ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

برترین‌ها: افراد زیادی در سراسر دنیا جزئیات تهاجم نظامی روسیه به خاک اوکراین و اتفاقات این نبرد را دنبال می‌کنند و این جنگ تابحال برای بسیاری از سیاست‌گذاران بخش نظامی و کمپانی‌های تولید ادوات جنگی مشابه یک کلاس درس عمل کرده است(البته کلاس درسی که متاسفانه و مانند همیشه  بیشتر هزینه‌اش را غیرنظامیان و کودکان می‌پردازند). این کلاس درس اما روشنگری‌های فراوانی درباره مسیر حرکت تکنولوژی‌های نظامی داشته و به کمپانی‌های مهم تولید ادوات جنگی در دنیا نشان داده کدام محصولات در عمل و در جبهه‌های جنگ موثر هستند و خط تولید کدام محصولات باید به کلی برچیده شود.

یکی از مهم‌ترین درس‌های نبرد روسیه و اوکراین و موضوع این مقاله عملکرد موثر و قابل توجه پهپادهای شاهد ساخت ایران بوده است. پهپادهایی با هزینه ساخت کم و سادگی تولید که هرچند تا چند سال قبل در مقابل پهپادهای میلیون دلاری غربی توجه کسی را جلب نمی‌کرد اما حالا و پس از عملکرد موثر در جنگ اوکراین  به سلاحی محبوب تبدیل شده است. میزان موفقیت پهپادهای شاهد در داده‌های جمع‌آوری شده از جنگ اوکراین باعث شده بسیاری از کشورهای پیشرفته غربی به فکر کپی کردن این پرنده بدون سرنشین باشند.

در ادامه نگاهی به مقاله وال‌اِستریت ژورنال با تیتر "تمام ملت‌ها به دنبال کپی کردن پهپادهای مرگبار شاهد هستند" خواهیم انداخت و تلاش می‌کنیم سردربیاوریم نقاط قوت این پهپاد ساخت ایران چیست و این سلاح موثر چگونه تاکتیک‌های نظامی دنیا را برای همیشه تغییر داده است.

پرنده‌ای با نقاط قوت فراوان

وال‌استریت ژورنال پس از پرداختن به محبوبیت فراوان پهپادهای شاهد و به خصوص نسخه شاهد-136 در بین کشورهای غربی  مانند آمریکا و بریتانیا  به عملکرد ممتاز این پرنده بدون سرنشین در میدان نبرد اوکراین می‌پردازد. پهپادی که در مقایسه با نمونه‌های مشابه غربی هزینه‌ای تقریبا ناچیز دارد و از قضا همین هزینه کم تولید به ایران(یا دیگر کشورهایی که امکان استفاده از این سلاح را دارند) اجازه می‌دهد حملات منحصربفردی را با شاهد برنامه‌ریزی کنند.

از نگاه نویسنده مقاله اساسا برای پهپادی با هزینه ساخت کم، برد قابل توجه و سهولت زیاد در تولید  نمی‌توان نقطه ضعفی در نظر گرفت و همین موضوع دلیل اشتیاق بسیاری از کشورها به خرید یا دستیابی به این پهپاد با هدف کپی کردن آن را توضیح می‌دهد. پهپاد شاهد و نسخه‌های مختلف آن پیش از نبرد اوکراین هم سلاحی شناخته شده در بین کارشناسان نظامی بود اما داده‌های این نبرد و تاثیر غیرقابل پیشبینی این پرنده بدون سرنشین ایرانی در جبهه‌های پیچیده جنگ اوکراین بسیاری از کمپانی‌های بزرگ ساخت سلاح را به فکر تغییر انداخته است.

اما چه خصوصیاتی پهپاد شاهد را منحصربفرد می‌کند؟

بررسی تخصصی این سلاح پیشرفته بدون شک از حوصله بحث ما خارج است اما نسخه‌های مختلف پهپاد شاهد به دلایلی مشخص و قابل درک توجه بسیاری از کارشناسان، سیاست‌گذاران و کمپانی‌های نظامی را به خود جلب کرده است:

پهپادهای شاهد به نسبت مشابه‌های غربی 4 نقطه قوت قابل توجه دارند. پهپادهای شاهد ارزان هستند، طراحی ساده‌ای دارند، برد زیادی دارند(برخی نسخه‌های پهپادهای شاهد به برد بیش از 1000 مایلی یا 1600 کیلومتری می‌رسند و شاهد 136 برد 2500 کیلومتری دارد) و در نهایت امکان ساخت انبوه این پهپادها وجود دارد، مسئله‌ای که در نبردهای امروز بسیار مهم است.

بخش قابل توجهی از تحسین‌ها به طراحی پهپادهای شاهد تعلق گرفته است. پهپاد شاهد نه با هدف به رخ کشیدن پیچیدگی‌های تکنولوژیکی بلکه برای موثر بودن در یک نبرد واقعی طراحی شده است. و همین طراحی ساده به یکی از نقاط مثبت بزرگ این پهپاد یعنی سهولت تولید در مقیاسی بزرگ منجر می‌شود. مواردی چون بال‌های دلتاشکل و مثلثی، استفاده از پروانه به جای موتور جت و  در نهایت بهره بردن از موادی چون فایبرگلس و فیبر کربن همگی در راستای اهدافی مشخص صورت گرفته و آن کاهش هزینه ساخت در کنار کم کردن پیچیدگی‌های تولید برای ساده‌تر کردن روند تولید انبوه این پرنده است.

