سالمندان؛ چراغ‌های خاموش محلات اصفهان
اقتصاد ایران: اصفهان-سالمندان اصفهان، با تجربه‌ای گران‌سنگ و نقشی فراموش‌شده، امروز بیش از هر زمان به نگاه کرامت‌محور و محله‌ای نیاز دارند تا چراغ راه نسل جوان و برکت زندگی بمانند.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها؛ در گذرهای سنگ‌فرش‌شده چهارباغ و کوچه‌های قدیمی جلفا، مردان و زنانی با موهای سپید آرام قدم می‌زنند. هر چین صورتشان، داستانی از جنگ، سازندگی، سختی و امید را روایت می‌کند. اما در شتاب زندگی مدرن، پرسش کلیدی این است که جامعه تا چه اندازه توانسته کرامت این نسل را پاس دارد و کیفیت زندگی آنها را بهبود بخشد؟
حاج احمد، مویی سپید کرده و چشمانش با عدسی های عینکی مشکی رنگ دنیا را به رنگ خاکستری می‌دید که پس از ۶ دهه گذران زندگی در محله دردشت اصفهان اکنون بازنشست شده و با لهجه شیرین اصفهانی به خبرنگار مهر گفت: ما سالمندان فقط به دارو و دکتر نیاز نداریم، دلمان می‌خواهد در محله‌ای که عمری در آن زندگی کرده‌ایم، هنوز دیده شویم. جوان‌ها اگر پای صحبت ما بنشینند، شاید از اشتباهاتی که ما کرده‌ایم دوری کنند. اما گاهی احساس می‌کنیم کنار گذاشته شده‌ایم.
در سوی دیگر شهر، زهرا خانم ۷۰ ساله همچنان دلش جوان بود و با اشاره به گذشته پرشور محله‌اش گفت: زمانی کوچه‌های ما پر از صدا و جنب‌وجوش بود، ما هم نقش داشتیم. امروز بیشتر وقت‌ها در خانه تنها هستیم.
سالمندان؛ میراث‌داران تجربه در شهر نصف‌جهان
بر اساس آمارهای رسمی، بیش از ۱۰ درصد جمعیت اصفهان را افراد بالای ۶۰ سال تشکیل می‌دهند؛ جمعیتی که به‌سرعت رو به افزایش است. کارشناسان هشدار می‌دهند که اصفهان باید هم‌اکنون برای این تغییر جمعیتی آماده شود.
مریم اکبری، کارشناس سلامت اجتماعی در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: سالمندان میراث‌داران اصلی تجربه‌اند. اگر ما در محله‌ها خدماتی متناسب با نیاز آنها ارائه دهیم، نه‌تنها سلامت جسمی و روانی‌شان ارتقا پیدا می‌کند بلکه حس تعلق و عزت نفس آنها نیز تقویت می‌شود. جامعه‌ای که سالمندانش را نادیده بگیرد، بخشی از حافظه و هویت خود را از دست خواهد داد.
از نگاه حمایتی به نگاه کرامت‌محور
با وجود برخی اقدامات شهرداری و دستگاه‌های دولتی از راه‌اندازی خانه‌های سلامت محله‌ای گرفته تا برنامه‌های ورزشی و فرهنگی، فعالان اجتماعی بر این باورند که این سیاست‌ها هنوز کافی نیست.
صادقی یک فعال مدنی حوزه سالمندی در گفتگو با خبرنگار مهر تأکید می‌کند: نگاه غالب هنوز حمایتی و درمان‌محور است، نه کرامت‌محور. سالمند باید به‌عنوان کنشگر اجتماعی دیده شود، نه صرفاً به‌عنوان یک فرد نیازمند مراقبت.
به گفته او، در بسیاری از محله‌های اصفهان، حضور فعال سالمندان در شوراهای محلی، جلسات فرهنگی و فعالیت‌های داوطلبانه می‌تواند به تقویت پیوند اجتماعی و کاهش انزوا کمک کند.
