به گزارش سلامت نیوز به نقل از شرق، در کنار کتیبه هخامنشی بیستون جنگلی دست‌کاشت وجود دارد که درختانش حداقل ۵۰ سال سن دارند؛ کاج‌هایی کهنسال که چند سالی است درگیر آفت و خشکیدگی هستند و یکی یکی از پای درمی‌آیند. درختان باغ مریض‌اند اما برخی با چوب‌بری از این وضع سوءاستفاده می‌کنند. فعالان محیط زیست شهر بیستون به شهرداری این شهرستان مراجعه کرده و نگرانی خود را به گوش شهردار و مسئولان شهر رسانده‌اند اما آنها اطمینان دارند که پای عده‌ای سودجو در میان است و این افراد سوداگرند که درختان پارک جنگلی بیستون را قطع می‌کنند و می‌برند و حتی در ماه‌های گذشته قطع درختان و خروج غیرقانونی آنها سرعت گرفته است. پارک جنگلی بیستون با مساحت ۱۱۲ هکتار و با داشتن ۱۷۰ هزار اصله درخت الدار کهنسال در یک‌قدمی نابودی است.
فعالان محیط زیست شهرستان بیستون با گلایه از سازمان منابع طبیعی به عنوان متولی حفاظت از پارک جنگلی شهرستان بیستون می‌گویند: «اگر درختان این جنگل زیبا و ارزشمند، دچار آفت شده‌اند، چرا هیچ مبارزه‌ای با این آفت انجام نمی‌شود؟ به نظر می‌رسد منابع طبیعی اینجا را به حال خود رها کرده است، چون عده‌ای سودجو در حال قطع عمدی درختان در بخش‌هایی از جنگل هستند و انگار می‌خواهند آن را به طور کامل پاک‌تراشی کنند. پوست برخی درختان هم کنده شده، در مجموع شاید بتوان گفت تاکنون ۳۰۰ تا ۵۰۰ درخت قطع شده یا آسیب دیده است». برای پیگیری این اعتراض و ابهامات فعالان محیط زیست بیستون، با عبدالعلی جلیلیان، رئیس اداره جنگل‌داری و جنگل‌کاری اداره کل منابع طبیعی استان کرمانشاه گفت‌وگو کرده‌ایم.
او با اشاره به مساحت ۱۱۲هکتاری پارک جنگلی بیستون و با بیان اینکه پنج درصد از کل درختان این محدوده آلوده به بیماری و آفت شده‌اند، می‌گوید: «بر اساس داده‌سنجی که از طریق تصاویر ماهواره‌ای انجام دادیم، ۱۷۰ هزار اصله درخت در این پارک جنگلی وجود دارد. از مجموع این درختان پنج درصد درختان به‌شدت آلوده و نیازمند قطع و عملیات بهداشتی هستند».
کاج تهران یا الدار
جلیلیان با اشاره به اینکه پارک جنگلی بیستون سابقه ۵۰ساله دارد و از زمان کاشت درختان آن نیم‌قرن می‌گذرد، می‌گوید: «بیش از ۹۵ درصد گونه درختی که در پارک بیستون کاشته شده، گونه‌ای از کاج‌هاست که تحت عنوان کاج تهران می‌شناسیم. طبق مطالعات علمی در پارک‌های جنگلی نباید فقط یک گونه خاص بکاریم، بلکه باید تلفیقی از گونه‌های مختلف کاشته شود. حتی در بسیاری از کشورها در پارک‌های جنگلی خود نیز از گونه‌های بومی استفاده می‌کنند. ۵۰ سال پیش به هر دلیلی تصمیم گرفته شده که پارک جنگلی بیستون فقط با یک گونه یعنی کاج تهران پا بگیرد. این‌گونه برخلاف باور اغلب مردم که تصور می‌کنند یک گونه خارجی است، گونه‌ای متعلق به ایران بزرگ است. نام علمی آن الدار است، گونه‌ای که کشور جمهوری آذربایجان که زمانی جزئی از سرزمین ایران بوده، رویشگاه مهم آن به شمار می‌آید». بنا بر گفته جلیلیان، گونه درختی الدار یا کاج تهران از نظر گیاه‌شناسی و درخت‌شناسی مثل همه درختان دیرزیستی دارد، یعنی اگر بعد از عبور از سن خاصی، در معرض خطر قرار بگیرد و مراقبت کافی از آن نشود، دچار مشکلاتی می‌شود. شاهدیم که در سایر پارک‌های جنگلی ایران مثل پارک چیتگر تهران یا پارک جهان‌نمای استان گلستان هم با وجود مراقبت شهرداری‌ها، درختان به دلیل درگیری با آفات چوب‌خوار و رسیدن به آستانه سن دیرزیستی دچار خشکی شده‌اند».