در نهایت اما تمام این نکات بدون تاثیر عملی در جبهه‌های جنگ و برتری در مقابل پیچیده‌ترین سلاح‌های دفاعی هیچ اهمیتی ندارد و دلیل اصلی محبوبیت پهپادهای شاهد تاثیر آن در عمل است. تجربه نشان داده حملات برنامه‌ریزی شده با تعداد زیادی از پهپادهای شاهد به تنهایی و یا به همراه موشک‌ها نتایج قایل توجهی داشته است. فرم این حملات برای بسیاری از سیستم‌های دفاع موشکی مدرن در دنیا تازگی دارد و به همین دلیل لشگری از پهپادهای شاهد توانایی مشغول کردن و در نهایت به خطا انداختن یا عبور کردن از هر سیستم دفاعی را دارد و این موضوع در حملات مختلف روسیه به اوکراین(روسیه از سال 2022 از پهپادهای شاهد استفاده می‌کند) به خوبی اثبات شده است.

دقیقا کدام کشورها به دنبال کپی کردن پهپادهای شاهد هستند؟

مطابق آنچه پیش از این گفته شد کمتر کشوری در دنیا به داشتن چنین سلاح موثری علاقه ندارد با این حال طبق بیانیه‌های  رسمی کشورهایی چون آمریکا، بریتانیا، فرانسه و بسیاری از دیگر کشورهای غربی در حال حاضر مشغول ساخت محصولاتی مشابه پهپاد شاهد و یا پرنده‌هایی الهام گرفته از این پهپاد هستند. احتمالا بد نیست نمونه‌هایی از مدل‌های کپی پهپاد شاهد و نام کمپانی‌های سازنده را با هم مرور کنیم:

پهپاد لوکاس از کمپانی آمریکایی اِسپِکتِرورک(Spectreworks)

پهپاد اروهِد از کمپانی آمریکایی اِرواِسپِیس(Aerospace)

پهپاد اِسکای‌شارک از کمپانی بریتانیایی اِم‌جی‌آی انجینیِرینگ(MGI Engineering)

همچنین بد نیست بدانید شرکت MBDA در حال کار بر یک پهپاد تهاجمی با برد زیاد است.  سلاحی که چیزی که بین یک پرنده بدون سرنشین و یک موشک کروز توصیف می‌شود و طبق اعتراف این شرکت این پهپاد  مستقیما از داده‌های جنگ اوکراین الهام گرفته شده است.

پهپاد شاهد دقیقا چقدر هزینه دارد؟

قابل انکار نیست که یکی از بزرگ‌ترین نقاط قوت پهپاد شاهد، هزینه تولید کم آن به نسبت مدل‌های غربی است. کارشناسان نظامی هزینه تولید نسخه روسی پهپاد شاهد را بین 35 تا 60 هزار دلار تخمین می‌زنند، عددی که با هزینه تولید پهپادهای غربی قابل مقایسه نیست. توجه داشته باشید که این هزینه کم تولید فقط به معنی صرفه‌جویی اقتصادی نیست. هزینه کم پهپادهای شاهد به ارتش‌های صاحب آن اجازه طرح حملاتی با تاکتیک‌های نوآورانه با بهره بردن از تعداد زیادی از این پرنده بدون سرنشین را می‌دهد، حملاتی که نیروها و سیستم‌های دفاعی بسیاری از کشورها آمادگی مقابله با آن‌ها را ندارد.

نویسنده وال‌استریت ژورنال توضیح می‌دهد که البته تمام دلایل این هزینه پایین ساخت به موضوعاتی چون طراحی و مواد اولیه مربوط نیست و مواردی چون حقوق بالاتر کارگر در کشورهای غربی، استانداردهای ایمنی سختگیرانه در این کشورها در خطوط تولید و  مواد اولیه گران‌تر  همگی باعث می‌شود ایران یا روسیه این پهپاد را با هزینه بسیار کمتری تولید کنند.

پهپادهای شاهد و تاثیر همیشگی روی علوم نظامی

نویسنده مقاله همچنین درباره تغییراتی صحبت می‌کند که پهپادهای شاهد روی مسیر حرکت تکنولوژی‌های نظامی و به صورت کلی‌تر تاکتیک‌های تهاجمی و دفاعی گذاشته است. نویسنده مقاله معتقد است عملکرد پهپادهای شاهد باعث شده استراتژی نظامی بسیاری کشورها از تکیه بر سلاح‌های اندک اما بسیار دقیق و بسیار گران در تهاجم به حمله با انبوهی از پرنده‌های ارزان قیمت تغییر پیدا کند. تاکتیکی که می‌تواند با هزینه‌ای اندک سیستم‌های دفاع موشکی مانند گنبد آهنین را در نهایت ظرفیت آتش به خود مشغول کند و حتی در صورت رسیدن به کمترین حد موفقیت، مهمات گران این سیستم‌ها را هدر دهد و زمینه را برای حملات ترکیبی بعدی آماده کند.

نویسنده وال‌استریت ژورنال همچنین به تغییراتی اشاره می‌کند که پهپادهای شاهد بدون شک در سال‌های آتی در سیستم‌های دفاع موشکی ایجاد خواهد کرد. سیستم‌هایی که تا پیش از پهپادهای شاهد بر روی ساقط کردن مهاجمانی با تعداد کم، با دقت زیاد و البته بسیار گران متمرکز بود و حالا باید برای مقابله با لشگری از پهپادهای ارزان قیمت انتحاری دچار تغییرات و اصلاحاتی عمده شود. باید به این نکته توجه داشت که ارتش‌های صاحب این پهپاد می‌توانند برای زمانی طولانی و نامشخص اقدام به حمله‌های مستمر با تعداد زیادی از این پرنده کنند و مقابله با چنین حملاتی بدون شک به استراتژی‌های دفاعی جدیدی نیاز دارد.