به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایران، اعتیاد فقط فرد مصرف‌کننده را درگیر نمی‌کند، بلکه دامنه تأثیر آن کل ساختار خانواده و حتی جامعه را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و ابعاد مالی، عاطفی، اجتماعی و روانی گسترده‌ای ایجاد می‌کند. سازمان بهزیستی کشور برای افراد دارای اعتیاد مجموعه‌ای از خدمات حمایتی، درمانی و توانبخشی ارائه می‌دهد که هدف آنها بازتوانی، پیشگیری از مصرف دوباره و بازگشت فرد به زندگی سالم و اجتماع است. آمار دقیق در حوزه اعتیاد حکم نقشه راه را دارد. بدون آن، تلاش‌ها پراکنده، منابع هدر رفته و ارزیابی موفقیت غیرممکن است.
نورالدین فایقی معاون پیشگیری، درمان و بازتوانی سازمان بهزیستی کشور در مورد آخرین آمار افراد معتاد کشور می‌گوید:« طرح ملی شیوع‌شناسی اعتیاد از اوایل سال توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر آغاز شده و با توجه به اینکه هنوز این طرح به اتمام نرسیده، آمار دقیقی از تعداد معتادان به دست نیامده است. ولی در طرح قبلی شیوع‌شناسی که در سال ۱۳۹۴ انجام شده، آمار معتادان بر اساس روش خوداظهاری جمعیت حدود ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر گزارش شده بود.»
خدمات توانمندسازی
حتی پس از ترخیص
فایقی با بیان اینکه حدود ۱۲۰۰ مرکز درمان و بازتوانی اعتیاد تحت نظارت سازمان بهزیستی فعالیت می‌کنند، می‌گوید:« در سال ۱۴۰۳ جمعاً حدود ۳۰۰ هزار نفر از این مراکز درمان بازتوانی خدمات دریافت کرده‌اند و حدود ۱۰ هزار نفر آنها را زنان تشکیل داده‌اند.» او با بیان اینکه سازمان بهزیستی در سه حوزه پیشگیری، درمان و بازتوانی، برای کاهش آسیب اعتیاد برنامه‌های متنوعی دارد که از طریق «ان‌جی‌او»ها و مؤسسات غیردولتی خدمات خود را ارائه می‌دهد، در مورد خدمات سازمان در بخش درمان و بازتوانی می‌گوید:«خدمات ما شامل درمان به شکل سم‌زدایی پرهیز مدار و اجتماع درمان مدار، صیانت اجتماعی و توانمندسازی، مدیریت مورد و پیگیری پس از خروج است. در بخش درمان فعالیت‌ها با تمرکز بر مراکز اقامتی شامل مراکز بهبود و بازتوانی افراد دارای اختلال مصرف مواد (کمپ‌ها) به شکل اقامت میان مدت یک تا سه ماهه است. در این مراکز، پس از دو هفته سم‌زدایی زیر نظر پزشک، افراد برای بهبودی کامل بین ۳۰ تا ۱۲۰ روز تحت مراقبت تیم درمانی شامل پزشک، روان‌شناس، مددکار و مددیار قرار می‌گیرند.» او در مورد مراکز اجتماع درمان مدار توضیح می‌دهد: «مراکزی با عنوان مراکز اجتماع درمان مدار (تی سی) با اقامت طولانی مدت چهارماهه برای داوطلبان درمان به شکل اقامتی انجام می‌شود. خدمات توانمندسازی و مدیریت مورد، حتی پس خروج و ترخیص از درمان برای گروه هدف انجام می‌شود.»
لزوم نظارت
بر مراکز ترک اعتیاد
نظارت رکن اصلی ارائه خدمات سازمان بهزیستی است ولی با توجه به اینکه بسیاری از مسائل و آسیب‌ها در خلأ نظارت اتفاق می‌افتد، مراکز بهزیستی به خصوص مراکز ترک اعتیاد هم از این قاعده مستثنی نیستند و باید به شکل منظم مورد پایش و نظارت قرار گیرند. معاون پیشگیری، درمان و بازتوانی بهزیستی معتقد است این نظارت در سازمان بهزیستی به شکل منظم وجود دارد. او می‌گوید:« نظارت بر مراکز در سطح‌های مختلف شهرها به شکل ماهانه وجود دارد.
