به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران  , ما همچنین به راهکارهای کلیدی که بانک برای دستیابی به رشد پایدار و افزایش سودآوری در بلندمدت به کار گرفته است، خواهیم پرداخت.این گزارش به بررسی و تحلیل تغییر رویکرد بانک‌ها در ایران و تأثیر آن بر سودآوری آن‌ها می‌پردازد. در این تحلیل، به مواردی چون تغییرات قوانین و مقررات، ورود فناوری‌های نوین (فین‌تک)، تغییر رفتار مشتریان، و همچنین فشارهای اقتصادی و رقابتی اشاره خواهد شد. در نهایت، تأثیر این عوامل بر شاخص‌های کلیدی عملکرد بانک‌ها از جمله نسبت سودآوری، کفایت سرمایه، و کیفیت دارایی‌ها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

رویکرد تغییر در رفتار بانک‌ها

مجموعه اقداماتی که بانک‌ها برای سازگاری با تغییرات محیطی انجام می‌دهند، از جمله تغییر مدل کسب‌وکار، سرمایه‌گذاری در فناوری، تغییر در مدیریت ریسک و اینکه چگونه این تغییرات به سودآوری اثر می‌گذارند.

سودآوری بانک: شاخصی که نشان می‌دهد بانک در ازای منابع و سرمایه‌گذاری‌هایش، چگونه منافع و سود ایجاد می‌کند. این شاخص معمولاً با نسبت‌های سودآوری مثل ROA (بازده دارایی‌ها)، ROE (بازده حقوق صاحبان سهام)، NIM (سود یا بهره خالص دارایی‌ها) و مارجین سود عملیاتی اندازه‌گیری می‌شود.

کفایت سرمایه: سطح سرمایه‌ای که بانک برای پوشش ریسک‌های عملیاتی، بازار و اعتبار نگه می‌دارد. استانداردهای بین‌المللی مانند Basel III و الزامات محلی ایران بر کفایت سرمایه تأثیرگذار است.

کیفیت دارایی‌ها: درجه ایمنی و قابلیت بازپرداخت دارایی‌های بانکی از جمله وام‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها. شاخص‌های مربوط شامل نسبت فردی اشکال در وام‌های پرداخت نشده، نسبت هزینه‌های ذخایر برای مطالبات مشکوک‌الوصول و شاخص‌های ترکیبی از قبیل NPLs (نسبت مطالبات مو شکوف)، Coverage Ratio و QPL (Quality of Portfolio) است.

فین‌تک: مجموعه فناوری‌های نوین مالی که خدمات بانکی را به صورت دیجیتال و مبتنی بر فناوری ایجاد می‌کنند. این فناوری‌ها شامل پرداخت‌های موبایلی، مدیریت هویت دیجیتال، هوش مصنوعی در مدیریت ریسک و کلان‌داده‌ها، بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند و سازوکارهای احراز هویت امن است.

رفتار مشتریان: تغییر در انتظارات مشتریان از بانک‌ها، به ویژه در زمینه ارائه خدمات دیجیتال، سرعت انجام تراکنش‌ها، تجربه کاربری، امنیت داده‌ها و شفافیت کاربری محصولات بانکی.

بررسی تغییر رویکرد بانک‌ها در ایران

1.تغییرات قوانین و مقررات

تصویب و اجرای مقررات جدید در حوزه ضد پولشویی، مبارزه با تأمین مالی تروریسم و حفظ حریم داده‌ها.

ارتقاء استانداردهای گزارش‌دهی مالی و شفافیت، و الزام به انتشار گزارش‌های پایداری یا ESG در برخی موارد.

تشدید الزامات مربوط به کفایت سرمایه و مدیریت ریسک از طریق سازوکارهای Basel III محلی و انطباق با استانداردهای بین‌المللی.

تشویق به مصرف و پذیرش ابزارهای سرمایه‌گذاری با ریسک دقیق‌تر و تغییر در ساختار بازار سرمایه برای حمایت از بانک‌ها و شرکت‌های تابعه.

