ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

فرادید: گور زن جوانی از عصر مفرغ  همراه گورنهاده‌های نفیسی از جمله جعبه لوازم آرایش آراسته‌شده با نقوش مارها و عقرب‌ها در محوطه باستانی تپه چلو در شمال‌شرق ایران کشف شده است. این گور یکی از غنی‌ترین خاکسپاری‌های وابسته به «تمدن بزرگ خراسان» است که تاکنون کشف شده است. 

محوطه تپه چلو که زمان این خاکسپاری بخشی از تمدن بزرگ خراسان بوده، نخستین بار سال ۲۰۱۱ حفاری شد. از آن زمان تاکنون ۴۸ گور زیر گورتپه‌های کم‌ارتفاع کشف شده‌اند. بیشتر این گورها وابسته به دوره تمدن خراسان بزرگ هستند، اما شمار اندکی از گورها از این دوره هم قدیمی‌ترند و قدمت‌شان به نخستین روزهای استقرار در هزاره چهارم پیش از میلاد بازمی‌گردند. 

گور زن جوان سال ۲۰۱۳ کشف شد، اما نتایج آن تازه منتشر شده است. بررسی‌های استخوان‌شناسی نشان داده که او هنگام مرگ نزدیک ۱۸ سال داشته است. او در حالت خمیده به پهلوی راست و رو به سوی جنوب‌شرقی دفن شده بود. این شیوه خاکسپاری در تپه چلو متداول بوده، اما محتویات گور او کاملاً استثنایی است. این تنها گور در محوطه بود که با اشیای تجملی و فراوان دفن شده بود. 

در مجموع ۳۴ شیء همراه او دفن شدند: ۱۲ ظرف سفالی ویژه تمدن خراسان بزرگ، ۷ شیء سنگی ساخته‌شده از کلوریت، لاجورد، سرپانتین و سنگ‌آهک، ۱۳ شیء فلزی شامل یک انگشتر طلای ظریف، دو گوشواره طلا، یک جفت دستبند برنزی، یک آینه برنزی، سنجاق‌های مسی/برنزی و مُهرهای استامپی از همان فلزات. 

افزون بر این، دو سنجاق عاجی هم وجود داشت. ظروف سفالی بالای سر و پایین پا قرار گرفته بودند. دو سنجاق نزدیک شانه‌ها، دستبندها روی بازوان و شماری اشیای سنگی و فلزی نزدیک صورت او یافت شدند. کنار پاهایش یک ظرف بزرگ قرار داشت که درون آن یک کوزه کوچک برنزی گذاشته شده بود. 

این آثار از دید هنری بسیار ظریف و چشمگیر هستند. یکی از سنجاق‌ها به شکل دست ساخته شده بود که میان انگشت شست و اشاره یک گل ۱۰پر را نگاه داشته بود. روی یکی از مُهرها نقش پاهای انسانی حک شده بود. برجسته‌ترین اثر، جعبه‌ای کوچک و مستطیلی از کلوریت سیاه صیقلی بود. درازای جعبه با نقوشی از مارها آراسته شده بود که دهان‌هایشان را گشوده و دندان‌های تیز و زبان‌های دوشاخه‌شان را به نمایش گذاشته بودند. یکی از اضلاع کوتاه جعبه هم نقش عقرب داشت. 

مُهرهای استامپی به شکل امضا در معاملات استفاده می‌شدند، بنابراین بیانگر مالکیت و مشارکت فعال در تجارت هستند. وجود عاج و لاجورد که از افغانستان و دره سند وارد شده بود، گواه ثروت این زن است. 

زنی که در «گور شماره ۱۲» دفن شده بود، فرد مهمی به شمار می‌رفت، اما هنگام مرگ به‌قدری جوان بوده که بعید است خودش چنین جایگاهی را به دست آورده باشد. احتمال دارد جایگاه اجتماعی و ثروت او از خانواده‌اش، چه از راه تولد و چه ازدواج، به او منتقل شده باشد. 

دکتر حامد وحدتی‌نسب، سرپرست انجمن علمی باستان‌شناسی ایران درباره اهمیت این کشف گفته: «وجود چنین ثروتی در گور یک نوجوان در داده‌های باستان‌شناسی تمدن بزرگ خراسان بی‌همتاست. در این مرحله تنها می‌توانیم از جایگاه موروثی اشرافی سخن بگوییم که با ساختار سلسله‌مراتبی جامعه خراسان بزرگ همخوانی دارد.»