نسل جوان و آزمون بهره‌گیری از تجربه
چالش اصلی نه فقط در تأمین امکانات، بلکه در تغییر نگرش نسل جوان است. محمدرضا سهرابی، جامعه‌شناس شهری می‌گوید: در فرهنگ ایرانی، سالمندان همواره برکت زندگی خانواده‌ها محسوب می‌شدند. اما سبک زندگی جدید باعث شده گاهی نقش آنها به حاشیه رانده شود. اگر جوانان یاد بگیرند که سالمند سرمایه است، می‌توانند از تجربه‌های زیست آنها در مدیریت بحران، کسب‌وکار و حتی روابط انسانی بهره ببرند.
او معتقد است اصفهان با پیشینه فرهنگی و مذهبی غنی خود می‌تواند بار دیگر جایگاه سالمندان را بازتعریف کند و آنها را به‌عنوان چراغ‌های راه آینده معرفی کند.
محله؛ بستر طلایی ارتقای کیفیت زندگی
کارشناسان حوزه سلامت معتقدند که «محله» بهترین مکان برای اجرای سیاست‌های سالمندی است. خدمات در دسترس، امکان رفت‌وآمد آسان و حضور آشناهای قدیمی حس امنیت و نشاط سالمندان را تقویت می‌کند.
لیلا بهرامی، پژوهشگر سیاست‌های رفاهی در این‌باره می‌گوید: هرچه خدمات در محل سکونت سالمندان متمرکز شود، هزینه‌های بهداشت کاهش می‌یابد و کیفیت زندگی افزایش پیدا می‌کند. این یعنی به جای انتقال سالمندان به مراکز دورافتاده، باید امکانات ورزشی، فرهنگی و درمانی را به خانه‌های محله آورد.
حال باید گفت که چالش امروز اصفهان در حوزه سالمندی تنها ساخت بیمارستان یا مرکز درمانی نیست، بلکه تغییر پارادایم است؛ از دیدن سالمند به‌عنوان مصرف‌کننده خدمات، به نگاه به‌عنوان منبع سرمایه اجتماعی.
کارشناسان هشدار می‌دهند که بی‌توجهی به این تغییر نگرش می‌تواند در آینده نزدیک بحران‌های جدی اجتماعی و اقتصادی ایجاد کند. در مقابل، توجه به کرامت سالمندان و بازتعریف نقش آنها می‌تواند به انسجام اجتماعی و حتی رشد اقتصادی کمک کند.
در نگاه دینی نیز جایگاه سالمندان و والدین بسیار والا شمرده شده است. قرآن کریم در آیۀ ۲۳ سورۀ اسراء سفارش می‌کند: «وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً… فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریماً»؛ یعنی نیکی به پدر و مادر و سخن گفتن با آنان با احترام کامل، وظیفه‌ای الهی است. پیامبر اسلام (ص) نیز می‌فرمایند: «الکبیر برکة، فمن لم یرحم صغیرنا و یوقّر کبیرنا فلیس منّا»؛ بزرگسالان برکت‌اند، هر کس به کوچک‌تر رحم نکند و بزرگ‌تر را تکریم ننماید از ما نیست. این تعالیم نشان می‌دهد که توجه به سالمندان تنها یک وظیفۀ اجتماعی یا بهداشتی نیست، بلکه یک ارزش دینی و معنوی است که می‌تواند بنیان خانواده و جامعه را استوارتر سازد.
اصفهان امروز در نقطه‌ای ایستاده که باید تصمیم بگیرد: یا سالمندانش را تنها به‌عنوان گروهی نیازمند یارانه و دارو ببیند، یا آنها را به‌عنوان چراغ‌های خاموش محلات که تجربه، دانایی و آرامش را به نسل‌های بعد منتقل می‌کنند، که آینده کیفیت زندگی شهری در گرو انتخاب دوم است.