدیریت دارایی و حتی تأمین مالی جمعی دارند.

ویژگی‌های کلیدی: شفافیت، امنیت، عدم نیاز به واسطه، تراکنش‌های سریع و قابلیت ردیابی کامل تاریخچه تراکنش‌ها.

مدل‌های اجرایی: رمزارزهای پایدار (stablecoins)، قراردادهای هوشمند، توکن‌های غیرقابل تعویض (NFTs) در زمینه دارایی‌های دیجیتال و بازارهای سرمایه مبتنی بر بلاک‌چین.

چالش‌ها و الزامات: تنظیم‌گری‌ها و نگرانی‌های نظارتی، مقیاس‌پذیری، مصرف انرژی، امنیت کلیدهای خصوصی، قابلیت اعتماد به اوراق بهادار مبتنی بر بلاک‌چین، و استانداردهای interoperability بین پلتفرم‌ها.

روند پذیرش: هرچند چالش‌های نظارتی و مقیاس‌پذیری وجود دارد، اما پذیرش رمزارزها و کاربردهای بلاک‌چین در حال افزایش است، به ویژه در پرداخت‌های بین‌المللی، تسویه و مدیریت دارایی‌های دیجیتال.

3.بانکداری باز (Open Banking) و APIها

مفهوم و مزایا: بانکداری باز با استفاده از APIها امکان اشتراک‌گذاری امن داده‌های مالی بین بانک‌ها و شرکت‌های فین‌تک را فراهم می‌کند. این امر منجر به توسعه خدمات مالی نوآورانه، شخصی‌سازی‌شده و یکپارچه می‌شود.

معماری فنی: API بازارمحور، استانداردهای امنیتی (OAuth2.0، OpenID Connect)، مدل‌های سطوح دسترسی و کنترل‌های سطح داده، و مدیریت کلیدهای امن.

اکوسیستم و بازیگران: بانک‌ها، شرکت‌های فین‌تک، نهادهای دولتی، شرکت‌های فناوری اطلاعات، و خدمات ثالث که با داده‌های مالی کار می‌کنند.

فرصت‌ها و چالش‌ها: افزایش تجربه مشتری و افزایش رقابت با مدل‌های جدید، همزمان با نیاز به حفاظت از داده‌های حساس و مدیریت ریسک‌های مرتبط با اشتراک‌گذاری داده‌ها و وابستگی به APIهای طرف‌های ثالث.

4.پرداخت‌های دیجیتال و سوپر اپلیکیشن‌ها

روند پرداخت دیجیتال: سهولت و سرعت پرداخت‌های دیجیتال، محبوبیت این روش‌ها را به شدت افزایش داده است. از کیف پول‌های دیجیتال گرفته تا پرداخت‌های بدون تماس و پرداخت‌های لحظه‌ای.

سوپر اپلیکیشن‌ها: ظهور "سوپر اپلیکیشن‌ها" که مجموعه‌ای از خدمات مالی و غیرمالی را در یک پلتفرم واحد ارائه می‌دهند. این رویکرد به کاربران امکان می‌دهد تجربه هم‌جنس‌سازی خدمات مختلف را در یک نقطه دسترسی تجربه کنند.

تأثیر بر کسب‌وکارها: کاهش هزینه‌های تراکنش، بهبود نرخ تبدیل، و افزایش بهره‌وری عملیات مالی به واسطه یکپارچه‌سازی APIها و خدمات پرداختی.

چالش‌ها: امنیت پرداخت‌ها، مدیریت هوش مصنوعی برای توصیه‌ها و شخصی‌سازی، رگولاتوری و حفظ حریم خصوصی، و رقابت شدید بین ارائه‌دهندگان پرداخت.

5. فین‌تک سبز (Green Fintech)

تعریف و هدف: فین‌تک سبز به ارائه و توسعه راه‌حل‌های مالی که به پایداری زیست‌محیطی و کاهش اثرات کربنی کمک می‌کنند، می‌پردازد.

ابزارها و خدمات: سرمایه‌گذاری‌های سبز، ابزارهای اندازه‌گیری و گزارش‌دهی اثرات زیست‌محیطی سرمایه‌گذاری‌ها، تمایل به تأمین مالی پروژه‌های انرژی پاک، و ارائه خدمات بیمه‌ای با تمرکز بر پایداری.

فرایند ارزیابی: مدل‌های ارزیابی پایداری شرکت‌ها و پروژه‌ها، معیارهای ESG برای ارزیابی ریسک و بازده، و گزارش‌دهی شفاف برای ذینفعان.

مزایا و ریسک‌ها: تشویق سرمایه‌گذاری پایدار، افزایش اعتبار برندهای فین‌تک绿色، اما نگرانی‌ها در خصوص اعتبارسنجی پروژه‌های سبز و ریسک‌های مربوط به کارایی و بازده.