2. ورود فناوری‌های نوین (فین‌تک)

گسترش خدمات دیجیتال، از جمله بانکداری اینترنتی، بانکداری موبایلی، و کیف پول‌های دیجیتال.

استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در ارزیابی ریسک مشتریان، تشخیص تقلب، و ارائه پیشنهادات محصول به مشتریان.

بهره‌گیری از کلان‌داده‌ها برای شخصی‌سازی تجربه کاربری و بهینه‌سازی قیمت‌گذاری و تسهیلات.

همکاری با فین‌تک‌های داخلی و بین‌المللی برای توسعه سرویس‌های پرداخت، وام‌دهی به صورت آنلاین، و مدیریت وفاداری مشتریان.

مواجهه با ریسک‌های امنیتی و حریم خصوصی داده‌ها و نیاز به زیرساخت‌های امنیت سایبری قوی.

3. تغییر رفتار مشتریان

افزایش تقاضا برای خدمات سریع، شفاف و بدون حضور فیزیکی در شعبه‌ها.

ترجیح مشتریان به خدمات ۲۴/۷ و دسترسی به خدمات از طریق موبایل و وب‌سایت.

افزایش حساسیت به هزینه‌ها و کارمزدهای بانکی و انتظار از مدل‌های کارآمدتری برای مدیریت حساب‌ها.

پذیرش خدمات و محصولات با رویکرد “شخصی‌سازی و تجربه کاربری” و ترجیح به ارائه اطلاعات و ابزارهای بهبود مدیریت مالی شخصی.

افزایش آگاهی از امنیت سایبری و نیاز به حفاظت از داده‌های شخصی.

4. فشارهای اقتصادی و رقابتی

فشارهای تورمی و نرخ بهره‌های واقعی بالا یا پایین که به سودآوری بانک‌ها اثر می‌گذارد.

تقاضای فزاینده برای افزایش حضور در بازارهای فرابانکی و خدمات با ارزش افزوده.

رقابت با فین‌تک‌ها و مؤسسات غیر بانکی در ارائه خدمات مالی ساده و سریع.

تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های دسترسی به بازارهای بین‌المللی و سرمایه‌گذاری‌های خارجی.

نیاز به مدیریت دارایی‌ها و نقدینگی در شرایط بی‌ثبات بازارها.

تأثیر تغییر رویکردها بر شاخص‌های کلیدی عملکرد

1. سودآوری و نسبت‌های سودآوری

رویکرد دیجیتال‌سازی و کاهش هزینه‌های عملیاتی منجر به بهبود حاشیه سود عملیاتی (Operating Margin) و افزایش ROA و ROE در دوره‌های طولانی‌تر می‌شود، هرچند ممکن است در کوتاه‌مدت هزینه‌های سرمایه‌گذاری اولیه افزایش یابد.

تاکید بر خدمات با ارزش افزوده و فروش محصولات با حاشیه سود بالا از طریق کانال‌های دیجیتال می‌تواند سودآوری را بهبود بخشد.

کاهش درآمدهای حاصل از کارمزدهای سنتی با عبور مشتریان به خدمات رایگان یا کم‌هزینه و فشار استفاده از مدل سهمی کارمزدی، نیازمند تطبیق با مدل درآمدی جدید است.

2.کفایت سرمایه (Capital Adequacy)

ارتقاء کیفیت دارایی و ارزیابی دقیق ریسک اعتبار در فضاهای دیجیتال می‌تواند به بهبود معیارهای کفایت سرمایه کمک کند، زیرا کاهش نسبت مطالبات غیرقابل وصول یا بهبود کارایی مصرف سرمایه منجر به بارگذاری بهتری از سرمایه فراهم می‌شود.

نیاز به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های امنیتی، فناوری اطلاعات و مدیریت ریسک سایبری بر هزینه سرمایه بانک‌ها اثر می‌گذارد.

مقررات Basel III و الزامات محلی برای سرمایه‌های پایه و احتساب ریسک عملیاتی، تاثیر مستقیمی بر نسبت‌های کفایت سرمایه دارند.

