ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

به گزارش خبرنگار مهر، براساس اظهارات مسئولان ارشد نظامی و امنیتی کشور، یکی از عوامل اصلی انفجارها صورت‌گرفته در جریان جنگ تحمیلی ۱۲ روزه تجاوز رژیم صهیونیستی علیه ایران، ریزپرنده‌های ساخته شده در داخل کشور بوده است. این ریزپرنده‌ها با استفاده از قطعات کوچک قاچاق‌شده به کشور مونتاژ و عملیاتی می‌شدند.

حجم بالای این قطعات نشان می‌دهد که ورود آن‌ها صرفاً از مسیرهای غیرقانونی نبوده و بخشی از آن‌ها از مبادی قانونی و گمرکات کشور وارد شده‌اند. قاچاق این محموله‌ها حکایت از ضعف‌های نظارتی در گمرکات کشور دارد که یکی از دلایل اصلی آن، عدم بهره‌گیری از دستگاه‌های ایکس‌ری است؛ موضوع در حالی مطرح می‌شود که توان ساخت این دستگاه در داخل کشور نیز وجود دارد.

ایکس‌ری ایرانی؛ فناوری داخلی که تنها سه کشور جهان در اختیار دارند

محمدتقی طاهری کارشناس حمل و نقل بین‌الملل و لجستیک در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به آغاز روند تولید دستگاه ایکس‌ری در ایران، گفت: مقام معظم رهبری در دیدار نوروزی ۱۳۹۶ در حرم امام رضا (ع) فرمودند: «به بنده خبر دادند در یک بندر مشخص روزانه دو تا سه هزار کانتینر بدون بازرسی وارد کشور می‌شوند.» پس از فرمایشات رهبر معظم انقلاب و برای تجهیز گمرکات و جلوگیری از قاچاق کالاهای ممنوعه، زمینه ساخت این دستگاه راهبردی در کشور فراهم شد.

طاهری درباره فرایند و چالش‌های ساخت دستگاه ایکس‌ری گفت: مدیران یکی‌از این شرکت‌ها برای اولین بار با ستاد مبارزه با قاچاق کالا قراردادی منعقد کردند که در آن، در صورت عدم تحویل دستگاه در مدت شش ماه، هر هفته ۱۰۰ میلیون تومان جریمه پرداخت می‌شد. در نهایت پس از هشت ماه، اولین دستگاه ساخته و در گلوگاه شهید شرافت نائین مستقر شد.

وی افزود: بهره‌برداری از دستگاه ایکس‌ری توسط این شرکت در شرایطی انجام شد که تا آن زمان تنها سه کشور آمریکا، چین و آلمان فناوری ساخت آن را داشتند. متخصصان ایرانی بدون در اختیار داشتن هیچ دستگاه مشابهی، ایکس‌ری داخلی را طراحی و تولید کردند.

کارشناس حمل و نقل بین‌الملل و لجستیک با اشاره به قیمت این دستگاه‌ها اظهار کرد: دستگاه ایکس‌ری ایرانی با استانداردهای جهانی ساخته شده و با قیمتی حدود یک سوم نمونه‌های خارجی عرضه می‌شود.

طاهری با اشاره به محل استفاده دستگاه‌های تولید داخل گفت: اولین دستگاه در گلوگاه شهید شرافت نائین مستقر شد. این گلوگاه روزانه ۲ تا ۳ هزار کانتینر را عبور می‌دهد و پیش از نصب دستگاه ایکس‌ری داخلی، یکی از مهم‌ترین مسیرهای عبور کالاهای قاچاق بود. تاکنون ۱۳ دستگاه دیگر تولید و تحویل شده است که ۱۰ دستگاه در گمرکات و سه دستگاه توسط ستاد مبارزه با قاچاق کالا خریداری شده‌اند.

این فعال حوزه لجستیک درباره مانع اصلی توسعه تولید دستگاه ایکس‌ری داخلی بیان کرد: از سال ۱۳۹۸ گمرک مدعی شد، دستگاه‌های تولید داخل گواهی بهره‌برداری جهانی ندارند، در حالی که محصول تولیدی دارای گواهی انطباق کیفیت بوده و مطابق استانداردهای جهانی است.

وی ادامه داد: مطابق قانون جهش تولید، محصول داخلی با گواهی انطباق نیاز به گواهی بین‌المللی ندارد، اما گمرک به این بهانه نداشتن گواهی بهره‌برداری بین‌المللی و نبود کیفیت کافی، دستگاه‌ها را متوقف کرده است، در حالی که این استانداردها برای دستگاه‌های خارجی مانند چین اعمال نمی‌شود.

طاهری بیان کرد: یکی دیگر از مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این حوزه، نحوه قرارداد با گمرک است که به صورت BOO (ساخت - تملک - بهره‌برداری) تعریف می‌شود. در این نوع قرارداد، گمرک شرط می‌کند که دستگاه ایکس‌ری در یکی از مبادی ورودی کشور نصب شود و شرکت تولیدکننده، دستگاه را مستقیماً فروخته و درآمد حاصل از آن را دریافت نکند. در واقع بخشی از عایدی شرکت از این قرارداد، مربوط به درآمدهای عوارض ورود و خروج است.

کارشناس حمل و نقل بین‌الملل و لجستیک ادامه داد: مشکل اصلی این قراردادها برای شرکت‌ها، طولانی بودن فرایند بازگشت سرمایه است. برای توسعه تولید و ساخت دستگاه‌های بیشتر، شرکت‌های دانش‌بنیان که پشتوانه مالی قابل توجهی ندارند، نیازمند فروش مستقیم دستگاه و دریافت مبلغ کامل آن هستند. با توجه به محدودیت مشتریان و نقش اصلی گمرک به عنوان خریدار محصولات، تغییر سیاست خرید از سوی گمرک، مهم‌ترین مسیر برای گسترش تولید داخلی دستگاه‌های ایکس‌ری است.

طاهری درباره ظرفیت فعلی کشور در زمینه ایکس‌ری کامیونی گفت: کشور به حدود ۱۰۰ دستگاه نیاز دارد، اما با سفارش‌های جدید گمرک، در بهترین حالت تعداد این دستگاه‌ها به ۳۰ عدد خواهد رسید که فاصله زیادی با نیاز واقعی دارد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: امیدواریم با توجه به شرایط حساس کشور و نیاز مبرم گمرکات به بررسی دقیق محموله‌ها برای حفظ امنیت مردم، سیاست‌های گمرک جمهوری اسلامی ایران تغییر کند و همکاری بیشتری با تولیدکنندگان داخلی دستگاه‌های ایکس‌ری انجام شود.