ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

به گزارش خبرنگار مهر، شهر کاشان در روزهای اخیر با رأی یونسکو به شبکه شهرهای خلاق در حوزه معماری پیوست؛ رویدادی که بسیاری آن را یکی از مهم‌ترین دستاوردهای دیپلماسی فرهنگی ایران در سال‌های اخیر توصیف می‌کنند. اما پرسش اصلی این است: چرا کاشان؟ چه ویژگی یا روندی موجب شد این شهر، در بین صدها شهر متقاضی، به عنوان «شهر خلاق معماری» انتخاب شود؟

انتخاب یونسکو «به خاطر داشتن یک میراث ارزشمند» نبود؛ چنین میراثی در بسیاری از شهرهای ایرانی وجود دارد. آنچه کاشان را متمایز کرد، «زنده بودن» معماری در جریان زندگی امروز بود. بافت تاریخی کاشان، برخلاف بسیاری از شهرها که تبدیل به لایه‌های متروک شده، یک سیستم شهری فعال است. خانه‌های تاریخی این شهر از خانه طباطبایی‌ها گرفته تا عباسیان و عامری‌ها نه فقط بقایای گذشته، بلکه به‌عنوان مکان‌های کاربردی برای زندگی امروز تعریف شده‌اند: از اقامتگاه‌های بوم‌گردی و کافه‌ها تا گالری‌ها، مراکز فرهنگی، و حتی محل برگزاری رویدادهای معماری.

در دهه اخیر، کاشان یک مدل اقتصادی_فرهنگی برای احیای خانه‌های تاریخی را به نمایش گذاشت. در این مدل، مشارکت مردم محلی، سرمایه‌گذاران، دانشگاه، معماران و بخش خصوصی، به شکل یک اکوسیستم خلاق عمل کرد و توانست احیای معماری سنتی را از پروژه‌های دولتی، به یک جریان پویا و پایدار تبدیل کند. این روند، کاشان را به الگوی موفق «تولید ارزش» از دل میراث بدل کرده است؛ ارزش اقتصادی، ارزش فرهنگی و ارزش هویتی.

تنوع لایه‌های معماری این شهر در دوره‌های مختلف از عصر صفوی تا قاجار و آثار معاصر نیز امتیاز دیگری بود که در گزارش کارشناسی یونسکو مورد اشاره قرار گرفت.

از سوی دیگر، برند گردشگری کاشان در ده سال اخیر دقیقاً بر پایه معماری ساخته شد. آمار بازدیدکنندگان خانه‌های تاریخی کاشان، در مقطعی از برخی موزه‌های مهم کشور عبور کرد؛ نشانه‌ای که ثابت کرد معماری در این شهر «سرمایه بالفعل» است و نه یک عکس قدیمی در صفحه کتاب.

یونسکو برای انتخاب شهرهای خلاق، دنبال شهری است که «معماری» در آن فقط میراث نباشد، بلکه موتور محرک خلاقیت، آموزش، اقتصاد و هویت باشد. کاشان، با تبدیل خانه‌های تاریخی به موتور توسعه، همین معیار را محقق کرد.

طبق آنچه روابط عمومی کمیسیون ملی یونسکو در ایران به خبرنگار مهر اعلام کرد: کاشان شهر خلاق معماری شد چون از میان اهداف و راهبردهای شبکه شهرهای خلاق یونسکو، معیارهایی از جمله تقویت همکاری‌های بین‌المللی، تحرک و تقویت ابتکار عمل‌های شهرهای عضو برای ایجاد خلاقیت به عنوان یک مؤلفه اساسی توسعه شهری، از طریق جلب مشارکت بخش‌های عمومی و خصوصی و جامعه مدنی و ظرفیت ایجاد همگرایی میان حوزه خلاقانه مورد نظر با دیگر حوزه‌های خلاقیت شبکه را دارد.

