بازتعریف نقش زنان در سیاست‌گذاری؛ سرانجام طرح جنجالی مهریه
اقتصاد ایران: هفته گذشته، مجلس و دولت با طرح‌هایی درباره مهریه، لایحه منع خشونت علیه زنان و سیاست‌گذاری جنسیت‌محور، اقدامات تازه‌ای در حوزه زنان و خانواده رقم زدند.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
خبرگزاری مهر- گروه جامعه؛ هفته گذشته، حوزه سیاست‌گذاری زنان و خانواده در کشور شاهد تحرکات قابل توجهی در عرصه قانون‌گذاری و گفتمان اجتماعی بود. از بررسی و بازگشت طرح اصلاح قانون «نحوه اجرای محکومیت‌های مالی» با محوریت مهریه در مجلس شورای اسلامی، تا تأکید مسئولان بر ضرورت نهایی‌سازی لایحه منع خشونت علیه زنان و طرح دیدگاه‌های تازه درباره سیاست‌گذاری جنسیت‌محور، همگی نشان از تداوم چالش‌ها و تلاش‌ها برای بازتعریف نقش زنان در ساختار اجتماعی و حقوقی ایران دارد. در کنار این تحولات، مباحث فرهنگی و هویتی نیز با تمرکز بر نقش زنان در مقاومت، تربیت و روایت‌پردازی تاریخی پررنگ‌تر از گذشته در فضای عمومی مطرح شد. آنچه در ادامه می‌خوانید، مروری است بر مهم‌ترین رویدادها و اظهارنظرهای مرتبط با زنان و خانواده در هفته‌ای که گذشت.
۶۰ درصد طرح کاهش سقف مهریه «مشکل‌زا» است
طرح اصلاح «قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی» که بخش قابل توجهی از آن به موضوع مهریه اختصاص دارد، در ابتدای هفته گذشته در صحن علنی مجلس مطرح شد. با این حال، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، با توجه به ایرادات شکلی و تناسب نداشتن برخی مواد با عنوان طرح، دستور خارج شدن آن از دستور کار را صادر کرد و آن را برای اصلاحات بیشتر به کمیسیون بازگرداند.
فاطمه محمدبیگی نماینده مجلس شورای اسلامی و عضو فراکسیون زنان و خانواده مجلس شورای اسلامی با اشاره به این اقدام مجلس گفت: طرح مربوط به مهریه که در ۱۰ ماده تنظیم شده بود، دارای ایرادات اساسی در ۶ ماده آن بود و لازم بود برای اصلاح به کمیسیون بازگردانده شود. در این خصوص هم اخطار قانون اساسی مطرح شد و هم تذکر آیین‌نامه داخلی داده شد که هر دو نیز وارد بود. رئیس مجلس با پذیرش این موارد، مواد را به کمیسیون بازگرداندند.
علیرضا سلیمی، نماینده مجلس، در جریان بررسی این موضوع با استناد به ماده ۱۲۷ آیین‌نامه داخلی، تأکید کرده بود که مواد ۸ و ۱۰ و همچنین ماده ۲۸ طرح با عنوان آن یعنی «اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی و برخی احکام مرتبط با مهریه» همخوانی ندارد و اصلاحات لازم باید پیش از ادامه بررسی انجام شود.
لایحه منع خشونت علیه زنان را به نتیجه می‌رسانیم
زهرا خدادادی رییس فراکسیون زنان و خانواده مجلس شورای اسلامی، در نشست تخصصی لزوم سیاست‌گذاری جنسیت محور در حوزه آسیب‌های اجتماعی گفت: آسیب‌های اجتماعی که هستند در جامعه، آسیب‌های مختلفی وجود دارند، خشونت، اعتیاد، طلاق. بعضی از این آسیب‌ها به طور مستقیم متوجه زنان و بانوان نیستند، ولی نتایج آن در واقع به خانم‌ها می‌رسد. شاید مثلاً بیکاری بیشترین نتیجه‌اش به خانم‌ها می‌رسد. یا اعتیاد را شاید خانم‌ها در معرض اصلیش نباشند، ولی آسیب‌های جانبی و محرومیت‌هایی که پیش می‌آید محرومیت‌های اقتصادی و طرد شدگی اجتماعی‌اش متوجه خانم‌ها است.
