به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، شروع زندگی دوباره آن در ایران موطن اصلی اش، با تکثیر این گونه از 3 تا 4 رأس شروع شد. حالا همه تلاش آن است که از لیست قرمز هم عبور کند.
لیست قرمز لیستی نگران کننده درباره گونه‌های در معرض انقراض است. حسن اکبری، معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره خطراتی که جمعیت گوزن زرد ایرانی را همچنان تهدید می‌کند، می‌گوید: ما درباره حفاظت از گوزن زرد شرایط خاصی داریم. این گونه بیش از نیم قرن است که از طبیعت جدا شده و در سایت‌های تکثیر نگهداری می‌شود. از طرف دیگر تنوع ژنتیکی آن هم طبیعتاً خیلی پایین آمده است؛ زیرا کل جمعیت گوزن زردی که الان در سراسر کشور داریم از حدود 4-3 رأس ایجاد شده است.
حسن اکبری علاوه بر کم بودن تعداد جمعیت اولیه، ماجرای جدا شدن این گونه از طبیعت را از دلایل مهم پایین بودن تنوع جمعیتی و تنوع ژنتیکی این گونه می‌داند و می‌گوید: این دو مورد آسیبی جدی تلقی می‌شود. یعنی هم تنوع ژنتیکی پایین است و هم سال‌هاست که دیگر این گونه از طبیعت جدا شده. گوزن زرد به هر حال در شرایط اسارت یعنی با استرس کم و غذاهای حاضر و آماده نگهداری شده‌اند. شرایطی که با زندگی این حیوان در طبیعت تفاوت چشمگیری دارد.
این دو آسیب جدی از دلایل افزایش نوسانات جمعیتی این گونه در اسارت است. اکبری برای اثبات خطرناک بودن شرایط این گونه مثالی می‌زند: خیلی سال پیش در مقطعی جمعیت گوزن‌های زرد در کشور به بالای ۵۰۰ رأس رسید، اما در اثر یک بیماری در خوزستان بخش زیادی از آنها از بین رفتند. همین طور در جزیره اشک دریاچه ارومیه هم سال‌ها پیش تلفات بالایی شاهد بودیم. اتفاقی که به دلیل کم آبی این دریاچه و به هم خوردن وضعیت اکوسیستم این جزیره اتفاق افتاد.
تلفات سنگین بر اثر بیماری و شرایط اقلیمی باعث شد جمعیت گوزن زرد ایرانی دوباره کاهش پیدا کند. اکبری درباره شرایط واحدهای نگهداری و تکثیر این گونه می‌افزاید: تعداد واحدهای تکثیر این گونه محدود است. اما مسأله مهم‌تر از تعداد، مساحت این پارک‌هاست که وسعت بسیار کوچکی دارند. مساحت محدود سایت‌ها هم روی کاهش زادآوری اثر گذاشت. تلفات هم بالا رفت. بنابراین مجبور شدیم که طی این 3-2 سال روی افزایش تعدد سایت‌ها تلاش کنیم. اقدامی برای اینکه جمعیت‌های این گوزن در ظرف‌های بیشتری قرار بگیرند و جمعیت اصلی به یکی- دو سایت اصلی محدود نشود.
تکثیر در لرستان و خوزستان
این نوعی آینده نگری بود برای اینکه اگر بیماری یا اتفاقی ناگهانی در میان جمعیت یک سایت پیش آمد جمعیت کلی آن در سراسر کشور زیاد کاهش پیدا نکند. اکبری ادامه می‌دهد: این چنین شد که پای بخش خصوصی را به این اقدام باز کردیم و از آنها کمک گرفتیم. یعنی به جای اینکه دائم دولت بخواهد هزینه کند، علوفه بخرد و آب تأمین کند بخشی از کار را به بخش خصوصی سپردیم.
معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست این موارد را بسیار هزینه‌بر و ظرف اعتباری سازمان را بسیار محدود می‌داند و می‌گوید: برای تداوم این شرایط مجبور شدیم از طبیعت و از هزینه برای زیستگاه بزنیم. برای همین بود که سراغ بخش خصوصی رفتیم. دو مجموعه کشت و صنعت در دو استان متفاوت را پای کار آوردیم؛ یکی کشت و صنعت خوزستان و دیگری کشت و صنعت و گردشگری فجر صفا در لرستان. هر دو مجموعه با شرایطی که ما تعیین کردیم موضوع تکثیر گوزن زرد را آغاز کردند البته این دو سایت تفاوت‌هایی با هم دارند. به گفته اکبری تعداد سایت‌ها که افزایش پیدا می‌کند می‌توان امید بیشتری به نجات این گونه داشت. او می‌گوید: همچنین خود ما(سازمان) در برخی استانها سایت‌های جدیدی ایجاد کرده‌ایم. اکنون در آذربایجان غربی و سایت میان کتل در استان فارس تغییراتی ایجاد کرده‌ایم.
تعداد گوزن‌ها را در این سایت‌ها افزایش دادیم و جست‌وجوی گسترده‌ای با همکاری دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه صنعتی اصفهان برای پیدا کردن زیستگاهی که بتوان تکثیر گوزن زرد را انجام داد شروع کردیم. یعنی یافتن یک عرصه با وسعتی گسترده که روی آن حالت نظارت داشته باشیم. جست‌وجوهای خوبی انجام دادیم؛ اگرچه هنوز به نتیجه قطعی برای این کار نرسیده‌ایم اما اطلاعات بسیار خوبی به دست آورده‌ایم.
اکبری به مشکل اصلی سازمان بخصوص در زاگرس اشاره می‌کند و می‌گوید: نتوانستیم عرصه جنگلی مطلوبی پیدا کنیم که دام نداشته باشد و بتوانیم آن را حفاظت شده تلقی کنیم. اگرچه اخیراً به گزینه‌های خوبی رسیده‌ایم.همچنین به کمک یکسری از دستگاه‌ها که مقداری از اراضی جنگلی را تحت اختیار دارند اقدام مشترکی انجام دادیم.
خلاصه کلام اکبری این است که جمعیت گوزن زرد از حدود 280-۲۷۰ رأس که قبلاً گفته شده بود حالا به ۳۴۵ رأس رسیده است. یعنی این گونه افزایش نسبتاً قابل قبولی داشته است. امسال هم ان‌شاءالله با زایمان‌هایی که انجام می‌شود نتایج بهتری حاصل خواهد شد و جای امیدواری هست که با افزایش سایت‌ها و ورود بخش خصوصی اتفاقات خوبی بیفتد. از نظر اکبری نقطه مطلوب یا نسبتاً مطلوب برای گوزن زرد، فراهم آوردن مکانی برای این گونه است که یک عرصه نسبتاً وسیع‌تر با شرایط حداقل نیمه طبیعی داشته باشد.