اختصاصی اکونیوز|
راهبردهای رهایی از اقتصاد نفتی چیست؟
اقتصاد ایران: اقتصاد مبتنی بر نفت، بزرگ‌ترین پاشنه آشیل کشورهای نفت‌خیز است. تجربه تاریخی ایران ثابت کرده که اتکای بیش از حد به نفت به‌عنوان موتور محرک رشد، دولت و جامعه را در برابر نوسانات جهانی، تحریم‌ها و بحران‌های ژئوپلیتیک آسیب‌پذیر می‌کند.
به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران ، پیامد این وابستگی، شکنندگی بودجه، ناکارآمدی نظام مالی و فقدان تنوع اقتصادی است؛ شرایطی که دیگر پاسخگوی مقتضیات ملی و منطقه‌ای نیست.
دلایل ضرورت کاهش وابستگی به نفت
تحریم‌ها و محدودیت صادرات: تحریم‌های نفتی، بزرگ‌ترین شوک به ساختار اقتصادی و بودجه دولت ایران وارد کرده‌اند.
نوسانات بهای جهانی نفت: هزینه‌های غیرقابل‌پیش‌بینی در بودجه‌ریزی ایجاد می‌کنند.
تشویق رانتیسم و کاهش شفافیت: منابع نفتی انگیزه شفافیت و پاسخگویی را تضعیف می‌کنند.
فرصت‌سوزی در توسعه سایر بخش‌ها: وابستگی به درآمد آسان نفتی، نوآوری و رقابت را مهار می‌کند.
نقاط ضعف اقتصاد نفتی ایران
سهم بالای درآمدهای نفتی در بودجه (۲۵ تا ۴۰ درصد)
وابستگی ارزی و کسری تراز جاری در زمان کاهش قیمت یا تقاضای جهانی
کندی توسعه صنایع غیرنفتی
رشد ناکافی صادرات غیرنفتی و محدودیت بازارها
ساختار دولتی و دیوان‌سالار سنگین با تکیه بر هزینه‌کرد منابع نفتی
چه باید کرد؟ راهبردهای رهایی از اقتصاد نفتی
۱. تقویت و تنوع‌بخشی به تولید و صادرات غیرنفتی
- حمایت هدفمند از صنایع دانش‌بنیان :سرمایه‌گذاری بر فناوری، استارت‌آپ‌ها، زیست‌فناوری، فناوری اطلاعات و صادرات خدمات مهندسی به منطقه و جهان
- توانمندسازی بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی:بهره‌وری، صادرات محصولات با ارزش افزوده، و نفوذ در بازارهای منطقه‌ای
۲. اصلاح ساختار مالی و درآمدی دولت
- گسترش پایه مالیاتی (اقتصاد بدون نفت)توسعه نظام مالیاتی عادلانه، کاهش فرار مالیاتی، مالیات بر مجموع درآمد و ثروت
- کاهش تدریجی سهم درآمدهای نفتی در بودجه جاری و سوق دادن آن به صندوق‌های توسعه‌ای
- افزایش درآمدهای پایدار از راه مالیات بر صنایع سودآور و خدمات
۳. توسعه زیرساخت‌های صادراتی و دیپلماسی اقتصادی فعال
- افزایش دسترسی به بازارهای آسیایی، آفریقایی و CIS
- توسعه لجستیک، حمل‌ونقل بین‌المللی و حمایت از پیمان‌های منطقه‌ای
- ایجاد تعرفه ترجیحی و تسهیل تجارت با همسایگان
۴. آزادسازی تدریجی اقتصاد و اصلاح مقررات محیط کسب‌وکار
- کاهش موانع سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی
- اصلاح قوانین کار، بیمه، مالیات و معاملات صادراتی برای رونق تولید
۵. حمایت از سرمایه‌گذاری داخلی و جذب سرمایه ایرانیان خارج از کشور
- مشوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، امنیت حقوقی و ارزی
- ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری و کاهش ریسک بخش خصوصی
۶. افزایش شفافیت و مبارزه جدی با فساد اقتصادی
- اصلاح ساختار حکمرانی اقتصادی و انتشار عمومی اطلاعات بودجه‌ای
- تشویق رقابت و ارتقای استانداردهای عملکرد
تجربه بین‌المللی: از نروژ تا مالزی
- نروژ: استفاده از صندوق ذخیره ارزی برای سرمایه‌گذاری بین‌المللی و رهایی بودجه جاری از نفت
- امارات: توسعه صنایع گردشگری، کریدور لجستیکی و تبدیل شدن به هاب مالی و فن‌آوری منطقه
- مالزی: تنوع‌بخشی صادرات از طریق تقویت تولید صنعتی و خدمات فناورانه
به گزارش اکونیوز، رهایی از اقتصاد نفتی، گرچه دشوار، اما ممکن و سرشار از فرصت است. ایران نیروی انسانی پویا، بازار مصرف بزرگ و ظرفیت جغرافیایی کم‌نظیری دارد.
گذار تدریجی به اقتصاد غیرنفتی، رمز پایداری ملی و ابزار بهره‌گیری از فرصـت‌های جهانی آینده خواهد بود.
با برنامه‌ریزی منسجم، مبارزه با فساد و اولویت دادن به نوآوری، ایران می‌تواند از «تهدید نفت» به «فرصت توسعه پایدار» برسد.