وی با تأکید بر نقش آموزش در کاهش خشونت علیه زنان گفت: بحث خشونت علیه زنان یک بحث فرهنگی است. علاوه بر آن، مهم‌ترین پایه و اساسش آموزش است - آموزش ما از ابتدا چه در مدرسه، چه در خانواده، به خصوص خانواده‌ها، مدرسه‌ها، دانشگاه‌ها. اگرچه که ما این قانون را هم در دستور کار داریم با همکاری دولت انجام خواهیم داد و به نتیجه خواهیم رساند.
حل چالش‌های کلان کشور نیازمند سیاست‌گذاری جنسیت‌محور است
زهرا بهروز آذر معاون امور زنان و خانواده رییس جمهور در نشست تخصصی لزوم سیاست‌گذاری جنسیت محور در حوزه آسیب‌های اجتماعی گفت: نمی‌توان همه زنان را با یک نسخه ثابت دید. از زنانی که در پایین‌ترین سطوح معیشتی قرار دارند و تنها نیاز به حمایت‌های اقتصادی اولیه دارند، تا زنان خانه‌داری که تمایل به اشتغال خانگی دارند، هر کدام نیازمند سیاست‌های جداگانه و متناسب با شرایط خود هستند.
وی با انتقاد از یکسان‌انگاری در ارائه تسهیلات گفت: متأسفانه گاهی با یک نسخه واحد، به همه زنان وام اشتغال می‌دهیم، در حالی که بسیاری از آنان فاقد مهارت‌های کارآفرینی و اشتغال هستند. این امر نه تنها مشکل اشتغال را حل نمی‌کند، بلکه آنان را به بدهکارانی تبدیل می‌کند که اعتماد به نفس خود را دست می‌دهند و ممکن است مورد عتاب خانواده نیز قرار بگیرند.
بهروزآذر با قدردانی از حاضران، خاطرنشان کرد: سیاست‌گذاری مبتنی بر جنسیت، لایه‌ها و جنبه‌های بسیار متنوع و پیچیده‌ای دارد که عدم توجه به آن، ما را از موفقیت در این حوزه بازمی‌دارد.
نسل جدید مقاومت؛ چگونه زنان با عمل خود تاریخ می‌سازند؟
مریم برزویی نویسنده کتاب آرایش جنگی انگیزه خود از نگارش این کتاب را جمع آوری روایت زنانی دانست که در زمان جنگ به دنبالی برای پاسخ این پرسش بودند که «من چه می‌توانم انجام دهم؟» وی در این خصوص گفت: زن مسلمان ایرانی است که در هر شرایطی آمادگی مواجهه و مبارزه دارد؛ چه آن مواجهه در مرز فیزیکی رخ دهد و چه در عرصه فکری و فرهنگی. او تأکید کرد که جنگ ممکن است به شکل نظامی بروز یابد یا در قالب پشتیبانی و فعالیت‌های مدنی و اجتماعی تبلور پیدا کند، و در هر صورت «هر امکاناتی» باید به صورتی مورد توجه قرار گیرد.
وی تاکید کرد: خاصیت کار زنانه این است که نه تنها فرد، بلکه خانواده را نیز درگیر می‌کند و بر همین اساس تربیتِ نسلِ مقاومت نیز در بطن خانواده و رفتارهای روزمره شکل می‌گیرد. این شیوه تربیتی نیازی به آموزش نظری مستقیم ندارد؛ بلکه مشاهدهٔ عمل مادر و گفتگوهای روزمره میان اعضای خانواده، کودک را به کنشگری و پذیرش مسئولیت اجتماعی می‌کشاند.
