چرا صادرات نوشت‌افزار ایرانی قطره‌چکانی است؟
اقتصاد ایران: در حال حاضر حدود هزار تولیدکننده رسمی و غیررسمی در حوزه نوشت‌افزار در ایران فعالیت می‌کنند با این حال همچنان میزان صادرات آن کمتر از سه میلیون دلار است.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
در بیش از یک دهه گذشته، با جان گرفتن تولید در عرصه نوشت‌افزار شاهد خودکفایی در برخی از اقلام لوازم‌التحریر هستیم که از این میان می‌توان به خودکار اشاره کرد. براساس آمار منتشر شده، میزان تولید خودکار و مداد از بین دیگر اقلام تحریری، دارای فرآیند تصاعدی است. آمارها نشان می‌دهد که سهم خودکار ایرانی از بازار کشور، طی یک دهه گذشته 9 برابر شده و از 10 درصد در سال 1391 به 90 درصد در سال 1399 رسیده است. در حالی که میزان مصرف سالانه خودکار در کشور، 500 میلیون عدد برآورد شده، تولید سالانه خودکار ایرانی به رقم 450 میلیون عدد رسیده است. در این میان میزان اشتغال مستقیم از تولید خودکار در داخل کشور نیز هزار نفر عنوان شده که سهم اشتغال خانگی از اشتغال کل نیز 20 درصد برآورد شده است.
از دیگر اقلامی که در این دسته می‌توان از آنها یاد کرد، دفتر تحریر است که بنا به گفته فعالان این حوزه، بیش از 90 درصد نیازهای بازار داخلی را تأمین می‌کند. با توجه به ظرفیت تولید اقلام مختلف نوشت‌افزار در کشور، تولیدکنندگان و فعالان این صنعت در دهه دوم فعالیت خود، صادرات را سرفصل فعالیت‌های خود تعریف کرده‌اند؛ امری که با توجه به ظرفیت‌ها و البته دست‌اندازها و چالش‌های موجود، سهل ممتنع به نظر می‌رسد. هرچند آمار رسمی وجود ندارد، اما براساس گفته فعالان، در حال حاضر حدود هزار تولیدکننده رسمی و غیر رسمی در حوزه نوشت افزار در ایران فعالیت می‌کنند، با این حال همچنان میزان صادرات آن کمتر از سه میلیون دلار است. با توجه به ظرفیت‌های موجود در کشور انتظار می‌رود صادرات نوشت‌افزار طی سال‌های آینده رشد کند و بازار خود را در سطح منطقه و فراتر گسترش دهد.
چرا صادرات نوشت‌افزار ایرانی قطره‌چکانی است؟
گروه سیاست پژوهی و تحلیل داده نمافر با تحلیل پیمایش نمایشگاه ایران پنکس در سال 1402، به نتایج خوبی در این زمینه دست یافته است. طبق بررسی‌های میدانی صورت گرفته، 29 درصد از تولیدکنندگان نوشت‌افزار معتقدند فقدان توانمندی مالی و نقدینگی علت عدم اهتمام به صادرات در این صنعت است.
همچنین 25 درصد بر عدم تولید محصول دارای مزیت کیفیت، 23 درصد بر نبود دانش و امکانات صادراتی و 9 درصد بر عدم تولید محصول دارای مزیت قیمتی تأکید داشته‌اند. موانع سرسخت دولتی، مدیریت ضعیف، گستردگی بازار داخلی، عدم تبلیغ محصول ایرانی، تحریم، کمبود و ناپایدار بودن بازار تأمین مواد اولیه و ارتباطات ضعیف مجموعاً رأی 14 درصد از تولیدکنندگان را به خود اختصاص داده است. اما عدم اهتمام جدی به صادرات در صنعت نوشت‌افزار کشور به چه علتی بازمی‌گردد؟
اندازه بازار محصولات نوشت‌افزار جهان در سال 2021 حدود 23 میلیارد دلار برآورد شد که در این میان، کشور چین با ارزش صادراتی بیش از چهار میلیارد دلار، بزرگترین صادرکننده محصولات نوشت‌افزار بود. بعد از آن آلمان با 2.9 میلیارد دلار در رتبه دوم قرار داشت.