او با تأکید بر اینکه در کشورهایی مثل روسیه، این درختان را برای زراعت چوب کشت و بعد از گذشت مدتی درخت را به منظور استحصال چوب قطع می‌کنند، می‌گوید: «در تمام دنیا این درختان کاج وقتی به سن ۵۰سالگی برسند، قطع می‌شوند یا با درختان دیگری جابه‌جا می‌شوند. در اغلب کشورها این درختان را به صورت نواری در قالب باندهای هزارمتری و هر سه، چهار سال یک بار قطع می‌کنند تا به یکباره توده سبز را از دست ندهند به این ترتیب توده سبز شهر حفظ و به مرور با درختان جدید جایگزین می‌شود و به ناگهان پسرفت جنگل صورت نمی‌گیرد». رئیس اداره جنگل‌داری و جنگل‌کاری اداره کل منابع طبیعی استان کرمانشاه تأکید می‌کند: «برخی به اشتباه در فضای مجازی درختان کاج پارک جنگلی بیستون را درختان باستانی قلمداد می‌کنند، درحالی‌که اینها درختان باستانی نیستند و این محدوده به‌هیچ‌وجه جنگل طبیعی نیست، بلکه اینها درختانی دست‌کاشت هستند که طول عمر دارند». در هر حال مطالبه شهروندان و فعالان محیط زیست بیستون نگهداری و حفظ پارک جنگلی بیستون است.
خواسته فعالان محیط زیست چیست؟
جلیلیان با بیان اینکه آفات همیشه جنگل‌های متراکم سوزنی‌برگ را بیشتر تهدید می‌کند و در صورت نبود آبیاری و حفاظت از درختان سوزنی‌برگ، آفات شروع به تکثیر می‌کنند، می‌گوید: «تیمی مجرب از متخصصان گیاه‌پزشکی از پارک جنگلی بیستون بازدید کرده و بر اساس آخرین ارزیابی تشخیص دادند که پنج درصد از درختان پارک جنگلی بیستون به حد شدیدی آلوده به آفت چوب‌خوارند. آلودگی این درختان به حدی است که منجر به خشک‌کردن درختان شده است». مطالبه فعالان محیط زیست این است که منابع طبیعی درختان آفت‌زده را به حال خود رها نکند، بلکه اقدامات درمانی یا اصلاحی لازم زودتر شروع شود و در صورت نیاز درختان بیمار را قطع کرده و با درختان جدید و بومی جایگزین کنند.
حتی به درختان آب ندادند
رئیس اداره جنگل‌داری و جنگل‌کاری اداره کل منابع طبیعی استان کرمانشاه درباره مدیریت پارک جنگلی بیستون این‌طور توضیح می‌دهد: «ما در اداره کل منابع طبیعی کرمانشاه به‌دلیل مجاورت پارک جنگلی بیستون با اثر باستانی جهانی بیستون و بنا به اصرار استاندار وقت، در سال ۱۳۹۰ مدیریت آن را برعهده گرفتیم و با حفظ مالکیت دولت، بهره‌برداری و نگهداری پارک جنگلی را به شرکت توسعه گردشگری استان کرمانشاه که یک شرکت دولتی زیرمجموعه سازمان میراث فرهنگی است، تحویل دادیم. این شرکت در قالب یک قرارداد مشخص، مراقبت و نگهداری و بهره‌برداری از پارک را برعهده گرفت اما نتوانست طی ۱۰ سال به تعهدات و وظایفش در زمینه نگهداری درختان عمل کند، به حدی که از عهده آبیاری درختان هم برنیامدند و همین موضوع درختان کهنسال پارک جنگلی بیستون را که دچار ضعف فیزیولوژیکی بودند، آماده پذیرش آفات و بیماری‌ها کرد».