چالش‌ها و فرصت‌ها

1. چالش‌های نظارتی (RegTech)

تعریف و اهمیت: RegTech به استفاده از فناوری برای بهبود و تسهیل فرآیندهای نظارتی اشاره دارد. با سرعت بالای نوآوری در فین‌تک، تنظیم‌گران با چالش ایجاد چارچوب‌های نظارتی مناسب و به‌روز مواجه هستند.

ابزارها و کاربردها: پیگیری تراکنش‌های مشکوک با الگوریتم‌های سریع، ثبت و گزارش‌گیری خودکار برای انطباق با مقررات، مدیریت ریسک فناوری و حریم خصوصی، و مدیریت داده‌های گسترده برای گزارش‌دهی به رگولاتورها.

چالش‌های اجرایی: تطبیق با قوانین مختلف در بازارهای متعدد، حفظ تعادل بین نوآوری و حفاظت از مصرف‌کننده، و اطمینان از کشف تقلب بدون ایجاد موانع برای نوآوری.

فرصت‌ها: کاهش هزینه‌های انطباق، بهبود کارایی عملیاتی، و شفافیت بیشتر برای ذی‌نفعان و مشتریان.

2. امنیت سایبری و حفظ حریم خصوصی

اهمیت: حجم بالای داده‌های مالی و حساسیت آن‌ها، امنیت سایبری و حفظ حریم خصوصی کاربران را به یکی از مهم‌ترین چالش‌های فین‌تک تبدیل کرده است.

تهدیدها: حملات به سرویس‌های پرداختی، نفوذ به APIها، سوءاستفاده از کلیدهای خصوصی، فیشینگ و ردیابی تراکنش‌ها، و حملات دیداری و باج‌افزار.

راهکارها: رمزنگاری قدرتمند داده‌ها، مدیریت کلیدهای امنیتی، احراز هویت چندعاملی قوی، حفاظت از داده‌های در حالت استراحت و در حال انتقال، و آزمایش‌های نفوذ منظم.

استانداردها و چارچوب‌ها: NIST, ISO/IEC 27001/27701، GDPR یا مقررات محلی حریم خصوصی، مدیریت دسترسی مبتنی بر نقش، و گزارش‌دهی ایمن آلودگی‌های داده.

فرصت‌ها: اعتمادسازی بیشتر مشتریان، کاهش هزینه‌های امنیتی در بلندمدت، و تمایل بازار به خدمات امن‌تر.

3. رقابت و همکاری

فضای بازار: فین‌تک هم فضای رقابتی را تشدید کرده و هم فرصت‌هایی برای همکاری بین موسسات مالی سنتی و شرکت‌های نوآور فین‌تک ایجاد کرده است.

مدل‌های همکاری: مشارکت استراتژیک با بانک‌های بزرگ، همکاری در پروژه‌های مشترک فناوری، استارتاپ‌های سرمایه‌گذاری با شرکت‌های بزرگ، و مدل‌های ترکیبی از قراردادهای خدماتی.

مزایا و چالش‌ها: دسترسی به منابع، داده‌ها و شبکه‌های توزیع، در مقابل وابستگی به سیستم‌های طرف دوم و مدیریت ریسک‌های مشترک و نگرانی‌های حریم خصوصی.

آینده: همکاری‌های گسترده در چارچوب‌های استاندارد و پلتفرم‌های مشترک جهت تسریع نوآوری و بهبود دسترسی مشتریان.

4. فراگیری مالی (Financial Inclusion)

اهمیت: فین‌تک پتانسیل زیادی برای افزایش فراگیری مالی و ارائه خدمات بانکی به افرادی که از سیستم مالی سنتی محروم بوده‌اند دارد.

ابزارها: موبایل‌بانک، پرداخت‌های دیجیتال، سرویس‌های دسترسی به اعتبار برای اقشار کم‌درآمد، و خدماتی با هزینه کم برای روستاها و مناطق محروم.

موانع: کمبود دسترسی به اینترنت با کیفیت، کمبود سواد دیجیتال، محدودیت‌های مربوط به احراز هویت، و مشکلات نظارتی در ارائه خدمات در مناطق خاص.

راهکارها: طرح‌های آموزشی برای سواد مالی و دیجیتال، توسعه فناوری‌های قابل استفاده با اینترنت کم پهنای باند، و سیاست‌های حمایتی برای گسترش زیرساخت‌های دیجیتال.