در سطح استانی هم نظارت‌های فصلی برقرار است و حتی گاهی نظارت در سطح ملی انجام می‌شود. بر این اساس اگر مرکزی با استانداردهای پروتکل درمانی و دستورالعمل‌های ابلاغی سازمان فعالیت نکند، پس از صدور تذکر و اخطارهای لازم با مدت زمان مشخص، کمیسیون نظارت تشکیل شده و مجوز آنها لغو می‌شود. حتی گاهی در موارد خاص بالاخص خطر جانی برای بیماران، کمیسیون اضطرار تشکیل شده و سریعاً با هماهنگی مقام قضایی آن مرکز تعطیل می‌شود.»
خدمات سیار
برای معتادان پرخطر
معتادان پرخطر و تزریقی به علت مقاومت به درمان و احتمال انتقال بیماری در اولویت برنامه‌های کاهش آسیب سازمان قرار دارند. فایقی با بیان اینکه خدمات کاهش آسیب برای معتادان پرخطر و سخت درمان در دستور کار سازمان است، در تشریح خدمات بهزیستی به این گروه از افراد درگیر اعتیاد می‌گوید:« این برنامه‌ها در قالب ارائه بسته‌های بهداشتی، دارویی و تغذیه‌ای در مراکز گذری روزانه، شبانه‌روزی، ایستگاه کانکس و خدمات سیار شامل موبایل ون است که تلاش می‌کنیم از انتقال بیماری‌های پرخطر که در نتیجه اعتیاد برای معتادان به وجود می‌آید، جلوگیری کنیم.»
پیشگیری از اعتیاد اغلب به عنوان سرمایه‌گذاری بلندمدت در سلامت فردی و اجتماعی تلقی می‌شود، چون هزینه‌های هنگفت درمان و توانبخشی را کم می‌کند. به نظر کارشناسان، پیشگیری به سه سطح اصلی تقسیم می‌شود که هر کدام اهمیت خاص خود را دارند و شامل پیشگیری اولیه، جلوگیری از مصرف مواد و رفتن افراد به سمت اعتیاد است. در پیشگیری ثانویه تشخیص زودهنگام و مداخله سریع در دستور کار قرار می‌گیرد و در مرحله سوم پیشگیری بر افرادی متمرکز است که دوره درمان را پشت سر گذاشته‌اند و در حال بازگشت به جامعه هستند.
معاون اعتیاد سازمان بهزیستی هم با تأکید بر امر پیشگیری در مورد توجه به این بخش در برنامه‌های بهزیستی توضیح می‌دهد: «در بخش پیشگیری در محلات شهری و روستایی طرح‌های مختلفی جریان دارد، از جمله در قالب طرح‌های پازک (پیشگیری از اعتیاد برای زنان دارای همسر معتاد و کودکان آنها)، پاترا(پیشگیری از اعتیاد از طریق ارتقای توانمندی‌های شناختی اجتماعی در محلات شهری پرآسیب و محروم) و طرح کیان و کارمندیاری (پیشگیری از اعتیاد در ادارات و آموزش کارکنان و کارگران در محیط کار).
استفاده از رسانه‌ها (شامل تلویزیون، رادیو، سینما، شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های دیجیتال) در پیشگیری از اعتیاد، ابزاری حیاتی و قدرتمند هستند. رسانه‌ها توانایی منحصر به فردی در دسترسی گسترده، تأثیرگذاری سریع و تغییر نگرش عمومی دارند. فایقی با بیان اینکه کارزارهای رسانه‌ای با استفاده از ابزار رسانه در راستای آگاه‌سازی انجام می‌شود، می‌گوید:« در کنار همه این فعالیت‌ها با تولید موشن‌گرافی‌های هنری پیشگیرانه در راستای تغییر نگرش نوجوانان هم تلاش می‌کنیم.»