وی ادامه داد: سبک زندگی مقاومتی، کودک را خودبه‌خود وارد این مسیر می‌کند. نیازی نیست مفاهیم نظری توضیح داده شود؛ کافی است کودک ببیند مادرش در حال فعالیت است. مثلاً مادری می‌گوید امسال به جای خرید چند لباس زمستانی، بخشی از پول را برای کمک به غزه اختصاص می‌دهیم و کودک خودش پیشنهاد می‌دهد لباس اضافه‌اش را نیز اهدا کند. یا وقتی مادر شبانه سالاد الویه آماده می‌کند تا به جبهه مقاومت ارسال شود، کودک با مشاهده این فعالیت، سؤال می‌کند و گفت‌وگوی تربیتی شکل می‌گیرد.
روایت گم‌شده از زنان انقلاب؛ نقش بانوان در حفظ انسجام اجتماعی
زهرا ابوالحسنی، فعال حوزه زنان و خانواده با اشاره به چالش‌های موجود در سیاست‌گذاری فرهنگی اظهار داشت: سیاست‌گذاری‌ها در حوزه روایت‌پردازی مردم ایران هنوز با چالش‌های جدی مواجه است و بسیاری از نهادهای فرهنگی و رسانه‌ای، از جمله دولت و قوه مجریه، درک درستی از مسئله و اهمیت آن ندارند. به گفته وی، تولید روایت از مردم، به‌ویژه زنان ایرانی، هنوز در نگاه سیاست‌گذاران به عنوان مسئله‌ای راهبردی و حیاتی در دستور کار قرار نگرفته و اغلب در سطحی حاشیه‌ای و آرمانی دیده می‌شود.
این فعال حوزه زنان تأکید کرد: وقتی سیاست‌گذاران، به این امر توجه نکنند طبیعی است که ظرفیت‌های واقعی روایت‌پردازی و انتقال حقیقت از جامعه نادیده گرفته شود. این دیدگاه باعث شده روایت‌های موجود از زنان و مردان ایرانی غالباً محدود و گمراه‌کننده باشد و تصویر واقعی حضور مردم در رویدادهایی چون انقلاب و دفاع مقدس به درستی منتقل نشود.
چشم‌انداز سیاست‌گذاری زنان در آینه تحولات اخیر
تحولات هفته گذشته در حوزه زنان و خانواده، تصویری چندلایه از روند سیاست‌گذاری در این عرصه ترسیم می‌کند. مباحثی مانند اصلاح قانون مهریه، پیگیری لایحه منع خشونت علیه زنان و طرح موضوع سیاست‌گذاری جنسیت‌محور نشان می‌دهد که گفت‌وگو درباره جایگاه و حقوق زنان در ساختار قانونی و اجرایی کشور همچنان در جریان است و ابعاد گوناگونی از آن مورد توجه قرار گرفته است.
در کنار مسائل حقوقی و قانون‌گذاری، تأکید بر نقش فرهنگی و اجتماعی زنان – چه در روایت مقاومت و هویت تاریخی، و چه در خانواده و آموزش – نشان می‌دهد که نگاه به زن در سیاست‌گذاری‌های عمومی صرفاً به بعد اقتصادی یا حمایتی محدود نمی‌ماند و در پیوند با مسائل فرهنگی و اجتماعی نیز مطرح می‌شود.
به نظر می‌رسد آنچه در این تحولات مشترک است، تلاش برای طرح دوباره پرسش‌های اساسی درباره چگونگی سیاست‌گذاری مؤثر در حوزه زنان و خانواده است؛ پرسش‌هایی که پاسخ آن‌ها همچنان در گفت‌وگو و بررسی میان نهادهای مختلف و صاحب‌نظران شکل می گیرد.