لباس سنتی سیستان؛ میراثی از تمدن ۵ هزار ساله فلات شرقی ایران
اقتصاد ایران: زاهدان - لباس سنتی سیستان با طرح‌ها و رنگ‌های اصیل، جلوه‌ای زنده از فرهنگ، هنر و هویت ایرانی در فلات شرقی کشور بوده که از یک تمدن ۵ هزار ساله به مردمان عصر حاضر به ارث رسیده است.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها، فاطمه گلوی: لباس سنتی مردمان سیستان، بازتابی از فرهنگ اصیل، تاریخ کهن و روح زیبایی‌دوست مردم این سرزمین است. پوشش زنان و مردان سیستانی نه تنها کارکردی پوششی و اقلیمی دارد، بلکه حامل پیام‌های فرهنگی، هویتی و اجتماعی است که از دل تاریخ و باورهای بومی این منطقه برخاسته است.
در این منطقه، لباس زنان با رنگ‌های گرم و نقش و نگارهای ظریف، جلوه‌ای از ذوق هنری و مهارت دستان زنان هنرمند سیستانی را نشان می‌دهد؛ در حالی‌که لباس مردان با برش‌های ساده و وقار خاص خود، بیانگر روحیه متانت، مردانگی و نجابت در فرهنگ سیستانی است.
استفاده از پارچه‌های سبک و خنک، دوخت‌های محلی و تزئینات دست‌دوز، همه گواه پیوند عمیق مردم با محیط طبیعی و سنت‌های نیاکانی آنان است. این پوشش‌ها نه تنها نشانه‌ای از اصالت قومی‌اند، بلکه به‌عنوان سندی زنده از تداوم فرهنگ ایرانی در منطقه سیستان، نقشی مهم در هویت‌بخشی و پاسداشت میراث فرهنگی این دیار دارند.
لباس سیستانی؛ یکی از اصیل‌ترین پوشش‌های ایران است
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار مهر، گفت: لباس مردم سیستان، یکی از اصیل‌ترین نمونه‌های پوشش ایرانی است که ریشه در تاریخ کهن این سرزمین دارد و نشان‌دهنده هویت فرهنگی مردمان این دیار است.
عبدالسلام بلوچ‌زاده اظهار داشت: لباس مردمان سیستانی بازمانده پوشش‌های اصیل ایرانی است که طی قرن‌ها در برابر تغییرات فرهنگی و اجتماعی مقاومت کرده و همچنان با همان ویژگی‌های سنتی حفظ شده است. زنان و مردان این منطقه با افتخار این پوشش را بر تن می‌کنند و در واقع با لباس خود، بخشی از هویت ایرانی را به نمایش می‌گذارند
سفیدی لباس مردان سیستانی نماد پاکی و فروتنی است
وی افزود: لباس زنان سیستانی، نمونه‌ای از هنر اصیل خامه‌دوزی و سیاه دوزی است که با طرح‌ها و نقش‌های الهام‌گرفته از طبیعت، فرهنگ و باورهای دیرینه مردم دوخته می‌شود. هر بخیه در این لباس، روایتگر ذوق و ظرافت بانوان هنرمند سیستانی است که این هنر را نسل به نسل حفظ و به دختران خود منتقل کرده‌اند.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد سیستان و بلوچستان با تأکید بر اهمیت حفظ و ترویج لباس‌های اصیل ایرانی گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در قالب برنامه‌های مرتبط با مد و لباس ایرانی اسلامی، در تلاش است ضمن معرفی ظرفیت‌های بومی استان‌ها، زمینه استقبال نسل جوان از این پوشش‌ها را فراهم کند.
ترکیب هنر خامه دوزی با لباس مدرن ایرانی؛ فرصت درآمدزایی برای زنان سیستانی
رئیس موزه جنوب شرق کشور و پژوهشگر فرهنگ سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار مهر تصریح کرد: لباس سنتی سیستان علاوه بر کارکرد فرهنگی و تاریخی، ظرفیتی اقتصادی و هنری ارزشمند دارد. هنر خامه‌دوزی زنان سیستانی می‌تواند در طراحی لباس‌های مدرن ایرانی مورد استفاده قرار گیرد و زمینه اشتغال و درآمدزایی را برای بانوان هنرمند منطقه فراهم سازد.
محمدعلی ابراهیمی ابراز داشت: مردان سیستانی نیز با لباس‌های روشن و دستارهای خاص خود، نماد پاکی و فروتنی هستند. استفاده از رنگ‌های روشن در پوشش مردان، برگرفته از آئین‌های کهن ایرانی و نشانه‌ای از صفا و نیکی است که در فرهنگ این منطقه ریشه دارد. چین‌های شلوار و شیوه بستن دستار نیز از جمله نشانه‌های تمایز و هویت محلی در سیستان است.