3. کیفیت دارایی‌ها (Credit Quality)

با استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی در ارزیابی اعتبار، بهبود پیش‌نگری در بدهی‌های مشتریان و کاهش بدهی‌های غیرقابل وصول محتمل است.

فین‌تک‌هایی که در حوزه وام‌دهی به‌صورت پلتفرمی حضور دارند، می‌توانند با قراردادهای هوشمند و استانداردهای اعتباری قابل اعتماد، ریسک را مدیریت کنند، اما همچنین ریسک جدیدی مانند ریسک فناوری را به همراه دارند.

داده‌های کلان‌داده و مدل‌های تحلیل ریسک بهتر می‌توانند پایداری دارایی‌ها را افزایش دهند، اما نیاز به داده‌های باکیفیت و مدیریت حریم خصوصی دارد.

4. کارایی عملیاتی و هزینه‌های بانکی

اتوماسیون فرایندهای داخلی با استفاده از RPA و هوش مصنوعی می‌تواند هزینه‌های عملیات را کاهش دهد.

خدمات دیجیتال موجب کاهش هزینه‌های شعبه‌محور و افزایش بهره‌وری پرسنل می‌شود، اما در عین حال هزینه‌های سرمایه‌گذاری برای پلتفرم‌ها و امنیت سایبری را افزایش می‌دهد.

شاخص‌های کارایی مانند Cost-to-Income Ratio (CIR) بهبود می‌یابد اگر رشد درآمد ناشی از کانال‌های دیجیتال با کاهش هزینه‌های عملیاتی همراه شود.

5. سرمایه‌گذاری و بازگشت سرمایه

تصمیمات سرمایه‌گذاری در فین‌تک و دیجیتال با بازدهی بلندمدت همراه است و نیاز به ارزیابی دقیق هزینه-فایده دارد.

بازگشت سرمایه از طریق بهبود تجربه مشتری و افزایش سهم بازار ممکن است بهبود سودآوری را همراه کند اما به شدت به پایداری خدمات و کیفیت داده‌ها وابسته است.

هزینه‌های تطبیق با مقررات و امنیت سایبری می‌تواند بر نرخ بازگشت سرمایه تاثیر بگذارد.

سناریوها و تحلیل‌های کاربردی

1. سناریوهای کمیت‌سازی ریسک و پاسخ بانک‌ها

سناریو A: افزایش نرخ بهره و تورم کنترل‌شده با تعهد به حفظ سودآوری از طریق کاهش هزینه‌های عملیاتی و افزایش کارایی.

سناریو B: تغییر رویکرد به بانکداری دیجیتال با تمرکز بر تجربه کاربری، و ایجاد محصولات با سود بالا در کانال‌های غیرحضوری.

سناریو C: فشارهای مقرراتی شدید در حوزه حریم داده‌ها و امنیت سایبری، که نیازمند صرف سرمایه در فناوری‌های امنیتی و حاکمیت داده است.

2. سناریوهای پذیرش فناوری و دیجیتال‌سازی

سناریو D: توسعه کاربردهای هوش مصنوعی در اعتبارسنجی و مدیریت ریسک، با کاهش نسبت مطالبات معلق و بهبود کیفیت دارایی‌ها.

سناریو E: ایجاد پلتفرم‌های پرداخت و خدمات فین‌تک به‌عنوان یک اکوسیستم یکپارچه با بانک‌ها برای ارائه خدمات به مشتریان.

سناریو F: استفاده از قراردادهای هوشمند و بلاک‌چین برای مدیریت ابزارهای سرمایه‌گذاری و وام‌ها با شفافیت بیشتر و کاهش ضریب تقلب.

3.سناریوهای نرخ بهره و تورم

سناریو G: ثبات نسبی نرخ بهره و کاهش تورم، که امکان بازگشت سریع به مدل‌های سنتی سودآوری را فراهم می‌کند.

