به گزارش سلامت نیوز به نقل از پیام ما، این روزها آسمان مرتب از نارنجی به قرمز در رفت‌وآمد است و مرتب بر ناسالم بودن هوا برای همه شهروندان افزوده می‌شود. هم‌زمان هفت شهر کشور از جمله بناب، ارومیه، مهاباد، شهرری، قرچک، باقرشهر و درگز وارد محدوده «بسیار ناسالم» و حتی «خطرناک» شده‌اند؛ بسیاری از شهرها همچون تبریز و اهواز در وضعیت ناسالمی به سر می‌برند؛ وضعیتی که نفس‌کشیدن را برای میلیون‌ها نفر دشوار کرده است. هم‌زمان با افزایش غلظت آلاینده‌ها و سکون جوی احتمال خطرناک‌شدن هوای تمامی این شهرها بسیار زیاد است.
کیفیت هوای تهران و برخی دیگر از کلانشهرهای کشور یا به مرز هشدار رسیده و یا این مرز را رد کرده و در محدوده ناسالم قرار گرفته است. از چهارشنبه هفته قبل که کیفیت هوای تهران وارد محدوده ناسالم برای گروه‌های حساس شد تا لحظه تنظیم این گزارش، همچنان آلاینده‌های متعدد در هوای تهران جولان داده و نفس‌کشیدن را برای مردم سخت کرده است.
آلودگی در تهران در این روزها به حدی رسید که پایتخت ایران روز شنبه، اول آذرماه، در جایگاه چهارم لیست آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار گرفت. دو روز پس از این اتفاق نه‌تنها از شاخص‌های آلایندگی هوا کاسته نشده، بلکه همچنان بر غلظت این آلاینده‌ها افزوده شده است و در روز دوشنبه، سوم آذرماه، میانگین شاخص AQI هوای تهران ۱۷۸ و ناسالم برای همه گروه‌ها بود.
از سوی دیگر، سه شهرستان شهرری، قرچک و باقرشهر به‌ترتیب با شاخص‌های ۲۳۴، ۲۰۹ و ۲۰۸ با رد کردن محدوده هوای ناسالم وارد محدوده هوای بسیار ناسالم شدند و اگر همین روند ادامه داشته باشد، احتمال اینکه هوای این سه شهرستان استان تهران وارد محدوده خطرناک شود، بسیار زیاد است. آن‌گونه‌که «فاطمه کریمی»، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، گفته است در روزهای آینده بر غلظت آلاینده‌ها افزوده و آلودگی تشدید می‌شود.
او با اشاره به مدل‌های پیش‌بینی شرکت کنترل کیفیت هوا تأکید کرد: «خروجی این مدل‌ها نشان می‌دهند با ورود هوای سرد و ناپایداری نسبی جوی، به‌طور موقت از شدت آلودگی کاسته می‌شود. بااین‌حال، همچنان در ساعات پایانی روز سه‌شنبه، چهارم آذرماه، احتمال افزایش غلظت گردوغبار در پایتخت وجود دارد. درنتیجه، شاخص کیفیت هوا همچنان برای گروه‌های حساس در شرایط ناسالم باقی می‌ماند.»
کریمی درباره شاخص کیفیت هوا در چهارشنبه، پنجم آذر، نیز هشدار داد و گفت: «روند افزایش آلودگی هوا ادامه دارد و در روز سوم، کیفیت هوا به‌طور نسبی در سطح ناسالم قرار می‌گیرد. افزایش غلظت آلاینده‌ها و پایداری وضعیت موجود در ساعات ظهر و عصر چهارشنبه قابل‌پیش‌بینی است. بنابراین، پیشنهاد می‌شود شهروندان به‌جز در موارد ضروری از منزل خارج نشوند و درصورت لزوم از ماسک تنفسی استفاده کنند.»
درگز خطرناک‌ترین شهر ایران
از سوی دیگر در روز دوشنبه، سوم آذر، در «درگز» شاخص آلودگی هوا به ۵۰۰ و هوای این شهرستان استان خراسان‌رضوی را در محدوده خطرناک قرار گرفت. وضعیت «مشهد» مرکز این استان نیز تعریف چندانی ندارد و شاخص هوای این شهر در بسیاری از ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا در محدوده ناسالم برای همه گروه‌ها قرار دارد.
هوای بسیار ناسالم در آذربایجان
نقشه آنلاین سامانه پایش کیفی هوا در هر دو استان آذربایجان غربی و شرقی نشان می‌دهد بسیاری از شهرها از جمله تبریز در محدوده ناسالم برای همه گروه‌ها قرار دارد و شهرهایی مانند «بناب» در آذربایجان‌شرقی با شاخص ۲۴۳ و شهرهای ارومیه و مهاباد نیز با شاخص‌های ۲۳۹ و ۲۱۵ در آذربایجان‌غربی هوای بسیار ناسالمی را در سومین روز از آذرماه تجربه کردند.
