به گزارش خبرگزاری اقتصادایران،بانک مرکزی از ابتدای امسال، موظف به انتشار اطلاعات تسهیلات کلان بانک‌ها به صورت فصلی شده است، از این رو بانک مرکزی تا الان طی چندین مرحله اطلاعات تسهیلات کلان بانک‌ها را منتشر کرده است و آخرین بار در 12 مهر امسال اطلاعات تسهیلاتی بانک‌ها به‌روزرسانی شد.

هرچند تاکنون بانک مرکزی اطلاعات تسهیلات کلان 18 بانک را منتشر کرده است اما هنوز بانک‌هایی از جمله پارسیان، پاسارگاد، تجارت، توسعه تعاون، توسعه صادرات، سامان، سپه، صادرات، مسکن و ملی، اطلاعات خود را منتشر نکرده‌اند.

همچنین قابل ذکر است که این اطلاعات، بر اساس مصوبه‌ی شورای پول‌ و اعتبار مبنی بر انتشار اطلاعات تسهیلات کلان بالای 100 میلیارد تومان به ازای هر ذی‌نفع واحد صورت گرفته است؛ بدین معنی که اگر یک شخص حقیقی یا حقوقی با همه‌ی افراد ذیل مدیریت خود به اندازه 99 میلیارد تومان تسهیلات از یک بانک گرفته باشند، اطلاعات آن افراد در این فهرست منتشر نشده است، با این وجود، در این مطلب سعی می‌کنیم به بررسی این اطلاعات منتشر شده بپردازیم.

* شرحی بر اطلاعات تسهیلات کلانی که منتشر شده است/بیشترین حجم تسهیلات بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان پرداختی را بانک اقتصاد نوین ثبت کرد

در ابتدا نگاهی به وضعیت تسهیلات پرداختی بانک‌هایی که اطلاعاتشان در حال حاضر منتشر شده است، ‌می‌‌اندازیم.

طبق گزارش بانک مرکزی، بیشترین حجم تسهیلات بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان پرداختی را بانک اقتصاد نوین به ارزش ۱۴۱ هزار میلیارد تومان ثبت کرده است که در واقع، 22.3 درصد کل اطلاعاتی که منتشر شده مربوط به بانک اقتصاد نوین است.

بانک آینده با مقدار 116.45 هزار میلیارد تومان، در جایگاه دوم تسهیلات‌دهی است و سهم 18.4 درصدی از کل اطلاعات منتشرشده را به خود اختصاص داده است.

جایگاه سوم مربوط به بانک شهر با مجموع تسهیلات به ارزش 80 هزار میلیارد تومان است که سهم 12.6 درصدی از کل اطلاعات منتشرشده را به خود اختصاص داده است.

رتبه چهارم نیز مربوط به بانک ملت با 68.1 هزار میلیارد تومان تسهیلات‌دهی و سهم 10.8 از اطلاعات منتشر شده ‌است.

این چهار بانک در مجموع سهم 64 درصدی از کل اطلاعات منتشر شده را به خود اختصاص داده‌اند، در تصویر 1، یک شمای کلی از اطلاعات مربوط به همه‌‌ بانک‌ها نشان داده شده است.

تصویر 1- مجموع تسهیلات به ذی‌نفعان واحد و بیش از 100 میلیارد تومان

* تغییرات تسهیلات کلان بانک‌ها چگونه است؟

اکنون نگاهی بیاندازیم به تغییراتی که اطلاعات تسهیلات بانک‌ها داشته است، همانطور که اشاره شد‌ بانک مرکزی تا پیش از این و بنا بر تبصره 16 قانون بودجه 1401، چندین بار اطلاعات تسهیلات کلان بانک‌ها را منتشر و به‌روزرسانی کرده بود؛ در تصویر شماره 2، مقایسه‌ای بین اطلاعات قبلی و جدید بانک‌هایی که اطلاعات جدید آنها منتشر شده و در دسترس است، صورت گرفت.

تصویر 2- مقایسه تسهیلات و تعهدات اعطایی منتشرشده بانک‌ها (بر اساس هزار میلیارد تومان)

همانطور که در نمودار بالا مشاهده می‌شود، اغلب بانک‌ها نسبت به اطلاعات قبلی و در این مدت سه ماهه وقفه بین انتشار اطلاعات تسهیلات بانک‌ها، رشد قابل توجهی در تسهیلات‌دهی داشته‌اند.

