به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران،  با عضویت کامل جمهوری اسلامی ایران در این سازمان، افق‌های جدیدی برای تعمیق روابط اقتصادی و ژئوپلیتیکی، به ویژه با قدرت‌های محوری آن نظیر چین، گشوده شده است. این گزارش به بررسی چگونگی تأثیر ظرفیت‌های سازمان شانگهای بر روابط اقتصادی تهران-پکن می‌پردازد و فرصت‌ها و چالش‌های پیش رو را تحلیل می‌کند.

پیشینه و اهمیت سازمان همکاری شانگهای
سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۰۱ با هدف تقویت همکاری‌های امنیتی، اقتصادی و فرهنگی میان کشورهای عضو تأسیس شد. این سازمان دربرگیرنده بخش قابل توجهی از جمعیت و اقتصاد جهان است و به عنوان یک بازیگر مهم در نظم نوین جهانی مطرح است. برای ایران، عضویت در این سازمان به معنای دسترسی به یک بازار بزرگ و افزایش قدرت نهادی در برابر فشارهای بین‌المللی است.

تاریخچه شکل‌گیری SCO
بنیان‌گذاری به‌وسیله چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و هند و پاکستان در گام‌های اولیه، با هدف تقویت امنیت منطقه‌ای و همکاری‌های اقتصادی.
گسترش به کشورهای بیشتر و افزایش دامنه کارکردها از جمله جنبه‌های ترانزیتی، انرژی، فناوری و مالی.

ساختار سازمان
مجمع عمومی (شورای سران کشورهای عضو)، شورای وزیران امور خارجه و نمایش‌های اجرایی دیگر مانند شورای امنیت SCO و دبیرخانه مرکزی.
کمیته‌ها و گروه‌های کاری متنوع در زمینه‌های امنیت، تجارت، انرژی، حمل‌ونقل، کشاوری، علم و فناوری، و مبارزه با تروریسم و قاچاق.

اهمیت اقتصادی برای ایران
دسترسی به بازارهای عضو در قالب یک بلوک اقتصادی منطقه‌ای با یکپارچه‌سازی نسبی بازارها.
فرصت‌های سرمایه‌گذاری و همکاری‌های فناورانه و زیرساختی با کشورهای عضو.
افزایش وزن دیپلماتیک و غیرمستقیم در مقابل فشارهای اقتصادی غربی با استفاده از ظرفیت‌های چندجانبه‌گرای SCO.

مزایای عضویت ایران در سازمان شانگهای
عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای مزایای متعددی را به همراه دارد:

افزایش قدرت نهادی و دیپلماتیک: تقویت جایگاه ایران در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی و کاهش تأثیر تحریم‌ها.
تضمین بقای اقتصادی در برابر تحریم‌ها: ایجاد سازوکارهای جدید برای همکاری‌های تجاری و مالی با کشورهای عضو، به ویژه چین، که می‌تواند آثار تحریم‌های غرب را کاهش دهد.

دسترسی به بازارهای جدید: فرصت‌های جدید برای صادرات کالاها و خدمات ایرانی به کشورهای عضو شانگهای.

توسعه زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری: جذب سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله انرژی، حمل و نقل و صنعت.

افزایش دسترسی به بازارهای بزرگ: چین به عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران در SCO می‌تواند مسیرهای صادراتی را تسهیل کند.
تسهیل همکاری‌های فناوری و آموزشی: تبادل دانش در زمینه‌های ICT، صنایع با فناوری بالا و نوآوری‌های تولیدی.
امکان استفاده از سازوکارهای تجارت ترجیحی یا ترتیبات مشابه با سایر اعضا برای کاهش تعرفه‌ها و هزینه‌های صادرات-واردات.

تأثیر بر روابط اقتصادی تهران-پکن
چین به عنوان یکی از اعضای بنیان‌گذار و قدرت‌های اصلی سازمان همکاری شانگهای، نقش کلیدی در روابط اقتصادی ایران با این سازمان ایفا می‌کند. عضویت ایران در شانگهای می‌تواند روابط تهران-پکن را در ابعاد زیر تقویت کند:

افزایش حجمی تجارت: تسهیل مبادلات تجاری و کاهش موانع گمرکی و مالی، منجر به افزایش چشمگیر حجم تجارت دوجانبه.

