انفعال ایران از پالایشگاه سازی
به گزارش رسانه‌های بین المللی در آسیا ۴۷ پروژه جدید پالایشی در مرحله ساخت یا برنامه‌ریزی است. از این طرح‌ها ۱۸ پالایشگاه در حال ساخت است و ۲۹ طرح در مرحله طراحی هستند. نکته جالب توجه در این است که کشورهایی مانند کره جنوبی، چین و ژاپن و حتی هند که تولید کننده نفت خام نیستند و واردکننده آن به شمار می‌روند نیز در این سال‌ها همواره به دنبال ارتقای پالایشگاهی موجود و احداث پالایشگاه‌های جدید بوده‌اند زیرا قطع به یقین آنها وزیری نداشتند که پالایشگاه سازی را کثافت کاری بداند.
زنگنه همواره تکمیل پالایشگاه ستاره خلیج فارس را افتخار خود می‌داند. در حالی که به گفته اصغر ابراهیمی اصل معاون اسبق وزارت نفت این پروژه در زمان دولت احمدی‌نژاد شکل گرفت و ۷۹ درصد پیشرفت داشت. ۲۱ درصد باقی مانده باید در ظرف ۱.۵ سال به پایان می‌رسید. اما چون زنگنه به این کار اعتقادی نداشت، اعتبار لازم به آن را تخصیص ندادند تا اینکه عدم ساخت این پالایشگاه می‌توانست برای کشور هزینه زا باشد به همین دلیل در دولت دوازدهم بعد از سال‌ها این پالایشگاه به اتمام رسید.
نکته جالب توجه در این است عدم ساخت پالایشگاه در کشور در حالی توسط زنگنه رقم خورد که مجلس قانون اجرای پتروپالایشگاه ها را تصویب کرده بود، برخی از دولت مردان گذشته معتقد بودند این قانون برای ورود بخش خصوصی است و دولت اجازه ساخت پالایشگاه را ندارد اما بر اساس مجوز مجلس در صورتی که بخش خصوصی اقدامی به ساخت پالایشگاه نکند وزارت نفت متولی ساخت پالایشگاه است.
وزارت نفت متولی اصلی اجرای قانون پتروپالایشگاه
وقتی قانون اجرای پتروپالایشگاه ها را مشاهده می‌کنیم رسماً مجلس به وضوح و با صراحت استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه را برای ساخت پتروپالایشگاه در اختیار دولت قرار داده بود و در کنار آن نقش مهم وزارت نفت در اجرای این قانون نیز بیان شده است اما جالب است مسئولان وزارت نفت نسبت به آن بی توجهی کردند و هیچ پرونده قضائی برای آنها مبنی بر ترک فعلی که داشتند تشکیل نشد.
اگر وزیر وقت نفت مروری بر مواد شیوه نامه ابلاغی و همچنین قانون مصوبه مجلس شورای اسلامی کند بی شک به یاد می‌آورد که اصل و هدف طراحی چنین طرحی هم زمان با تاکید مقام معظم رهبری بر اجرای هرچه سریع‌تر سیاست پالایشگاه‌سازی، هدایت نقدینگی کلان موجود به سوی بخش تولید و بهره‌مندی مردم از عوائد طرح‌های سودآور پالایشی است که این موضوع از سوی زنگنه نادیده گرفته شده بود.
مغفول ماندن ظرفیت پالایشی در کشور
محمد علی قدیری کارشناس انرژی در رابطه با این موضوع به مهر می‌گوید: ایران با وجود برخورداری از منابع غنی نفتی و سابقه طولانی در زمینه استخراج نفت، هنوز در حوزه پالایش با نقطه ایده‌آل فاصله دارد، این عقب ماندگی را می‌توان از سهم پایین ایران در زمینه پالایش نفت نسبت به ظرفیت تولید مشاهده کرد. در حال حاضر ظرفیت پالایشی دنیا به بیش از ۱۰۰ میلیون بشکه در روز رسیده‌است. این در حالی است که ظرفیت پالایشی ایران روزانه با احتساب نفت خام و میعانات گازی تنها حدود ۲.۲ میلیون بشکه است.
وی ادامه داد: ایران با وجود اینکه یکی از بزرگترین دارندگان ذخایر نفتی دنیا است، سهمی حدود ۲ درصد از ظرفیت پالایشی دنیا را به خود اختصاص داده است که نسبت به میزان منابع نفتی موجود در کشور، سهمی بسیار اندک و محدود است.
