ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

سیدمهدی سیدی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: تاریخ بیهقی یکی از اولین متون تاریخی ایرانی به زبان فارسی است. هنگامی که زبان فارسی دری توسط سامانیان در خراسان رسمیت پیدا کرد و فرمان‌های دولتی با این زبان نوشته شد، کسانی دست به کار شدند و با این زبان به نگارش کتاب پرداختند.

وی با اشاره به اینکه بیهقی مؤلف و نویسنده‌ یکی از برجسته‌ترین آثار نثر فارسی و تاریخ غزنویان است، خاطرنشان کرد: وی در میان سایر نثرنویسان، جزو اولین کسانی است که با این فخامت زبانی شروع به نگارش کرد و اثری بسیار فاخر در مقایسه با دیگر متون نثر فارسی خلق کرد. این اثر بخشی از دودمان غزنوی را معرفی می‌کند اما به این بهانه به روزگار گذشته هم می‌پردازد.

سیدی ادامه داد: امروز نزدیک به ۱۰۰۰ سال از نگارش تاریخ بیهقی می‌گذرد و می‌توان گفت که به لحاظ زمانی نیز او از سایرین جلوتر است. وقتی ۱۰۰۰ سال از نگارش متنی گذشته باشد، آن متن دیگر نباید روزآمد باشد و زبان آن سخت و نامأنوس به نظر می‌رسد اما تاریخ بیهقی این‌گونه نیست و زمانی که زبان آن را فرا بگیریم، درمی‌یابیم که چقدر زیبا و آشنا است.

لحن و زبان تاریخ بیهقی با موسیقی برابری می‌کند

این مولف و پژوهشگر تاریخ بیهقی با اشاره به جایگاه ادبی تاریخ بیهقی، بیان کرد: وقتی تاریخ بیهقی را بخوانیم، متوجه لحن و زبان موسیقی‌گونه آن می‌شویم. من که بیش از ۵۰ سال است با بیهقی انس دارم، بسیاری از شب‌ها به جای گوش‌سپردن به موسیقی، بیهقی ‌خوانده‌ام. غلامحسین یوسفی نقل کرده که ملک‌الشعرای بهار نیز هنگامی که در خانه‌اش به مطالعه بیهقی می‌پرداخته، نمی‌توانسته در جای خود بنشیند و مدام راه ‌رفته و آن را می‌خوانده است.

وی ادامه داد: تاریخ بیهقی از نظر محتوایی نیز یکی از فاخرترین متون نثر فارسی است و خود او هم اشاره می‌کند که «من از آن گونه تاریخ‌نویسان نیستم که فقط به بیان حوادث دربار و جنگ پادشاهان بپردازم و این مخصوص تاریخ‌نویسان درباری است که به سفارش شاهان تاریخ می‌نوشتند؛ من این‌گونه نمی‌نویسم!» در حالی که به قول خودش، وی به زوایا و خبایا توجه داشته است.

سیدی افزود: تاریخ بیهقی، تاریخ عادی و معمول آن روزگار نبوده است؛ چراکه اگر صرفاً تاریخ بود، ماجرای حسنک وزیر را باید در سه خط می‌نوشت اما او داستان بلندبالایی درباره شخصیت او و ماجرای اعدامش می‌نویسد. در بقیه موارد نیز همینطور است. در جنگ‌ها، فتنه‌جویی‌ها، دسیسه‌ها، عشق و عاشقی‌ها و در همه این‌ها، مسائلی را مطرح می‌کند که در دیگر تواریخ به آن‌ پرداخته نشده است.

ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی را پدر نثر فارسی می‌نامند

این مصحح و شارح تاریخ بیهقی با نقل این گفته بیهقی که «من از آن لون نیستم که مطالبی بنویسم که خواب آرد نادانان را و مطلبی می‌نویسم که خردمندان بپسندند، اظهار کرد: برای همین هم هست که بعد از گذشت هزاره‌ای، هر که خردمندتر و عاقل‌تر باشد، تاریخ بیهقی بیشتر به دلش می‌نشیند. به‌قول غلامحسین یوسفی، بیهقی گزارشگر حقیقت است و مطالب را خردمندانه و خردپسندانه نوشته است، نه اینکه مثل دیگر مورخین به‌صورت عادی روایت کند. او به زیباترین شکل ممکن تاریخ را به نگارش درآورده است، به نحوی که وی را پدر نثر فارسی می‌دانند.

سیدی افزود: شعرای بلندآوازه‌ای همچون حافظ، سعدی و خیام را اغلب مردم می‌شناسند ولی آثار نثر فارسی البته بجز گلستان سعدی را عموم مردم کمتر می‌شناسند و کمتر با آن مأنوس هستند. گلستان سعدی نیز که یک اثر ادبی برجسته است و مردم بیش‌تر با آن آشنایی دارند، داستان فراوان دارد اما رسالتی برای بیان واقعیت بر دوش خود نداشته است. اما تاریخ بیهقی با چنین رسالتی، تاریخ و واقعیت را به شکل داستان برای ما نقل کرده است، مانند داستان حسنک وزیر که در ظاهر تاریخی است اما گونه گزارشی بیهقی در آن شبیه یک رمان و داستان است.