همکاری‌های انرژی: ایران به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان انرژی، می‌تواند نقش مهمی در تأمین نیازهای انرژی چین ایفا کند و شانگهای بستری برای تضمین امنیت انرژی هر دو کشور فراهم می‌آورد.

سرمایه‌گذاری‌های مشترک: ایجاد پروژه‌های مشترک در حوزه‌های زیرساختی، صنعتی و فناوری، به ویژه در چارچوب ابتکار "کمربند و جاده" چین.

تقویت کریدورهای حمل و نقل: توسعه کریدورهای حمل و نقل بین‌المللی که ایران را به چین و سایر کشورهای عضو متصل می‌کند، مانند کریدور شمال-جنوب.

همکاری‌های مالی و بانکی: توسعه سازوکارهای مالی مستقل از سیستم مالی غرب، مانند استفاده از ارزهای ملی در مبادلات تجاری.

تقویت زنجیره ارزش منطقه‌ای: ایران با موقعیت جغرافیایی استراتژیک می‌تواند به عنوان پلی بین شرق و غرب عمل کند و کریدورهای ترانزیت کالا و انرژی را به شبکه جهانی بازارهای انرژی و فناوری وصل کند.

همکاری در فناوری‌های نوین: چین به عنوان دارای فناوری‌های برتر در حوزه‌های ICT، هوش مصنوعی، مخابرات و تولیدات سنگین، می‌تواند همکاری‌های مشترک در پروژه‌های تحقیق و توسعه را تسهیل کند.

تسهیل فرایند گمرکی و لجستیک: با حضور سازمانی مانند SCO، فرایندهای ترانزیت و لجستیک بین ایران و چین می‌تواند با استفاده از استانداردها و سازوکارهای مشترک ساده شود.

تقویت امنیّت اقتصادی و امنیت: با همکاری در زمینه امنیت انرژی، امنیت محموله‌های حیاتی و تامین منابع انرژی برای چین و ایران، هر دو کشور می‌توانند از پایداری بیشتر بازارهای خود بهره‌مند شوند.

تقویت همکاری‌های مالی: ایجاد صندوق‌های مشترک یا ابزارهای پرداختی با مشارکت کشورهای عضو SCO تا از وابستگی به سیستم مالی غربی کاسته شود و پرداخت‌های تجاری به ارزهای ملی یا سبد ارزهای معتبر انجام پذیرد.

توسعه صنایع پایه و ساخت داخل: با تکیه بر بازار بزرگ چین و دسترسی به فناوری‌های چین، ایران می‌تواند نسبت به توسعه صنایع پایه مانند فولاد، صنایع پتروشیمی، ماشین‌آلات و تجهیزات زیرساختی اقدام کند.

چالش‌ها و فرصت‌ها
با وجود پتانسیل‌های فراوان، چالش‌هایی نیز در مسیر تعمیق روابط اقتصادی تهران-پکن در چارچوب شانگهای وجود دارد:

پیچیدگی‌های بوروکراتیک: لزوم اصلاحات ساختاری و قانونی در ایران برای بهره‌برداری کامل از فرصت‌های شانگهای.

رقابت منطقه‌ای: رقابت با سایر کشورهای عضو برای جذب سرمایه و توسعه روابط تجاری.

تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی: ادامه تلاش‌های غرب برای محدود کردن همکاری‌های ایران با کشورهای دیگر.

چالش‌های داخلی

نیاز به اصلاحات اداری و بهبود شفافیت در اجرای قراردادها و پروسه‌های سرمایه‌گذاری.

ایجاد چارچوب حقوقی مناسب برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی، حفاظت از حقوق سرمایه‌گذاران و مالکیت معنوی.

بهبود زیرساخت‌های لجستیک و کاهشی زمان‌های حمل و نقل به منظور بهره‌وری بالاتر.

چالش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی

رقابت با کشورهایی که پرتفوی سرمایه‌گذاری قابل توجهی در SCO دارند.

تداوم فشارهای بین‌المللی و تحریم‌های گوناگون که ممکن است موانعی به‌وجود آورد.