این کارشناس انرژی خاطر نشان کرد: این جبران عقب ماندگی ظرفیت پتروپالایشی در قانون برنامه ششم توسعه در نظر گرفته شده بود به طوری که در بند «الف» ماده ۴۴ این قانون آمده است: «دولت مکلف است به منظور افزایش ارزش افزوده انرژی و تکمیل زنجیره ارزش در طول اجرای قانون برنامه اقدام‌های زیر را انجام دهد: تسهیلات لازم برای ایجاد ظرفیت پالایش مقدار دو میلیون و هفتصد هزار بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی با ضریب پیچیدگی بالا توسط بخش غیردولتی را به نحوی برنامه‌ریزی و اجرا کند تا ترکیب تولید فرآورده آنها اساساً به محصولات سبک‌تر و میان تقطیر اختصاص یابد و سهم نفت کوره در الگوی پالایش از ده درصد (۱۰%) بیشتر نشود».
قدیری با اشاره به اینکه در سال‌های گذشته توجه ویژه ای به افزایش ظرفیت پالایشگاهی نشده است، افزود: طی سال‌های برنامه ششم توسعه تاکنون تنها پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس به بهره‌برداری رسیده‌است و تا ظرفیت یاد شده در برنامه قبلی توسعه ۵۰۰ هزار بشکه در روز فاصله وجود دارد. از طرف دیگر طرح‌های ارتقای پالایشگاه‌های کشور برای کاهش تولید نفت کوره آنطور که باید پیشرفتی نداشته‌اند و همچنان حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد فراورده‌های تولیدی پالایشگاه‌ها نفت کوره است.
بخش خصوصی راه نجات پالایشگاه سازی
اما حالا با پروژه پالایشگاه شهید سلیمانی به نظر می‌رسد گامی در این راستا برداشته شده است، تا شاید راهی برای جلوگیری از واردات بنزین باشد اما به نظر می‌رسد آنطور که باید و شاید برای احداث این پالایشگاه تلاش نشده است چراکه جلیل سالاری مدیر عامل شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی وعده ساخت پترو پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای که وعده آن در ابتدای دولت سیزدهم داده شد، با گذشت دو سال و نیم از روی کار آمدن دولت آبان ماه خبر تصویب احداث پتروپالایشگاه شهید سلیمانی در نشست شورای اقتصاد منتشر شد. با توجه به اینکه رسیدن به عملیات اجرایی این پالایشگاه بیش از ۲ سال زمان برده و آنطور که سالاری گفته بود با سرمایه گذاری ۹ میلیارد یوریی این پروژه تا ۵ سال آینده تکمیل می‌شود، این طور که به نظر می‌رسد رهبری در بخش‌های مختلف سخنان خود به لزوم سرمایه گذاری و ورود بخش خصوصی اشاره کرده‌اند که مسأله‌ای حائز اهمیت است چرا که اگر ساخت پالایشگاه شهید سلیمانی را در نظر بگیریم، در صورتی که اگر احداث این پالایشگاه به بخش خصوصی سپرده می‌شد مراحل احداث و ساخت آن نهایتاً ۳ سال زمان نیاز داشت در حالی که بر اساس گفته‌های سالاری ساخت این پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای دست کم تا سال ۱۴۰۷ زمان می‌برد
باید توجه داشت، یکی از مهمترین دلایل احداث این پترو پالایشگاه تأمین سوخت و بنزین و حتی جلوگیری از واردات بنزین است. سال گذشته بود که دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پالایش کشور در رابطه با نزدیک شدن مقدار تولید و مصرف بنزین به یکدیگر ابراز نگرانی کرده و در این راستا گفته بود: «بهینه‌سازی مصرف سوخت در کشور باید در دستور کار قرار گیرد و خودروسازها نیز باید در این بازه اهتمام ورزند.»
عاشوری سیاست اتخاذشده از سوی دولت برای احداث پتروپالایشگاه‌های جدید را مثبت ارزیابی کرده و گفته بود: در صورتی که احداث و تأمین اعتبار و سرمایه‌گذاری پترو پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای شهید سلیمانی و طرح مروارید مکران و افزایش ظرفیت ۱۵۰ هزار بشکه‌ای پالایشگاه به‌سرعت در دستور کار قرار بگیرد، در زمینه جبران فاصله تولید و مصرف امیدبخش خواهد بود. در حالی ابتدای سال قرار بر ساخت این پالایشگاه بود به تازگی مجوز احداث این پالایشگاه به تصویب تصویب شورای اقتصاد رسیده است.
به نظر می‌رسد اگر غفلت دولت یازدهم و دوازدهم در پالایشگاه سازی و حتی دولت سیزدهم برای ساخت پتروپالایشگاه شهید سلیمانی وجود نداشت اکنون ایران به عنوان یکی از بزرگترین دارندگان منابع نفتی برای جبران ناترازی موجود به وارد کننده بنزین تبدیل نمی‌شد به همین دلیل لازم است دولت سیزدهم عزمی جدی برای ساخت و توسعه پالایشگاهی در پیش بگیرد تا بتواند جایگاه قبلی خود را به دست آورده و نه تنها از واردات جلوگیری کند مجدداً صادرات بنزین را در پیش بگیرد که وردو بخش خصوص به این عرصه نمی‌تواند بی تأثیر باشد./مهر