بنزین سوپر در بورس برای خودروهای لوکس
اقتصاد ایران: هفته گذشته خبری منتشر شد مبنی بر این‌که نخستین محموله بنزین سوپر در بورس انرژی کشور عرضه خواهد شد.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
این خبر در سطح کشور بازتاب زیادی داشت و با نگرانی‌هایی نیز همراه بود. در کنار انتشار این خبر درباره افزایش قیمت حامل‌های انرژی گمانه‌زنی‌هایی صورت گرفت و برخی از رسانه‌ها این تصمیم را مقدمه‌ای بر افزایش قیمت سوخت دانستند. اما مسئولان دولتی و بورسی اعلام کردند جای هیچ‌گونه نگرانی در این رابطه نیست و نرخ بنزین کماکان ثابت خواهد ماند. نخستین محموله ۱۰ میلیون‌لیتری بنزین سوپر وارداتی به‌زودی در بازار عرضه خواهد شد؛ اقدامی که به‌نظر می‌رسد تعریف تازه‌ای برای شفافیت قیمتی، مدیریت مصرف و تنظیم بازار فرآورده‌های سوختی باشد.
پس از سال‌ها کمبود بنزین سوپر در جایگاه‌های سوخت کشور، وزارت نفت از آغاز طرحی جدید دراین‌باره خبر داد. طبق اعلام وزیر نفت، به‌زودی عرضه بنزین سوپر با قیمت تمام‌شده و بدون تاثیر بر سهمیه‌های یارانه‌ای آغاز خواهد شد. این اقدام که با همکاری بخش‌خصوصی و تحت نظارت بورس انرژی انجام می‌شود، پاسخی به‌نیاز خودروهای مدرن با موتورهای حساس به‌سوخت اکتان بالا خواهد بود.
در سال‌های اخیر پالایشگاه‌های کشور تمرکز خود را بر تولید بنزین معمولی گذاشتند. همین مساله موجب شد عرضه بنزین سوپر به‌شدت کاهش یابد و در بسیاری از شهرها این نوع سوخت به‌کالایی کمیاب تبدیل شود. با این حال وزارت نفت اعلام کرده مجوز واردات بنزین سوپر به بخش‌خصوصی واگذار شده است. بر این اساس تاکنون پنج مجوز قطعی برای واردات صادر شده و به‌زودی نخستین محموله‌های آن به‌بازار عرضه خواهد شد.
نرخ بنزین و کارت‌های سوخت
شرکت بورس انرژی ایران در اطلاعیه‌ای از آغاز عرضه بنزین سوپر در تاریخ دوم آذر ۱۴۰۴ خبر داده و قیمت پایه بنزین سوپر در این عرضه ۶۸ هزار و ۸۰۰ تومان اعلام شده است. بر اساس اطلاعیه رسمی منتشرشده از سوی بورس انرژی ایران، عرضه بنزین ویژه شرکت دارنده مجوز واردات روز یکشنبه ۲ آذرماه ۱۴۰۴ انجام خواهد شد.
اوایل شهریورماه بود که محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت از برنامه‌ریزی برای عرضه بنزین ویژه وارداتی با قیمتی متفاوت از نرخ مصوب خبر داد؛ بنزینی که افزون بر تفاوت در نرخ، در کیفیت و استاندارد نیز با سوخت سهمیه ماهانه و بنزین عرضه‌شده در جایگاه‌های سوخت تفاوت دارد. انتشار همین خبر کافی بود تا گمانه‌زنی‌هایی درباره احتمال تغییر نرخ بنزین سهمیه‌ای آغاز شود. حتی شایع شد عرضه این نوع سوخت با نرخ فوب خلیج‌فارس مقدمه‌ای برای آزادسازی قیمت بنزین باشد؛ موضوعی که بارها از سوی دولتمردان تکذیب و گفته شده این سیاست هیچ ارتباطی با نظام سهمیه‌ای فعلی سوخت ندارد.
پس از گذشت حدود سه ماه از سخنان وزیر نفت، اطلاعیه جدید بورس انرژی میگوید از این پس، عرضه و فروش بنزین سوپر وارداتی با قیمت پایه هر لیتر ۶۵ هزار و ۸۰۰ تومان انجام خواهد شد. عرضه‌کنندگان بنزین وارداتی که در بورس انرژی فعال هستند، ممکن است در مرحله نهایی عرضه در جایگاه‌ها، هزینه حمل‌ونقل و نگهداری را نیز محاسبه کنند. هرچند تعیین سقف آن مستلزم حضور ناظران است، اما بی‌تردید این فرآیند نیز هیچ تاثیری بر نرخ بنزین سهمیه‌ای در کارت‌های سوخت نخواهد داشت. این عرضه، بازاری کوچک و خصوصی است که نه بر میزان سهمیه تاثیر می‌گذارد و نه در قیمت یارانه‌ای تغییری ایجاد می‌کند.
