ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

یکی از مزایای اصلی انرژی ژئوترمال این است که یک منبع انرژی تجدیدپذیر است، به این معنی که مقدار آن به‌طور نامحدود موجود است و تأثیرات زیست‌محیطی آن کمتر از بسیاری از منابع دیگر مانند سوخت‌های فسیلی است. کشورهای مانند ایسلند و نیوزیلند از این انرژی به‌طور گسترده‌ای استفاده می‌کنند.

کشورهای پیشرو در استفاده از انرژی زمین‌گرمایی

تولید برق از انرژی ژئوترمال در چندین کشور پیشرفته و در حال توسعه انجام می‌شود. این نوع انرژی به دلیل پایداری، کارایی و کم‌تأثیر بودن بر محیط‌زیست، به‌ویژه در مناطقی که دارای منابع ژئوترمال غنی هستند، محبوبیت زیادی پیدا کرده است.

ایسلند یکی از کشورهای پیشرو در استفاده از انرژی ژئوترمال است. این کشور از منابع ژئوترمال خود برای تولید برق و تأمین گرمایش خانگی استفاده می‌کند. سهم بالایی از نیازهای گرمایشی ایسلند از منابع ژئوترمال تأمین می‌شود، و درصد قابل توجهی از برق آن نیز از این منابع تولید می‌شود.

ایالات متحده، به ویژه در ایالت‌هایی مانند کالیفرنیا، نوادا و اورگان، از منابع ژئوترمال برای تولید برق استفاده می‌کند. ایالات متحده بزرگ‌ترین تولیدکننده برق ژئوترمال در جهان است. نیروگاه‌های ژئوترمال در این کشور توانایی تولید برق برای میلیون‌ها نفر را دارند.

اندونزی یکی از کشورهای با منابع ژئوترمال بسیار غنی است و تلاش‌های زیادی برای بهره‌برداری از این منابع انجام داده است. این کشور قصد دارد در آینده از انرژی ژئوترمال برای تأمین بخش بزرگی از نیاز برق خود استفاده کند.

نیوزیلند نیز یکی از کشورهای پیشرو در زمینه انرژی ژئوترمال است. این کشور از منابع ژئوترمال خود برای تولید برق و تأمین گرمایش استفاده می‌کند. ناحیه "ولینگتون" و "تریگ" در نیوزیلند دارای منابع ژئوترمال قابل توجهی هستند که برای تولید انرژی استفاده می‌شوند.

فیلیپین یکی دیگر از کشورهای تولیدکننده برق از منابع ژئوترمال است. این کشور در رتبه دوم جهانی در زمینه تولید برق از انرژی ژئوترمال قرار دارد و استفاده از این انرژی برای تأمین نیازهای داخلی بسیار مهم است.

مکزیک از دیگر کشورهای بزرگ تولیدکننده برق ژئوترمال است. این کشور دارای منابع ژئوترمال قابل توجهی است و نیروگاه‌های ژئوترمال زیادی در مناطق مختلف آن فعال هستند.

ایتالیا نیز یکی از اولین کشورهایی بود که از انرژی ژئوترمال برای تولید برق استفاده کرد. نیروگاه‌های ژئوترمال در نواحی مختلف این کشور به‌ویژه در منطقه توسکانی فعال هستند.

ترکیه در سال‌های اخیر گام‌های بلندی برای استفاده از انرژی ژئوترمال برداشته است و این کشور به یکی از تولیدکنندگان برق ژئوترمال تبدیل شده است.

کنیا نیز از کشورهای پیشرو در زمینه انرژی ژئوترمال است. این کشور در منطقه دریاچه‌های بزرگ آفریقا دارای منابع ژئوترمال غنی است و از این منابع برای تولید برق استفاده می‌کند. نیروگاه‌های ژئوترمال در کنیا به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع تولید برق این کشور شناخته می‌شوند.

این کشورها به دلیل داشتن منابع ژئوترمال غنی، تلاش‌های زیادی برای توسعه نیروگاه‌های ژئوترمال و افزایش تولید برق از این انرژی پاک انجام داده‌اند. کشورهای دیگری نیز مانند ژاپن و هند در حال توسعه و استفاده از این منابع هستند.

ایران در ابتدای راه استفاده از انرژی زمین گرمایی

ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی خود و وجود منابع ژئوترمال در برخی مناطق، پتانسیل زیادی برای تولید برق از انرژی ژئوترمال دارد. به‌ویژه مناطق فعال در زمینه فعالیت‌های ژئوترمال در ایران شامل نواحی کوهستانی و آتشفشانی است که در آن‌ها منابع حرارتی در دل زمین وجود دارد. این مناطق به‌ویژه در شمال‌غرب و برخی دیگر از مناطق غربی کشور پتانسیل زیادی دارند.

