ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

 به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران ،  این طرح که هدف آن توزیع عادلانه‌تر یارانه بنزین و کاهش قاچاق سوخت عنوان می‌شود، موافقان و مخالفان متعددی دارد. این گزارش به بررسی ابعاد مختلف، مزایا و معایب اجرای چنین طرحی می‌پردازد.

وضعیت فعلی توزیع بنزین

در حال حاضر سهمیه‌بندی بنزین عمدتاً بر مبنای مالکیت خودرو بوده و میزان بنزین یارانه‌ای به کارت سوخت هر خودرو اختصاص می‌یابد. اما با افزایش فاصله طبقاتی، بالا رفتن قیمت سوخت در کشورهای همسایه و گسترش قاچاق، بسیاری از کارشناسان بر لزوم بازنگری در نظام تخصیص یارانه تأکید دارند.

جزئیات طرح اختصاص بنزین به کد ملی

بر اساس این طرح، میزان مشخصی از بنزین یارانه‌ای ماهانه به هر فرد (بر اساس کد ملی و نه مالکیت خودرو) اختصاص داده می‌شود. هر فرد می‌تواند سهمیه خود را برداشت کرده یا حتی بخشی از آن را به دیگران واگذار کند. این مدل، بنزین را از یک کالای وابسته به خودرو به یک حق عمومی تغییر می‌دهد.

مزایای طرح

عدالت در توزیع:
افراد فاقد خودرو برای اولین بار از یارانه بنزین بهره‌مند می‌شوند و توزیع یارانه از تمرکز بر مالکان خودرو خارج می‌شود.

کاهش قاچاق سوخت:
با رصد بهای مصرف بنزین بر اساس کد ملی، شفافیت بیشتری ایجاد شده و امکان ردیابی مصرف غیرمنطقی و قاچاق آسان‌تر می‌شود.

ایجاد بازار سیال برای خرید و فروش سهمیه:
امکان انتقال یا فروش سهمیه فردی باعث می‌شود انگیزه برای کاهش مصرف غیرضروری افزایش پیدا کند و بخشی از یارانه به نیازمندان واقعی‌تر منتقل گردد.

کاهش فشار بر زیرساخت‌های سوخت‌رسانی:

تخصیص سهمیه به جای خودرو احتمالاً به بهینه‌سازی مصرف و کنترل تقاضا منجر خواهد شد.

معایب و چالش‌ها

پیچیدگی اجرایی و زیرساختی:
اجرای طرح نیازمند سامانه‌های گسترده و بهینه برای شناسایی افراد و تخصیص سهمیه است که برخی از مناطق کشور ممکن است فاقد این زیرساخت باشند.

افزایش زمینه دلالی و خرید و فروش سهمیه:
احتمالاً بازار سیاه خرید و فروش سهمیه بنزین شدت می‌گیرد و ممکن است به جای ایجاد عدالت، زمینه سودجویی را فراهم کند.

اعتراض برخی گروه‌های اجتماعی:
افراد پرمصرف که به واسطه داشتن چند خودرو یا سفرهای شغلی نیاز بیشتری به بنزین دارند، ممکن است نسبت به این نظام تخصیص نارضایتی داشته باشند.

ریسک عدم شناسایی درست افراد واجد شرایط:
در صورت نبود اطلاعات دقیق و به‌روز، احتمال سوءاستفاده‌هایی همچون تخصیص سهمیه به کد ملی‌های غیرواقعی یا اتباع وجود دارد.

نظرات کارشناسان

برخی کارشناسان این طرح را گامی مثبت در جهت توزیع شفاف‌تر یارانه‌ها می‌دانند و معتقدند با اجرای صحیح می‌توان تبعات منفی را به حداقل رساند. در مقابل، بعضی صاحبنظران هشدار می‌دهند بدون تقویت زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و تعیین سازوکار مشخص، اجرای طرح می‌تواند به چالش‌هایی تازه در نظام توزیع یارانه‌ای منجر شود.

به گزارش اکونیوز، اختصاص بنزین بر اساس کد ملی، با هدف افزایش عدالت و کاهش قاچاق، موضوعی کلیدی در سیاست‌گذاری انرژی کشور به حساب می‌آید اما موفقیت آن به کیفیت اجرا، شفافیت اطلاعاتی و آمادگی زیرساخت‌های فنی وابسته است.
تجربه کشورهای دیگر نشان داده است که توزیع عادلانه یارانه سوخت، علاوه بر کاهش فساد، می‌تواند به بهینه‌سازی مصرف و جلب رضایت عمومی بینجامد؛ مشروط بر آنکه معایب و آسیب‌های احتمالی در طراحی و اجرا جدی گرفته شود.