سناریو H: نوسانات شدید نرخ بهره و تورم، که بانک‌ها را به سمت مدل‌های سودآورتر مبتنی بر ارزش افزوده و مدیریت ریسک دقیق‌تر هدایت می‌کند.

بررسی نمونه‌های عملی از بانک‌های منتخب ایران

1. بانک‌های دولتی

تمرکز بر تغییر رویکردهای عمومی در نگه‌داشت و مدیریت منابع و استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای بهبود کارایی.

اجرای الزامات کفایت سرمایه و رعایت استانداردهای حسابداری و گزارش‌دهی.

2. بانک‌های تخصصی و خصوصی

استفاده از پلتفرم‌های فین‌تک برای ارائه خدمات و محصولات متنوع و سریع.

سرمایه‌گذاری در تحلیل داده‌ها و ابزارهای مدیریت ریسک برای ارتقای کیفیت دارایی‌ها و سودآوری.

3. بانک‌های نظامی و شبه‌دولتی

نقش راهبردی در توسعه خدمات بانکی برای خانوارها و کسب‌وکارها با تمرکز بر امنیت و پایداری.

هم‌کاری با شرکت‌های فناور و ایجاد شراکت‌های استراتژیک در حوزه فناوری مالی.

چارچوب سیاست‌گذاری و پیشنهادها

1. مقررات‌گذاری، نظارت و آزمون‌های استراتژیک

ایجاد چارچوبی جدید برای پذیرش فناوری‌های نوین با تمرکز بر امنیت، حریم خصوصی و شفافیت.

توسعه قراردادهای استاندارد برای همکاری بین بانک‌ها و فین‌تک‌ها با مشارکت نهادهای نظارتی.

اعمال نظارت پویا بر کارایی و سودآوری بانک‌ها و اعمال ابزارهای پاسخگویی در صورت نقض مقررات.

2.چارچوب نوین فین‌تک و همکاری با بانک‌ها

تشویق به ایجاد اکوسیستم‌های باز بانکداری (Open Banking) با رعایت امنیت و حریم داده‌ها.

تسهیل پلتفرم‌های داده‌ای برای به اشتراک‌گذاری داده‌های معتبر با رعایت حقوق مشتریان.

توسعه مدل‌های همکاری با فین‌تک‌های داخلی و خارجی برای ارائه خدمات غیرحضوری با مزایای هزینه و سرعت.

3. راهبردهای مشتری‌محوری و تجربه مشتری

طراحی خدمات با تجربه کاربری بالا در کانال‌های دیجیتال و شعبه‌های فیزیکی.

ایجاد برنامه‌های وفاداری مشتری و شخصی‌سازی محصولات با استفاده از تحلیل داده‌ها.

بهبود امنیت و حفاظت از داده‌ها و ارزیابی مداوم رضایت مشتریان.

4. مدیریت ریسک و سیستمی بودن تغییر رویکرد

تقویت فرآیندهای مدیریت ریسک برای پایداری بلندمدت تغییرات.

استفاده از مدل‌های سنجش ریسک سایبری و ارزیابی پایداری عملیاتی.

انطباق مستمر با الزامات مقررات و استانداردهای بین‌المللی.

 به گزارش اکونیوز , تغییر رویکرد بانک‌ها به سمت فناوری‌های نوین، ارائه خدمات متنوع و تمرکز بر مشتری‌مداری، تاثیرات قابل توجهی بر سودآوری آن‌ها داشته است. بانک‌هایی که توانسته‌اند با موفقیت این تغییرات را پیاده‌سازی کنند، شاهد افزایش درآمدهای خود، کاهش هزینه‌ها و بهبود رضایت مشتریان بوده‌اند. با این حال، چالش‌هایی مانند نیاز به سرمایه‌گذاری‌های سنگین در فناوری، آموزش کارکنان و مدیریت ریسک‌های مرتبط با نوآوری نیز وجود دارد که بانک‌ها باید به آن‌ها توجه داشته باشند. در نهایت، موفقیت در این مسیر نیازمند یک استراتژی جامع، برنامه‌ریزی دقیق و اجرای موثر است.