برای مثال، بانک اقتصاد نوین که در گزارش اخیر، 141.2 هزار میلیارد تومان از تسهیلات کلان بالای 100 میلیارد تومان خود را منتشر کرده است نسبت به اطلاعات قبلی خود که برابر با 100.08 هزار میلیارد تومان بوده، 41 درصد رشد داشته است.

* افزایش 53 درصدی تسهیلات بالای 100 میلیارد تومان بانک آینده

همچنین بانک آینده، در گزارش قبلی که مربوط به عملکرد بانک‌ها تا پایان اسفند 1400 بود، 76.05 هزار میلیارد تومان از تسهیلات خود را منتشر کرده بود که اکنون در گزارش اخیر که مربوط به پایان خرداد ماه 1401 است، 116.45 هزار میلیارد تومان اطلاعات منتشر کرده که حاکی از افزایش ۵۳ درصدی تسهیلات‌دهی آن است.

این در حالیست که در صورت مالی حسابرسی نشده بانک آینده، سرمایه نظارتی آن تنها ۲ هزار میلیارد تومان بود.

در تصویر 3 میزان رشد تسهیلات‌دهی بانک‌های مختلف طی دوره سه ماهه‌‌ اخیر نشان داده شده است.

تصویر 3- رشد تسهیلات‌دهی بانک‌ها در بازه سه ماهه منتهی به خرداد (بر حسب درصد)

* آیا بانک‌ها چارچوب آیین‌نامه‌ها را در تسهیلات‌دهی رعایت کرده‌اند؟

رشد قابل توجهی که در تسهیلات‌دهی بانک‌ها صورت گرفته باید مورد بررسی قرار بگیرد. برخی از بانک‌ها مثل بانک ایران زمین، ملت و ایران-ونزوئلا، بیش از 100 درصد رشد در تسهیلات‌دهی داشته‌اند. این در حالی است که سرمایه نظارتی این بانک‌ها به ترتیب برابر با ۲۱- هزار میلیارد تومان، 40 هزار میلیارد تومان بوده و از سرمایه نظارتی بانک ایران-ونزوئلا نیز اطلاعاتی در دسترس نیست.

مطابق آیین‌نامه تسهیلات و تعهدات کلان بانک مرکزی مصوب سال 1392، بانک‌ها تا سقف 8 برابر سرمایه نظارتی امکان پرداخت تسهیلات دارند. در نتیجه بانکی مثل ایران زمین با وجود سرمایه نظارتی منفی با یک دید سخت‌گیرانه نباید تسهیلات‌دهی داشته باشد؛ هر چند که در حال حاضر بیشترین رشد در اعطای تسهیلات را در این بازه سه ماهه داشته است. سرمایه نظارتی برخی از بانک‌ها در تصویر 4 نشان داده شده؛ البته سرمایه نظارتی بانک آینده از صورت مالی حسابرسی‌نشده‌‌ آن استخراج شده است.

از میان سایر بانک‌ها نیز برخی از حد ۸ برابری مشخص شده بیشتر تسهیلات پرداخت کرده‌اند؛ برای مثال بانک‌های اقتصاد نوین، خاورمیانه، آینده، دی، گردشگری، پست بانک، ایران زمین و شهر، اینگونه بودند. عملکرد بانک‌ها را از منظر رعایت آیین‌نامه در تصویر 5 مشاهده می‌کنید.

تصویر 5- نسبت تسهیلات پرداخت‌شده تا پایان خرداد به حد ۸ برابری آیین‌نامه

* ضابطه‌مندی بانک‌ها، کلید حل خلق نقدینگی بی‌ضابطه

همانطور که بیان شد، به نظر می‌رسد بانک‌ها چندان مایل به رعایت آیین‌نامه‌ها و ضوابط بانک مرکزی‌ نیستند، این آیین‌نامه‌ها در واقع مشخص کننده توانایی و سلامت و در نتیجه ریسک‌پذیری بانک‌هاست. بانک مرکزی باید سازوکارهای نظارت خود بر تسهیلات‌دهی بانک‌ها را افزایش دهد تا بتواند مانع از افزایش ناترازی ناشی از تسهیلات‌دهی بی‌ضابطه بانک‌ها و در نتیجه کنترل تورم شود.