ظرفیت‌های موجود برای تولید برق از انرژی ژئوترمال در ایران:

• منطقه آذربایجان شرقی (به‌ویژه در اطراف تبریز و ارومیه): این مناطق به دلیل فعالیت‌های آتشفشانی و وجود چشمه‌های آب گرم، ظرفیت بالایی برای تولید انرژی ژئوترمال دارند. منابع ژئوترمال در این مناطق می‌توانند برای تولید برق و همچنین تأمین گرمایش استفاده شوند.
• منطقه کرمان: در این ناحیه نیز منابع ژئوترمال شناسایی شده است. مناطق جنوبی استان کرمان نیز برای استفاده از انرژی ژئوترمال از پتانسیل خوبی برخوردارند.
• منطقه کوه‌های زاگرس: این نواحی نیز دارای منابع ژئوترمال هستند و می‌توانند برای تولید برق و گرمایش مورد استفاده قرار گیرند.
• منطقه کویر مرکزی ایران: در برخی نقاط از این منطقه نیز به‌ویژه در اطراف دریاچه‌های نمک و مناطق خشک، پتانسیل‌هایی برای استفاده از انرژی ژئوترمال شناسایی شده است.

بر اساس مطالعات اولیه و بررسی منابع ژئوترمال در ایران، پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که ایران می‌تواند به ظرفیت‌هایی در حدود 5000 مگاوات برق از انرژی ژئوترمال دست یابد. این ظرفیت‌ها می‌تواند در آینده نزدیک با توسعه بیشتر در نیروگاه‌های ژئوترمال، به ظرفیت‌های بالاتری برسد.

نیاز به سرمایه‌گذاری بالا، ضرورت مطالعات و تحقیق بیشتر و نیاز به آمادگی زیرساخت‌ها، از چالش‌ها و محدودیت‌های توسعه انرژی زمین گرمایی در ایران است.

در حال حاضر، ایران هنوز به طور گسترده از انرژی ژئوترمال برای تولید برق استفاده نمی‌کند، اما برخی مطالعات و پروژه‌های آزمایشی در این زمینه در حال انجام است. نخستین و تنها نیروگاه زمین گرمایی ایران نیز بیش از یک‌دهه است که در برنامه راه‌اندازی قرار دارد.

دی‌ماه سال جاری بود که فرماندار مشکین‌شهر اردبیل، با انتقاد از بلاتکلیفی اولین نیروگاه زمین‌گرمایی ایران در این شهر بعد از 23 سال، گفت: "این پروژه همچون توپ فوتبال در زمین شرکت تولید برق حرارتی و انرژی‌های نو در حال پاسکاری است و هنوز بعد از گذشت سال‌های طولانی به سرانجام نرسیده است."

بهار 1404 اولین نیروگاه زمین‌گرمایی ایران برق‌دار می‌شود

بهنام خائفی‌نژاد، مجری طرح نیروگاه‌های بخار شرکت برق حرارتی در گفت‌وگویی در خصوص آخرین وضعیت این پروژه گفت: این پروژه در مرحله راه اندازی قرار دارد که در بهار سال آینده با بهبود شرایط جوی شاهد برق‌دار شدن اولین نیروگاه زمین‌گرمایی کشور برای پیک تابستان 1404 خواهیم بود.

وی با اشاره به اینکه افزایش ظرفیت 26 مگاواتی در همین منطقه در دستور کار قرار دارد، خاطر نشان کرد: اقدامات اولیه و مدل مالی این نیروگاه انجام شده است و در نظر داریم که این دو نیروگاه با مشارکت بخش خصوصی پیش برده شود.

به گفته خائفی‌نژاد اقدامات مطالعاتی افزایش ظرفیت 26 مگاواتی انجام شده و در مرحله اخذ مجوز از دولت و شورای اقتصاد قرار دارد.

در کشور ما مناطق مستعدی برای استحصال انرژی زمین گرمایی شناسایی شده است، اما اولویت‌های اصلی دامنه کوه سبلان استان اردبیل، دامنه کوه سهند استان آذربایجان‌شرقی و غربی، کوه تفتان منطقه سیستان‌و‌بلوچستان و کوه دماوند بوده که پتانسیل انرژی زمین‌گرمایی در این چهار منطقه شناسایی شده‌اند.

در مناطقی که مستعد انرژی زمین‌گرمایی بوده و عمدتا دارای چشمه‌های آب گرم هستند، مطالعات اکتشاف صورت می‌پذیرد و با حفر چاه‌های عمیق که عموماً عمق این چاه‌ها بین هزار و 600 متر تا چهار هزار متر است به مخازن آب گرم دسترسی پیدا می‌کنند و بخار و آب گرمی که در این مخازن هستند توسط چاه‌ها خارج می‌شوند و وارد مجموعه نیروگاه می‌شوند. این نیروگاه‌ها شبیه به نیروگاه‌های بخار هستند که با سوخت فسیلی فعالیت می‌کنند و بخار سرد شده مجدداً به مخزن باز می‌گردد تا شرایط شیمیایی و فیزیکی آن مخزن ثابت بماند.

با توجه به منابع ژئوترمال در ایران و پتانسیل بالای کشور در استفاده از این انرژی پاک، توسعه نیروگاه‌های ژئوترمال می‌تواند نقشی مهم در تولید برق و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی ایفا کند.