همچنین کمیسیون ملی یونسکو در توضیح بیشتر وظایف و برنامه‌های شهرهای خلاق اعلام کرد: ممکن است شهری بر اساس ظرفیت‌ها و ارزش‌افزوده خود در حوزه‌های فرهنگ و خلاقیت، و همچنین بر پایه محتوای برنامه پیشنهادی، میزان تأثیرگذاری و دامنه اثر آن، برگزیده شود.

این شهر باید توان بالقوه خود را در زمینه تحقق چشم‌انداز و اهداف کلی شبکه و نیز تعهد خود را نسبت به مأموریت و اولویت‌های یونسکو از جمله ترویج همکاری، همبستگی و گفت‌وگو در تمامی سطوح و اجرای دستورکار ۲۰۳۰ برای توسعه پایدار به روشنی نشان دهد.

عنوان شهر خلاق با توجه به میزان انطباق برنامه عملیاتی و راهبردهای پیشنهادی شهرها با اهداف شبکه و امکان‌پذیری اجرا مورد بررسی قرار می‌گیرد.

از جمله معیارهای انتخاب نیز این موارد بودند:

– تعهد شهر متقاضی به مشارکت در تحقق اهداف شبکه، در هر دو سطح محلی و بین‌المللی؛

– وجود راهبردها و سیاست‌های توسعه‌ای که نقش فرهنگ و خلاقیت را در اجرای دستورکار ۲۰۳۰ تقویت می‌کنند؛

– هم‌سویی اهداف و اولویت‌های شهر متقاضی با اهداف و حوزه‌های عمل شبکه شهرهای خلاق یونسکو؛

– آثار میان‌مدت و بلندمدت عنوان شهر خلاق بر توسعه پایدار شهر

– مشارکت مستقیم شهرداری در تدوین و آماده‌سازی درخواست و همچنین در اجرای احتمالی راهبرد و برنامه عملیاتی پیشنهادی در صورت انتخاب؛

– مشارکت ذی‌نفعان بخش‌های عمومی، خصوصی و جامعه‌ی مدنی در قالب طرحی مشترک که از سوی شهر حمایت می‌شود؛

– حضور و مشارکت بخش خلاق محلی مرتبط (از جمله آفرینندگان، نهادهای حرفه‌ای، و بنگاه‌های فرهنگی) در طراحی و آماده‌سازی درخواست

– وجود یک راهبرد توسعه یا مجموعه‌ای از اقدامات و ابتکارات، در زمان ارائه درخواست، با هدف تقویت نقش فرهنگ و خلاقیت در توسعه اجتماعی‌اقتصادی شهر؛

– اهمیت تاریخی و نقش حوزه خلاق مورد نظر برای شهر متقاضی، و همچنین جایگاه اقتصادی و اجتماعی معاصر آن حوزه؛

– ظرفیت و سهم بالقوه سرمایه‌های فرهنگی و خلاق شهر متقاضی، به‌ویژه در حوزه خلاق مربوطه، در تحقق اهداف شبکه؛

– توانمندی شهر در برگزاری نمایشگاه‌، همایش‌، نشست‌، کنفرانس و دیگر فعالیت‌های محلی، ملی یا بین‌المللی ویژه متخصصان و عموم مردم؛

– کیفیت، تنوع و میزان تأثیر سازوکارهایی که برای ترویج خلاقیت، آموزش هنر، آموزش حرفه‌ای، توانمندسازی و پژوهش در حوزه خلاق مربوطه ایجاد شده‌اند؛

– وجود یا توسعه زیرساخت‌ها و فضاهای فرهنگی ویژه متخصصان و عموم مردم برای فعالیت، تولید، ترویج و انتشار فعالیت‌ها، کالاها و خدمات فرهنگی در حوزه‌ی خلاق مربوطه؛

– کیفیت، تناسب و اثرگذاری برنامه‌هایی که با هدف افزایش مشارکت در زندگی فرهنگی، به‌ویژه برای گروه‌های محروم یا آسیب‌پذیر جامعه، اجرا می‌شوند؛