راه‌های تقویت صادرات نوشت‌افزار ایرانی
برخی محصولات نوشت‌افزار ایرانی نیز مانند مداد، خودکار، پاک‌کن و دفتر به کشورهای همسایه و حتی اروپا صادر می‌شود اما مقدار آن نسبت به کشورهای مذکور و سایر کشورها بسیار ناچیز است. اکنون ظرفیت تولید کشور در این اقلام دو برابر بیشتر از میزان مصرف داخل برآورد می‌شود؛ این در حالی است که برخی مجموعه‌ها با نصف یا حتی یک‌سوم ظرفیت خود فعالیت می‌کنند. این مسئله، ضرورت افزایش تولید نوشت‌افزار کشور و پیش‌روی به سمت صادرات را نشان می‌دهد.
32 درصد از تولیدکنندگان رفع تحریم‌های اقتصادی و 18 درصد ارائه مشوق‌ها و معافیت‌های صادراتی را مهمترین راه تقویت صادرات محصولات نوشت‌افزار می‌دانند. 16 درصد بر تقویت دستگاه دیپلماسی فرهنگی و اقتصادی، 13 درصد بر تخصیص بهینه ارز و تأمین نقدینگی و 11 درصد بر تسهیل دسترسی کسب و کارها به فناوری‌های نوین تأکید داشته‌اند. براساس پیمایش نمودارها، مهمترین مسئله در صادرات نوشت‌افزار ایران، اقتصادی- سیاسی است؛ در حالی که تولیدکنندگان فقدان توانمندی مالی را مهمترین مانع صادرات می‌دانند و راه حل اصلی آن را در رفع تحریم‌ها می‌بینند.
همچنین شرکت‌هایی که دارای پیشینه بین پنج تا 15 سال و 15 سال به بالا هستند، بیشتر بر رفع تحریم‌های اقتصادی به عنوان مهترین راهکار بهبود صادرات تأکید دارند؛ حال آنکه شرکت‌های نوپا با پیشینه کمتر از پنج سال، بیشتر نظر به ارائه مشوق‌ها و معافیت‌های مالیاتی دارند.
64 درصد از تولیدکنندگان معتقدند بیش از هر چیزی، ارزآوری و پیوستن به بازارهای بین‌المللی ضرورت روی آوردن به صادرات را در صنعت نوشت‌افزار ایجاد می‌کند که با فاصله بسیاری از سایر موارد قرار دارد. امروزه صنعت نوشت‌افزار در جهان به یک بازار بزرگ سودآور و رقابتی تبدیل شده است.
علی‌رغم آنکه گمان می‌شد با گسترش دسترسی به لوازم هوشمند استفاده از اقلام نوشت‌افزار کاهش پیدا کند، این صنعت همچنان رو به رشد ارزیابی می‌شود. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2030 ارزش صنعت نوشت‌افزار جهان به 34 میلیارد دلار برسد. افزایش نرخ سواد و تعداد جوانانی که مایل ادامه تحصیل در مقاطع عالی هستند، به افزایش تقاضا برای محصولات نوتش‌افزار در سطح جهان کمک می‌کند.
همچنین افزایش تعداد مدارس و دانشگاه‌ها و به دنبال آن رشد صنعت آموزش از یک طرف و افزایش درآمدها و به دنبال آن رشد توان خرید نوشت‌افزارهای لوکس از طرفی دیگر، بر گسترش بازار نوشت‌افزار تأ‌ثیرگذار بوده و فرصت‌های جدیدی را پیش‌روی بازیگران این صنعت خواهد گذاشت.
علاوه بر این، بخش شرکتی نیز در افزایش تقاضا برای نوشت‌افزار بی‌تأثیر نیست. شرکت‌ها و سازمان‌ها همواره برای حفظ سوابق مربوط به سود، گردش مالی، کارکنان و غیره نیازمند اقلام نوشت‌افزار مثل پوشه، منگنه، خودکار، کاغذ، دفتر و سررسید هستند. بنابراین توسعه روزافزون کسب‌وکارها، افزایش تقاضا برای نوشت‌افزار را در پی خواهد داشت. بنابراین ارزآوری و پیوستن به بازارهای بین‌المللی بیش از هر چیز ضرورت روی آوردن به صادرات را در صنعت نوشت‌افزار ایجاد می‌کند.
در کنار همه این موارد، برخی از فعالان عرصه نوشت‌افزار بر این باورند که پویایی این صنعت به صادرات وابسته است. به گفته آنها، در صورتی که صادرات به هر دلیلی صورت نگیرد یا همچنان به میزان این سال‌ها ادامه داشته باشد، صنعت نوشت‌افزار در آینده در بن‌بست قرار خواهد گرفت؛ بن‌بستی که در برخی از صنایع داخلی مانند خودرو با آن مواجه هستیم.