ناپایداری‌های ژئوپولتیک منطقه و خطرات بازارهای انرژی.

فرصت‌های قابل توجه

گسترش همکاری‌های انرژی و زیرساختی با چین و سایر اعضای SCO برای توسعه منابع و کاهش وابستگی به منابع خارجی.

ایجاد کریدورهای ترانزیتی امن و کارآمد که ایران را به چین و سایر بازارهای آسیا متصل می‌کند.

ارتقاء فناوری و نوآوری از طریق تبادل فناوری و سرمایه‌گذاری در صنایع با فناوری بالا.

استفاده از مزایای ایجاد بازار مشترک و تسهیلات تجاری برای کاهش هزینه‌های تجارت و افزایش سودآوری شرکت‌های داخلی.

مدیریت و بهره‌برداری از فرصت‌ها

ایجاد مجامع صنعتی مشترک با حضور شرکت‌های ایرانی و چینی برای شناخت پروژه‌های دارای اولویت و ایجاد تیم‌های اجرایی مشترک.

توسعه پلتفرم‌های پرداختی و مالی با حضور بانک‌های عضو SCO برای تسهیل معاملات دو جانبه و چندجانبه.

ایجاد مناطق آزاد فنی-اقتصادی یا مناطق ویژه با دسترسی به بازارهای چین و سایر اعضا برای جذب سرمایه و ایجاد مرکز تولیدی و صادراتی.

عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای یک گام راهبردی است که می‌تواند تأثیر عمیقی بر روابط اقتصادی تهران-پکن داشته باشد. این عضویت نه تنها فرصت‌های جدیدی برای تجارت و سرمایه‌گذاری مشترک ایجاد می‌کند، بلکه به ایران کمک می‌کند تا در برابر فشارهای اقتصادی خارجی مقاومت بیشتری داشته باشد. با مدیریت صحیح چالش‌ها و بهره‌برداری از پتانسیل‌های موجود، می‌توان انتظار داشت که روابط اقتصادی دو کشور در سال‌های آینده به سطوح بی‌سابقه‌ای از همکاری برسد. این تحول، در نهایت به نفع توسعه منطقه‌ای و تقویت نظم چندقطبی جهانی خواهد بود.پ

پیشنهادهای اجرایی کوتاه‌مدت

راه‌اندازی دفتر روابط اقتصادی ایران با SCO در تهران یا پکن برای مدیریت پروژه‌های دوجانبه و سه‌جانبه.

عقد موافقت‌نامه‌های همکاری در زمینه انرژی، حمل و نقل، و فناوری با کشورهای عضو SCO به ویژه چین.

ایجاد کانال‌های پرداختی امن و سریع با استفاده از ارزهای مشترک یا توافقات پرداختی تسهیل‌کننده تجارت.

آغاز مطالعات فنی برای توسعه کریدور شمال-جنوب با تمرکز بر ایران و چین، و همکاری در پروژه‌های بزرگ زیرساختی.

پیشنهادهای اجرایی میان‌مدت و بلندمدت

توسعه پایدار و چندمنظوره پروژه‌های زیرساختی با مشارکت سرمایه‌گذاری‌های مشترک در حوزه‌های راه‌آهن، جاده‌ها، بنادر و انرژی.

ایجاد مناطق ویژه اقتصادی با دسترسی به بازارهای SCO برای تسهیل تولید و صادرات.

ترویج فرهنگ همکاری بین شرکت‌های داخلی و خارجی از طریق نمایشگاه‌ها و قراردادهای همکاری بلندمدت.

به گزارش اکونیوز، با وجود چالش‌های داخلی و فشارهای بین‌المللی، عضویت ایران در SCO می‌تواند موتور جدیدی برای تنوع‌بخشی به شرکای اقتصادی و افزایش قدرت ژئوپلیتیک ایران باشد. بهره‌برداری موفق از ظرفیت‌های SCO نیازمند هماهنگی دقیق میان دستگاه‌های اجرایی، بخش خصوصی، و مؤسسات پژوهشی است تا ایران بتواند به شکل موثر از بازار و سازوکارهای این سازمان استفاده کند.