بسیاری از شهرهای خوزستان نیز در محدوده هوای ناسالم برای همه گروه‌ها قرار دارد. استان‌های اصفهان و مرکزی نیز در چنین وضعیتی هستند و برخی از شهرها، مانند قروه در استان کردستان، قزوین و تاکستان در استان قزوین، منجیل در استان گیلان، ساوجبلاغ و نظرآباد در استان البرز نیز هوای ناسالم برای همه شهروندان دارند.
علاوه‌براین، بسیاری از شهرها در نوار غربی و مرکز کشور نیز هوای قابل‌قبول و یا ناسالم برای گروه‌های حساس را تجربه می‌کنند و تنها شهرهای معدودی در این دو ناحیه دارای هوای سالم‌اند.
این درحالی‌است که «امیرحسین نقشینه»، کارشناس سازمان هواشناسی، از ادامه آلودگی شدید هوا در کلانشهرهای کشور خبر داد و اعلام کرد درصورت کنترل نشدن منابع آلاینده، شاخص کیفیت هوا می‌تواند به محدوده «بسیار ناسالم» و حتی «خطرناک» برسد.
تشدید آلودگی در کلانشهرها
به‌گزارش ایرنا، نقشینه با اشاره به استقرار جو آرام در اغلب مناطق کشور گفت: «نبود جریان‌های جوی مؤثر باعث انباشت آلاینده‌ها در شهرهای بزرگ و صنعتی شده است و کیفیت هوا برای تمام گروه‌ها در وضعیت ناسالم باقی می‌ماند.»
او تأکید کرد: «درصورت مهار نشدن منابع آلاینده ثابت و متحرک، به‌ویژه در مناطق پرتردد و صنعتی، احتمال رسیدن شاخص آلودگی هوا به آستانه هشدار جدی وجود دارد.»
به‌گفته نقشینه، طی سه روز آینده نیز این شرایط ادامه دارد و پیش‌بینی می‌شود شاخص آلودگی در برخی مناطق به حد «بسیار ناسالم» برسد.
ترکیب آلودگی هوا و آنفلوآنزا
درحالی‌که بسیاری از شهرهای ایران هوای ناسالمی را نفس می‌کشند، ویروس آنفلوآنزا هم در گردش است و شهروندان بسیاری را درگیر بیماری می‌کند. بر همین اساس، یک مقام وزارت بهداشت در رابطه با ترکیب آنفلوآنزا و آلودگی هوا هشدار داد. «حسین کرمانپور»، سخنگوی وزارت بهداشت، با اشاره به افزایش موارد مراجعه‌کننده به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی در اثر آلودگی هوا گفت: «متأسفانه با ترکیب آلودگی هوا و آنفلوآنزا مواجه‌ایم که به‌شدت افراد را بیمار، خسته و ناتوان می‌کند.»
به‌گفته او، ترکیب آلودگی هوا به‌شدت برای مادران باردار، کودکان و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای خطرناک است.
کرمانپور درباره علائم و عوارض ترکیب آلودگی هوا و آنفلوآنزا گفت: «آنفلوآنزا خود علائمی مانند گلودرد، تب بالا، سرفه خشک و بدن‌درد دارد، وقتی اثرات آلودگی هوا به آن اضافه می‌شود سرگیجه، سردرد شدید و خستگی را به علائم اضافه می‌کند. در ادامه این علائم گوارشی می‌شود و شامل حالت تهوع، اسهال و استفراغ است.»
او با بیان اینکه وزارت بهداشت هشدارهای لازم را درباره این وضعیت از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی انجام داده است، گفت: «پیشگیری از آنفلوآنزا آسان‌تر است؛ همان رعایت فواصل اجتماعی و شستن دست و دوری از اجتماع. برای مراقبت از آلودگی هوا نیز راهی جز در خانه ماندن و دور ماندن در معرض آلودگی وجود ندارد و درصورت بیرون‌رفتن حتماً باید از ماسک استفاده کنند.»
درمانده از آلودگی هوا
در شبکه‌های اجتماعی بسیاری از کاربران در شهرهایی که هوای آنها آلوده است، نسبت به این وضعیت واکنش نشان داده‌اند. «امیر چمنی» در شبکه ایکس در مورد وضعیت تبریز نوشت: «در همه سال‌های ماوزت‌سوزی در نیروگاه‌های تبریز، برای نخستین‌بار است که هوای تبریز این‌چنین فاجعه‌بار، آلوده و کشنده است. تنها تدبیر در مقابل این فاجعه، نه علاج آلودگی، بلکه ساده‌ترین امر ممکن، یعنی تعطیلی ادارات، مدارس و است؛ همچون تعطیلی به‌خاطر نبود آب، برق و گاز.»