معتادان درختان را قطع می‌کنند؟
فعالان محیط زیست بر این باورند که علاوه بر درختان آفت‌زده و بیمار، برخی درختان سالم پارک جنگلی بیستون هم در معرض قطع عمدی هستند اما رئیس اداره جنگل‌داری و جنگل‌کاری اداره کل منابع طبیعی استان کرمانشاه با اشاره به تردد معتادان در پارک جنگلی بیستون و آسیبی که این افراد به درختان وارد می‌کنند، این‌طور توضیح می‌دهد: «در نزدیک پارک جنگلی یک محله فقیرنشین است که تعدادی معتاد شبگرد و بی‌خانمان شبانه اقدام به کندن و قطع درختان آسیب‌دیده می‌کنند که همین موضوع منظر نازیبایی برای پارک ایجاد می‌کند و این ادعا که عده‌ای عمدا سعی دارند پارک جنگلی را خشک و نابود کنند، ادعای درستی نیست». اما این مدیر منابع طبیعی کرمانشاه در بخش دیگر گفت‌وگو با اشاره به اینکه قطع عمدی درختان در پارک جنگلی بیستون غیرقابل انکار است، می‌گوید: «الان ارزش ریالی چوب بالا رفته است و با وجود گشت و کنترل‌های شبانه و حتی دستگیری تعدادی از متخلفان که اقدام به قطع عمدی درختان می‌کنند، برخی افراد سودجو درختان پارک را قطع می‌کنند. البته تعداد این درختان قطع‌شده محدود است. به هر حال در آنجا ۱۷۰ هزار اصله درخت وجود دارد و تصویر چند درخت شکسته و افتاده هم خیلی به چشم می‌آید».
۸ سال تعلل در فسخ قرارداد شرکت متخلف
جلیلیان با اشاره به اینکه از سال ۹۵ بحث فسخ قرارداد شرکت توسعه گردشگری استان کرمانشاه را پیگیری کرده و در نهایت در سال ۹۷ فسخ قرارداد را به این شرکت ابلاغ کردیم، می‌گوید: «در این سال به‌دلیل دولتی‌بودن این شرکت و ارجاع موضوع به استانداری کرمانشاه به عنوان مرجع حل اختلاف میان دستگاه‌های دولتی، در نهایت یک سال دیگر هم در قالب صورت‌جلسه‌ای مشخص با حضور سازمان‌های نظارتی استان کرمانشاه به شرکت توسعه گردشگری کرمانشاه برای نگهداری و بهره‌برداری از پارک جنگلی بیستون فرصت داده شد. بعد از آن هم به دلیل شیوع ویروس کرونا و دیگر مسائل این قرارداد پابرجا ماند تا اینکه موعد قرارداد ۱۰ساله با شرکت گردشگری کرمانشاه تمام شد».
منابع طبیعی به دنبال گرفتن خسارت
جلیلیان با بیان اینکه در حال حاضر در دادگاه علیه شرکت توسعه گردشگری کرمانشاه طرح دعوی شده و اقدامات قانونی لازم به منظور برآورد و دریافت خسارت در حال انجام است، می‌گوید: «ارزیابی کارشناسی به منظور برآورد مقدار خسارت‌های واردشده و تعیین دقیق تعداد درختان خشک و قطع‌شده و مقدار آسیب وارده به زیرساخت‌های آبیاری در دادگاه در مرحله ارزیابی است. بعد از این مرحله و تعیین دقیق مبلغ خسارت، سازه‌هایی شرکت گردشگری کرمانشاه به نفع دولت ضبط خواهد شد و اگر مقدار خسارت بیش از این باشد، مابقی خسارت از حساب مالی شرکت برداشت خواهد شد تا برای احیای پارک جنگلی بیستون هزینه شود».