– توانایی شهر در جلب مشارکت سازمان‌های حرفه‌ای اصلی و نهادهای غیردولتی نماینده‌ی جامعه‌ی مدنی در اجرای برنامه‌ی عملی پیشنهادی؛

– گستره، کیفیت و تنوع ابتکارات همکاری بین‌المللی شهر در حوزه‌ی خلاق مربوطه؛

– کیفیت، اثرگذاری و نوآورانه بودن سیاست‌ها و تدابیری که برای حمایت از ایجاد و رشد صنایع فرهنگی و خلاق پویا، به‌ویژه در حوزه‌ی خلاق مورد نظر، اجرا شده‌اند؛

– تجربه شهر در توسعه پروژه‌های میان‌رشته‌ای در سطح محلی و بین‌المللی که هم‌افزایی میان حوزه خلاق مربوطه و سایر حوزه‌های خلاق تحت پوشش شبکه را ایجاد می‌کنند.

– استفاده مناسب و مؤثر از ظرفیت‌ها و سرمایه‌های فرهنگی و خلاق اصلی شهر در برنامه عملیاتی پیشنهادی؛

– میزان ارتباط، انسجام و امکان‌پذیری برنامه‌ی عملیاتی پیشنهادی در دستیابی به اهداف شبکه در سطوح محلی و بین‌المللی؛

– گستره، کیفیت، تنوع و رویکرد نوآورانه‌ی ابتکارات پیشنهادی در برنامه عملیاتی برای تحقق اهداف شبکه در هر دو سطح محلی و بین‌المللی؛

– گنجاندن ابتکارات همکاری میان‌شهری با مشارکت شهرهایی از جنوب جهانی؛

– توانایی در ایجاد هم‌افزایی میان حوزه‌ی خلاق مورد نظر و سایر حوزه‌های خلاق تحت پوشش شبکه؛

– تناسب، امکان‌پذیری و پایداری راهبرد تأمین مالی و بودجه پیشنهادی؛

– ایجاد ساختاری مشخص برای مدیریت و اجرای برنامه عملیاتی با مشارکت ذی‌نفعان بخش‌های عمومی، خصوصی و جامعه مدنی؛

– کیفیت و تناسب برنامه اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی درباره شبکه و آثار برنامه‌ی عملی پیشنهادی، با هدف جلب توجه و مشارکت گسترده افکار عمومی.

در پرونده شهرهای خلاق یونسکو ۵۸ شهر به شبکه شهرهای خلاق اضافه شد که برخی از آنها عبارتند از مدینه منوره به عنوان شهر خلاق آشپزی، بیستریتا به عنوان شهر خلاق معماری، شهر جیزه شهر خلاق فیلم، کوالالامپور شهر خلاق طراحی، کی اف شهر خلاق موسیقی، ریاض شهر خلاق طراحی، وارنا شهر خلاق هنرهای رسانه‌ای در کنار شهرهای دیگر جهان معرفی شدند.

با این نامگذاری های جدید شبکه شهرهای خلاق شامل ۴۰۸ شهر در بیش از ۱۰۰ کشور شد. این شبکه دارای ۷ حوزه از جمله، صنایع دستی و هنرهای مردمی، طراحی، فیلم، آشپزی، ادبیات، هنرهای رسانه‌ای و موسیقی است که برای اولین بار شهر خلاق معماری نیز به آن اضافه شد. این شهرهای خلاق نشان می‌دهند که فرهنگ و صنایع خلاق می‌توانند محرک‌های ملموس توسعه باشند. یونسکو با ثبت ۵۸ شهر جدید در حال تقویت شبکه ای است که در آن خلاقیت از ابتکارات محلی پشتیبانی می‌کند، سرمایه گذاری ها را جذب و انسجام اجتماعی را ارتقا می بخشد.