خوب یا بد؟
وزیر نفت در گفت‌وگوهای مختلف تاکید کرده بود که بنزین سوپر ویژه برای متقاضیانی در نظر گرفته شده که خودروهای وارداتی و مدل بالا دارند و ترجیح می‌دهند از سوخت با کیفیت‌تر استفاده کنند تا نیازی به استفاده از مکمل نداشته باشند. وی گفته بود عرضه این نوع بنزین محدود و در سطح چند جایگاه سیار خواهد بود؛ بنابراین ارتباطی با قیمت و میزان بنزین سهمیه‌ای موجود در کارت‌های سوخت ندارد.
درنهایت پس از حدود سه ماه، اطلاعیه عرضه سوخت سوپر ویژه وارداتی در بورس انرژی منتشر شد تا آغاز رسمی عرضه بنزین وارداتی اعلام شود؛ سوختی که قرار است با قیمت فوب خلیج‌فارس عرضه شود. قیمت بنزین در فوب خلیج‌فارس معادل ۶۰ تا ۷۰ سنت (حدود ۶۵ تا ۷۵ هزار تومان) است؛ این رقم، قیمت پایه عرضه سوخت در بورس انرژی محسوب می‌شود و قیمت نهایی خرید را تابلوی معاملات بورس تعیین خواهد کرد.
به‌نظر می‌رسد در این فرآیند، عرضه‌کننده با توجه به‌هزینه‌های تامین، قیمت‌های منطقه‌ای، شرایط بازار و سیاست‌های داخلی خود، نرخ پایه را مشخص و ثبت می‌کند و معاملات براساس رقابت سالم خریداران مجاز انجام می‌شود. این رویکرد باعث می‌شود بازار بنزین سوپر هم‌زمان شفاف، قابل پیش‌بینی و قانونی باشد و به‌شکل موثری از نوسانات غیرمنطقی و قیمت‌گذاری‌های خارج از شبکه جلوگیری کند.
این عرضه ضمن تامین بخشی از نیاز مصرف‌کنندگان، نشان‌دهنده حرکت بازار به‌سمت سازوکارهای قانونی، شفاف و قابل رصد است. یکی از نکات مهم در این روند این است که قیمت پایه بنزین ویژه وارداتی توسط عرضه‌کنندگان تعیین می‌شود و مرجع بازار فقط نقش زیرساخت معاملاتی و ناظر قانونی را دارد. به‌عبارت دیگر هیچ نهاد یا مرجعی در بازار دخالتی در تعیین، تغییر یا اعلام نرخ این فرآورده ندارد و این موضوع باعث می‌شود که روند کشف قیمت کاملا مبتنی بر هزینه‌های تامین، شرایط بازار و سیاست‌های داخلی عرضه‌کننده باشد.
خرید بنزین سوپر تنها توسط توزیع‌کنندگان مجاز انجام می‌شود و جایگاه‌داران سراسر کشور این سوخت را از مسیر رسمی شبکه دریافت خواهند کرد. وزیر نفت تصریح کرده بود هیچ تصمیم یا محدودیتی که زندگی مردم را متاثر کند، در دستور کار دولت نیست و عرضه بنزین وارداتی فقط برای پوشش مقطعی نیاز بازار و توسط بخش‌خصوصی انجام می‌شود و سهمیه و قیمت بنزین برای مردم هیچ تغییری نخواهد کرد.
در زمینه فروش و توزیع سوخت، درحال حاضر هیچ مشکل یا دغدغه‌ای وجود ندارد. برای شرایط مختلف، تمهیدات لازم پیش‌بینی شده و اگر زمانی محدودیت‌ها بیشتر شود، برای همان مقاطع نیز تدابیر ویژه‌ای در نظر گرفته‌ایم. دولت برای هر وضعیت احتمالی آماده است و هیچ نگرانی در این زمینه وجود ندارد.
پاک‌نژاد درباره نحوه اجرا و توزیع نیز گفته بود: «بخش‌خصوصی براساس هزینه تمام‌شده واردات شامل حمل‌ونقل، توزیع و عوارض قانونی اقدام به‌واردات خواهد کرد. از هفته آینده، میزان واردات در بورس انرژی عرضه می‌شود و شرکت‌های توزیع‌کننده از طریق بورس آن را خریداری خواهند کرد. بنزین عرضه‌شده از این مسیر، از نوع سوپر و وارداتی است و به‌صورت محدود، متناسب با قیمت تمام‌شده عرضه خواهد شد.»
کارشناسان حوزه انرژی بر این باورند که عرضه پایدار بنزین سوپر می‌تواند عمر مفید موتور خودروها را افزایش داده و از هزینه‌های تعمیر بکاهد. همچنین با این کار تا حدی فشار تولید از روی پالایشگاه‌های داخلی برداشته خواهد شد. درعین حال ممکن است کیفیت سایر سوخت‌ها متناسب با استانداردهای جهانی ارتقا پیدا کند تا آلایندگی خودروها روند نزولی داشته باشد.