نگرانی از تحویل جنگل بیستون به شهرداری
این مقام مسئول در اداره منابع طبیعی کرمانشاه با اشاره به فراخوانی به منظور انعقاد قرارداد با شرکت بهره‌بردار جدید برای حفاظت و بهره‌برداری از پارک جنگلی بیستون، می‌گوید: «بر اساس آیین‌نامه اجرائی قانون برنامه هفتم توسعه مکلف هستیم که پارک‌های واقع در محدوده و حریم شهر را به شهرداری‌ها تحویل بدهیم برای همین از شهرداری بیستون خواستیم که کتابچه طرح مدیریت طرح بهره‌برداری پارک جنگلی بیستون را تنظیم کند. شهرداری این کتابچه را تنظیم کرده و به ما در اداره منابع طبیعی کرمانشاه تحویل داده، اما این کتابچه نیازمند اصلاحاتی است. در همین راستا به‌زودی پارک جنگلی بیستون را از شرکت توسعه گردشگری کرمانشاه به دلیل خسارت‌هایی که به پارک زدند، پس گرفته و آن را به بهره‌بردار بعدی تحویل می‌دهیم». در این میان نگرانی اصلی تعدادی از فعالان محیط زیست و کنشگران این است که انتقال مدیریت پارک جنگلی بیستون به شهرداری موجب ورود سرمایه‌گذاران متخلف و قطع درختان باقی‌مانده و تغییر کاربری پارک جنگلی به مجتمع‌های تجاری یا پارکینگ شود و شهرداری دست به تراکم‌فروشی بزند. عبدالعلی جلیلیان، رئیس جنگل‌داری منابع طبیعی کرمانشاه می‌گوید: «این نگرانی کنشگران محیط زیست، بحق است اما عرصه‌های منابع ملی که به منظور مدیریت به شهرداری‌ها یا شرکت‌های خصوصی به عنوان بهره‌بردار و مجری واگذار می‌شود، تکالیف و تعهدات این نهادها را در قالب کتابچه طرح مشخص می‌کند».
از شهرداری بیستون تضمین قانونی می‌گیریم
او این‌طور ادامه می‌دهد: «در کتابچه ۴۰۰صفحه‌ای طرح، به کلیه وظایف شهرداری بیستون از عملیات اصلاحی و بهداشتی گرفته تا عملیات احیا و آبیاری و حفاظت اشاره شده است. همچنین در کتابچه طرح، ذون‌های گردشگری و تفرجگاهی مشخص شده و حتی دو نقطه برای پارکینگ در نظر گرفته شده است و شهرداری می‌تواند از این مسیر درآمدزایی کند اما اگر خارج از این کتابچه به منظور درآمدزایی اقدامی شود، ناظرین یعنی اداره منابع طبیعی شهرستان بیستون اداره کل منابع طبیعی استان کرمانشاه تخلفات را گزارش می‌کند و ما در منابع طبیعی می‌توانیم علیه شهرداری طرح شکایت کنیم. یک‌سری ضمانت‌ها از شهرداری بیستون گرفته می‌شود و طبیعتا هر حرکتی خارج از توافقات، منجر به فسخ قرارداد و استرداد پارک جنگلی از شهرداری بیستون خواهد شد».
رئیس اداره جنگل‌داری و جنگل‌کاری اداره کل منابع طبیعی استان کرمانشاه با بیان اینکه در کتابچه جدید طرح عملیات اصلاحی و بهداشتی پارک جنگلی بیستون، موضوع احیا و بازسازی پارک جنگلی بیستون از طریق کاشت گونه‌های بومی هم گنجانده شده است، می‌گوید: «پیش‌تر هم این مسیر شروع شده و برای حفظ توده سبز دائمی، کاشت سرو نقره‌ای را در پارک جنگلی بیستون شروع کرده‌ایم که دیرزیستی بالا و عمر بیشتری دارد. در ۱۲ هکتار از پارک جنگلی بیستون احیای درختان با کاشت سرو نقره‌ای در دست اقدام است و طرح اصلاحی پارک جنگلی از طریق کاشت گونه‌های بومی مثل زالزالک و گلابی جنگلی در دستور کار است». جلیلیان با اشاره به ضرورت کاشت گونه‌های بومی از جمله بنه، زبان گنجشک و افرا در پارک جنگلی بیستون می‌گوید: «باید درختان بیمار و خشکیده را طی یک فرایند قانونی و با حضور نمایندگان سازمان جنگل‌ها، نشانه‌گذاری کنیم تا این درختان آلوده را قطع و به منظور جلوگیری از انتشار آلودگی و آفت، آنها را در همان محل امحا کنیم تا آلودگی به دیگر نقاط استان و حتی کشور منتقل نشود».