نهضت تصحیح و چاپ تاریخ بیهقی از ۱۵۰سال پیش آغاز شده است

مدیر سابق آرامگاه فردوسی با تاکید به اینکه در ۲۰۰ سال گذشته حتی تاریخ بیهقی چاپ نشده بود، خاطرنشان کرد: از ۱۵۰ سال پیش، نهضت تصحیح و چاپ این اثر برجسته شروع شد و افرادی نظیر ادیب پیشاوری، سعید نفیسی، علی‌اکبر فیاض، قاسم غنی، محمدجعفر یاحقی و من به تصحیح آن پرداخته‌ایم. این تصحیح‌ها انقلابی به راه انداختند و راه خود را به میان مردم گشوده و سبب شدند که افراد بیش‌تری با این اثر آشنا شوند.

وی با اشاره به این گفته بیهقی که «هیچ نوشته‌ای نیست که به یک‌بار خواندن نیرزد»، خاطرنشان کرد: در دوران زیست بیهقی این گزاره از اعتبار برخوردار بوده است، اما در زندگی پرشتاب امروز دیگر این چنین نیست. ما وقت کافی نداریم و مجبوریم متون را دست‌چین کرده و بخوانیم اما نکته مهم اینجاست که به رغم ایجاد تفاوت در افکار و سلیقه‌ها، ما همچنان در زندگی به دنبال داستان‌ها و پندهای مربوط به خیر و شر و اینکه چه کارهایی را بکنیم و نکنیم، هستیم. بیهقی سال‌ها پیش مطالبی را بیان کرده که امروز نیز به کار همگان می‌آید و با مسائل امروز ما مشابهت دارد.

تاریخ بیهقی می‌تواند راهگشای سیاست‌مداران باشد

این مولف و پژوهشگر تاریخ و ادبیات فارسی با بیان اینکه در زمانه بیهقی چهار دیوان یا وزارتخانه وجود داشته است، بیان کرد: بیهقی معاون دیوان رسالت بود که مجمع دبیران برجسته و محل نقل و انتقال اطلاعات فراوان بود. او دبیر و سیاست‌شناس برجسته‌ای بود که هشدارهای او برای مسئولان امروزی بسیار مفید است و گام‌به‌گام آن‌ها را راهنمایی خواهد کرد.

سیدی با اشاره به اینکه مطالعه تاریخ بیهقی نیاز همه فارسی‌زبانان است، تاکید کرد: بهترین روش برای ترویج مطالعه و فرهنگ‌سازی درباره ویژگی‌های تاریخ بیهقی این است که هرکس خودش آن را بخواند؛ چراکه بلافاصله پس از شروع مطالعه دیگر نمی‌تواند آن را کنار بگذارد و مجذوب آن می‌شود. تمام کسانی که بیهقی‌خوان هستند، خود به معرفی آن به دیگران می‌پردازند؛ این بهترین تبلیغ برای بیهقی است. امروز محافل متعدد بیهقی‌خوانی نیز در سراسر کشور تشکیل شده است که همگی کاملاً مستقل هستند.

وی افزود: من هر زمان تاریخ بیهقی را خوانده‌ام، تصویر روزگار کنونی خودمان را در آن دیده‌ام. تاریخ بیهقی نگاه من به جامعه خودم را تغییر داد؛ البته بماند که بر نثر من هم تاثیر گذاشت. توصیه من به همگان این است که بیهقی را بخوانند و بخوانند و بخوانند.

این پژوهشگر تاریخ و ادبیات فارسی با اشاره به اینکه بیش از ۲۰ سال است که نهضتی برای بیهقی‌خوانی آغاز شده است، گفت: کلاس‌های آزاد بیهقی‌خوانی دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی منجر به این شد که من و استاد محمدجعفر یاحقی، تصحیح این اثر مهم را آغاز کنیم که ۱۰سال به طول انجامید. پس از آن شورای فرهنگ عمومی از ما خواست که زمان مناسبی را برای روز ملی بیهقی پیشنهاد دهیم و ما اول آبان را که در آن سال با ماه صفر همزمان بود و بیهقی در این ماه درگذشته است، بهترین زمان دانستیم و سال‌هاست که در این روز برای بزرگداشتش به سبزوار می‌رویم.

گرامیداشت روز ملی بیهقی نیازمند توجه مسئولان است

سیدی با بیان اینکه سال ۱۴۰۰، روز ملی بیهقی به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و وارد تقویم ایران شد، افزود: دغدغه ما این است که به بیهقی و اثر ارزشمند او، زادگاه و مقبره او توجه کافی شود. اصحاب رسانه نیز این مسئولیت را دارند که چنین دغدغه‌هایی را به گوش‌ مسئولان برسانند. ۲۰ سال پیش در زادگاه بیهقی، یک المان بر فراز مزارش، شروع به ساخت کردند که همان را نیز نیمه‌کاره رها کرده‌اند و بارها از طرف ما برای بازآفرینی این نماد پیگیری‌های متعدد انجام شده است.

وی افزود:  ابوالفضل بیهقی در کنار فردوسی، خیام، عطار و خواجه نصیرالدین طوسی جزو مفاخر خراسانی است که در روز بزرگداشت او، علاقه‌مندانی از سراسر ایران با سختی به حارث‌آباد سبزوار می‌آیند تا همدیگر را ببینند و درکنار هم بیهقی بخوانند. لازم است که مسئولین برای بزرگداشت روز ملی یک شخصیت برجسته برنامه‌ریزی داشته باشند.

انتهای پیام