وی گفت: یکی از ویژگی‌های شاخص لباس زنان سیستانی، استفاده از دوخت زینتی به نام «سیاهدوزی» است؛ دوختی که با نخ سیاه و به‌صورت دست‌دوز بر روی یقه، سرآستین و دور دامن لباس‌ها کار می‌شود و نقوشی چشم‌نواز پدید می‌آورد.
سیاه دوزی و سرمه‌دوزی؛ جلوه‌ای از هنر زنان سیستانی در تار و پود لباس‌های محلی
تولید کننده صنایع دستی سیستان و بلوچستان، در گفت و گو با خبرنگار مهر بیان کرد: لباس‌های زنان و مردان سیستانی از پارچه‌های دست‌بافت محلی به نام «جومَن» و «جولاهی» تهیه می‌شود.
عصمت سرحدی ادامه داد: این پارچه‌ها معمولاً با عرض ۹۰ سانتی‌متر در کارگاه‌های پارچه‌بافی سنتی تولید می‌شود و جلوه‌ای خاص به پوشش محلی مردم این منطقه می‌دهد.
تولید کننده صنایع دستی سیستان و بلوچستان با اشاره به اجزای لباس زنان افزود: پوشاک زنان شامل چند بخش اصلی بوده است؛ پیراهن، دامنی با عرضی بین ۸ تا ۱۲ متر، شلوارهایی بسیار گشاد و پرچین که تومبو نام دارد، و بالاپوشی به نام بازکَت که معمولاً از جنس مخمل و مزین به نواری به نام سرمه است.
وی ادامه داد: نوار سرمه، نواری بسیار ظریف است که با دست و به کمک کارگاهی کوچک بافته می‌شود. این نوار از نخ پنبه‌ای مشکی تشکیل شده و روی آن زیگزاگ‌های طلایی به شکل قیطان بافته می‌شود.
سرحدی بیان کرد: در کنار این لباس‌ها، زنان از لچک یا سربند نیز استفاده می‌کنند که پوشش اصلی مو و حجاب آنان محسوب می‌شود. لچک، چارقدی ابریشمی و مشکی‌رنگ با ریشه‌های ظریف بود که در اطراف آن حاشیه‌هایی شبیه دستمال‌های یزدی امروزی با نوارهایی به رنگ سبز و قرمز دوخته می‌شود.
لباس مردان و زنان سیستان؛ نشان‌دهنده تاریخ کهن و روایتگر زندگی مردم
وی در رابطه با پوشاک مردان سیستان نیز گفت: لباس مردان بسته به نوع مراسم و کاربرد آن، متفاوت بوده؛ یکی از رایج‌ترین انواع آن، کوتَنه است؛ پیراهنی تا بالای زانو همراه با شلوار نسبتاً گشاد که برای استفاده روزمره دوخته می‌شد.
تولید کننده صنایع دستی سیستان بلوچستان افزود: دور گردن آن نیز با دوخت زینتی خامه‌دوزی با نخ ابریشمی سفید تزئین می‌شود. خامه‌دوزی بدون نقشه و با شمردن تاروپود پارچه، به‌صورت ذهنی انجام می‌شود.
وی بیان کرد: لباس دیگر مردان چلتریز نام دارد؛ پیراهنی کوتاه با برشی در کمر و چین‌های زیاد که همراه شلوار بسیار گشاد استفاده می‌شود. این لباس مخصوص رزم مردان سیستان بوده و به‌دلیل آزادی در حرکت، هنگام سوار شدن بر اسب در جنگ‌ها کاربرد داشته است.
سرحدی در پایان افزود: مردان نیز مانند زنان سرپوشی محلی به نام لونگوته دارند؛ پارچه‌ای سفید به طول ۱۰ تا ۱۲ متر و عرض ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر که به دور سر پیچیده می‌شود.
لباس سیستانی نماد هویت، فرهنگ و اصالت مردم این خطه است. این پوشش با پارچه‌های دست‌بافت محلی و دوخت‌های سنتی نه‌تنها بیانگر ذوق و هنر زنان و مردان سیستانی است، بلکه نشان‌دهنده تاریخ و ریشه‌های کهن منطقه نیز می‌باشد. رنگ‌ها، طرح‌ها و نقش‌های آن، برگرفته از طبیعت و باورهای بومی است و هر تکه‌ای از این لباس روایتگر بخشی از زندگی مردم سیستان است.