«خالو بنجولک» هم درباره هوای ارومیه در ایکس نوشت: «ارومیه را ببینی چه می‌گویی، دو تا ماسک زدم، باز هوا بوی گند می‌دهد. دیشب حالت تهوع داشتم، صد متر آن‌ورتر دیده نمی‌شود. آنقدر آلودگی شدید است که گلویمان سوزش دارد و چشمانمان بدتر.»
فرد دیگری نیز با نام کاربری «ال پروفسور» در ایکس نوشت: «اصلاً نمی‌فهمم قرار است چه بلایی سرمان بیاید. این آلودگی هوا و کمبود آبی که وجود دارد، به‌شدت در حال فشار آوردن است و ترسناک شده. مغزم کاملاً فریز شده در مقابل این وضعیت و هیچ واکنشی نمی‌توانم برای مقابله نشان دهم. هیچ‌کاری جز سرفه‌کردن که آن‌هم واکنش طبیعی بدن است از من بر نمیاد.»
«هلدوش» هم در رابطه با تأثیر آلودگی هوا بر روی بیماری میگرن در ایکس نوشت: «ترکیب آلودگی هوا و میگرن عالی است. روزهاست که از شدت سردرد نمی‌توانم چشمانم را باز کنم.»
کاربر دیگری به‌نام «پیالور» با اشاره وضعیت آلودگی هوا در تهران نوشت: «همسرم امروز با سردردهای شدید و کسالت به درمانگاه رفت و بیش از ۳۰ نفر با همین علائم منتظر بودند. شرایط واقعاً نگران‌کننده است و نشان می‌دهد شدت آلودگی به مرحله هشدار جدی رسیده است. لطفاً و به‌ویژه از کودکان، سالمندان، بیماران قلبی و ریوی به‌شدت محافظت کنید.»
از سوی دیگر، برخی هنرمندان مانند «آناهیتا همتی»، بازیگر سینما و تئاتر، با انتشار تصویری از آلودگی هوا تهران در «اینستاگرام» به این وضعیت واکنش دادند.
کاربر دیگری به‌نام «وحید نوروزی» با تگ‌کردن دادستان تهران در صفحه ایکس خود نوشت: «هیئت وزیران، اختیارات قانونی خود را در آیین‌نامه تبصره ۳ ماده ۳ قانون هوای پاک به کارگروه اضطراری آلودگی هوا و استاندار، تفویض کرده است. احکام مندرج در آن و دستورالعمل پیوست لازم‌الاجرا است و اگر اجرا نشود، غیرقانونی و مصداق ترک فعل است.» اشاره این کاربر به مخالفت وزارت آموزش‌وپرورش با تعطیلی مدارس در روزهای اخیر است که واکنش‌های بسیاری را برانگیخت.
کارگروه اضطرار آلودگی هوا و وزارت بهداشت تعطیل نشدن مدارس در روز شنبه، اول آذرماه، را به‌دلیل مخالفت آموزش‌وپرورش اعلام کردند. انتقادهای شدید از تعطیل نشدن مدارس، آموزش‌وپرورش را مجبور کرد مدارس مقاطع ابتدایی را تا پایان هفته جاری تعطیل کند و آموزش را در بستر مجازی ادامه دهد.
در زمان تنظیم این گزارش، جلسه کارگروه اضطرار آلودگی هوای استان تهران در حال برگزاری است و خروجی این جلسه مشخص نیست. از سوی دیگر، تمامی مدارس و ادارات در برخی استان‌ها مانند آذربایجان‌شرقی تعطیل و مدارس استان البرز نیز برای روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه مجازی شده‌اند. در همین راستا، «منصور علیمردانی»، عضو کمیسیون بهداشت مجلس، به ایسنا گفت: «واقعیت این است که تعطیلی راهکار ریشه‌ای برای بحران آلودگی هوا به شمار نمی‌رود، اما اگر درجه آلودگی در حدی باشد که آسیب جدی به سلامت جامعه بزند، باید تمام ادارات و مدارس تعطیل شود تا تردد شکل نگیرد.»
تداوم آلودگی هوا و تشدید آن در روزهای آینده و هم‌زمانی با گردش بیماری‌هایی مانند آنفلوآنز در کنار تعلل آموزش‌وپرورش برای تعطیلی مدارس در روزهای آینده، موجب افزایش بیماران مراجعه‌کننده به مراکز درمانی می‌شود. از سوی دیگر، کندی تصمیم‌گیری در حوزه مدیریت این آلودگی موجب اختلال در زندگی مردم شده است. در چنین شرایطی، تا زمان اجرای سیاست‌های پایدار برای کنترل آلودگی، تنها راه کاهش آسیب، جدی گرفتن هشدارها، کاهش ترددهای غیرضروری، استفاده از ماسک و حمایت از گروه‌های حساس است و تعطیلی مدارس برای محافظت از کودکان است.