نقشه راه آینده

تدوین نقشه راه فین‌تک توسط نهادهای نظارتی مانند بانک مرکزی، نشان‌دهنده اهمیت این حوزه و نیاز به یک رویکرد جامع برای توسعه آن است. این نقشه راه باید شامل موارد زیر باشد:

1. توسعه زیرساخت‌های فناورانه

هدف: ایجاد زیرساخت‌های دیجیتالی پایدار، امن و مقیاس‌پذیر برای پشتیبانی از نوآوری‌های فین‌تک.

اقدام‌ها:

• ایجاد زیرساخت‌های ابری امن و استانداردهای استفاده از داده‌ها.
• توسعه استانداردهای داده مشترک برای سهولت اشتراک‌گذاری و استفاده مجدد داده‌ها.
• راه‌اندازی مرکز داده‌های امن با کنترل‌های دسترسی دقیق و حفاظت از حریم خصوصی.
• تقویت امنیت سایبری با ابزارهای دفاعی یکپارچه و مدیریت تهدیدهای مبتنی بر AI.

2.چارچوب‌های نظارتی منعطف و حمایتی

هدف: ایجاد قوانینی که هم نوآوری را تشویق کنند و هم از مصرف‌کنندگان محافظت نمایند.

اقدام‌ها:

• تنظیم استانداردهای شناسايی مشتریان (KYC) و مبارزه با پولشویی (AML) با استفاده از فناوری‌های تشخیص تقلب.
• ایجاد چارچوب‌های کاندیشنال و مقرراتی برای استفاده از رمزارزها، قراردادهای هوشمند و دارایی‌های دیجیتال.
• تضمین امنیت داده‌ها و حریم خصوصی با استانداردهای جهانی و تطبیق با قوانین محلی.
• ایجاد محیط آزمایشی (sandbox) برای موسسات فین‌تک و بانک‌ها با نظارت کم‌ریسک و فرصت برای آزمایش جدیدترین فناوری‌ها.

3. حمایت از نوآوری و استارتاپ‌ها

هدف: ایجاد فضای مطلوب برای رشد و توسعه شرکت‌های فین‌تک از طریق شتاب‌دهنده‌ها، سرمایه‌گذاری خطرپذیر و تسهیل فرآیندها.

اقدام‌ها:

• ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری تخصصی در فین‌تک با مشارکت دولت و بخش خصوصی.
• تسهیل ایجاد شرکت‌های وتجاری و پیچیدگی‌های ابتدایی مانند مجوزها و ثبت شرکت.
• ایجاد شتاب‌دهنده‌های فناوری با دسترسی به داده‌های کلان بازار و حمایت‌های حقوقی و مالی.
• سیاست‌های تشویقی مالی مانند معافیت‌های مالیاتی برای فعالیت‌های نوآورانه و سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر.

4. آموزش و آگاهی‌رسانی

هدف: افزایش سواد مالی و آگاهی عمومی در مورد فناوری‌های فین‌تک و مزایای آن.

اقدام‌ها:

• برنامه‌های آموزشی برای همه گروه‌های سنی با محتوای ساده و قابل فهم در زمینه فین‌تک، امنیت سایبری و مدیریت مالی.
• دوره‌های آموزشی برای کسب‌وکارها و کارمندان جهت بهبود بهره‌وری و امنیت داده‌ها.
• کمپین‌های عمومی درباره رمزارزها، قراردادهای هوشمند و نحوه استفاده امن از پرداخت‌های دیجیتال.

5. همکاری بین‌بخشی

هدف: تشویق همکاری بین بانک‌ها، شرکت‌های فین‌تک، نهادهای دولتی و دانشگاه‌ها.

اقدام‌ها:

• ایجاد اینتربورس‌های پژوهشی مشترک و مراکز نوآوری جهت اشتراک دانش و توسعه پروژه‌های مشترک.
• پروتکل‌های همکاری با استانداردهای امنیتی و حفاظت از داده‌ها برای کاهش ریسک‌های مربوط به اشتراک‌گذاری داده.
• ایجاد پلتفرم‌های تبادل دانش میان دانشگاه‌ها و صنعت برای تربیت نیروی کار با مهارت‌های روز دنیا.

به گزارش اکونیوز , آینده فین‌تک روشن و پر از فرصت‌های بی‌نظیر است. با توجه به سرعت پیشرفت تکنولوژی، این صنعت به تغییر شکل مداوم خدمات مالی ادامه خواهد داد. با این حال، برای بهره‌برداری کامل از پتانسیل فین‌تک، نیاز به یک رویکرد جامع و هماهنگ بین تمامی ذینفعان است. تدوین و اجرای یک نقشه راه هوشمندانه، می‌تواند زمینه را برای رشد پایدار، فراگیری مالی بیشتر و ایجاد یک اکوسیستم مالی کارآمدتر و نوآورتر در آینده فراهم آورد.