جنگ ۱۲ روزه ایده‌های سینمایی زیادی دارد
اقتصاد ایران: محمدحسن شاهنگی در مراسم نقد و بررسی کتاب «فیلم‌نامه؛ تاریخ سینمای ایران» گفت: دفاع مقدس دوم منحصر در ژانر جنگی نیست، یک ژانر ترکیبی است و ایده‌های فراوانی برای ساخت آثار سینمایی فاخر دارد.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی کتاب «فیلم‌نامه؛ تاریخ سینمای ایران» در موزه سینما با مشارکت گروه ادبیات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد. در این نشست رضا بابک پیشکسوت حوزه سینما و محمدحسن شاهنگی نویسنده کتاب به سخنرانی پرداختند.
*سیاست‌زدگی مدیران سینما
رضا بابک در ابتدای این نشست درباره وضعیت سینمای ایران، گفت: در تاریخ سینما در ایران دردهای زیادی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آنها سیاست‌زدگی مدیران سینمایی است. ثبات مدیریتی خوبی در این زمینه وجود ندارد و این نقطه ضعف بزرگی محسوب می‌شود. موضوع دیگری که باید به آن توجه کرد پدیده‌ای به نام جشنواره فیلم فجر است؛ این جشنواره از کارکرد اصلی خود سال به سال فاصله می‌گیرد و باید برای این مسئله چاره‌اندیشی کرد. سینما متعلق به مردم و مال مردم است و باید برای همین مردم و به انتخاب همین مردم فیلم بسازد. پس سفارشی‌سازی جایی در سینما نباید داشته باشد. هنر سفارشی جایی در دنیای امروز ندارد و این ایده، ایده‌ای شکست‌خورده است. هنر باید از درون هنرمند و فیلمساز تراوش کند و بجوشد. زمانی می‌گفتند هنر ارزشی و غیرارزشی داریم؛ در دوره کمونیسم و جنگ سرد این حرف‌ها خریدار داشت، اما امروز و در سینمای مدرن این حرف‌ها طرفداری ندارد. اگر تاریخ سینما را نقل می‌کنیم، باید راوی بی‌طرفی باشیم و فقط به وقایع و روند تولید آثار متمرکز باشیم و از هرگونه قضاوت حاشیه‌ای دوری کنیم.
این بازیگر پیشکسوت ادامه داد: سینما را با عینک سینما باید دید و اگر با پیش‌فرض‌های غیرصنفی به این هنر نگاه کنیم، دچار خطای جدی می‌شویم. بسیاری از آثار پژوهشی در خصوص تاریخ سینما در ایران مرتبط با جلوی دوربین است و کمتر در مورد پشت دوربین صحبت شده است. سینما دامنه گسترده‌ای دارد و از شرکت‌های پخش گرفته تا عوامل فنی و بازیگران و سرمایه‌گذاران همگی باید در ردیف هم دیده شوند و آنگاه به ارائه تحلیل در مورد فراز و فرود این صنعت در کشورمان بپردازیم. سینمای اجتماعی در ایران یکی از مظلوم‌ترین گونه‌های سینمایی است و دخالت‌های بی‌حد و حصر در کار فیلمساز آزاردهنده است. جامعه باید با آسیب‌های اجتماعی خودش روبه‌رو شود و فیلمساز از این جهت در محدودیت و تنگ‌نظری قرار نگیرد. ما حق نداریم به او بگوییم چگونه فیلم بساز؛ اگر چنین رفتاری را در پیش بگیریم، دست و بال او و قدرت تخیل و خلاقیت او را می‌بندیم و کاری می‌کنیم که او از طریق دیگری فریاد اعتراض خود را به گوش مردمش برساند.
جنگ دفاع مقدس دوم بر خلاف تصور اولیه، منحصر در ژانر جنگی نیست
در ادامه محمدحسن شاهنگی نویسنده کتاب گفت: مواجهه تاریخی صرف در مقابل هنر و صنعتی مانند سینما نباید داشت و از منظر مطالعات فرهنگی باید اقدام به انجام پژوهش‌های جدی با رویکرد تاریخ فرهنگی نمود. یکی از وجوه متمایز کتاب «فیلم‌نامه؛ تاریخ سینمای ایران» با آثار مشابه منتشرشده قبلی در همین رویکرد نهفته است. بعد از انقلاب با مروری اجمالی بر سینمای اجتماعی کشور، اساساً با ۳ جریان اصلی با محوریت مقابله با آسیب‌های اجتماعی مواجه می‌شویم؛ جریان اول، جریان روشنفکری است که غالباً در برابر برخی آسیب‌های اجتماعی موضعی انحرافی در پیش می‌گیرند و مسائل را وارونه نشان می‌دهند؛ نمونه روشن برای این جریان، فیلم «نارنجی‌پوش» ساخته داریوش مهرجویی است. جریان دوم، جریان شبه‌روشنفکری است که عموماً در مواجهه با آسیب‌ها، رویکردی منفعلانه و بی‌تفاوت دارند و موضع‌گیری شفاف و مشخصی ندارند و بیننده را در گرداب شبهات و ابهامات رها می‌کنند؛ فیلم‌هایی مثل «برف روی کاج‌ها» ساخته پیمان معادی و «من مادر هستم» ساخته فریدون جیرانی در این دسته قرار می‌گیرند. جریان سوم که در واقع جریان متناسب و ناظر بر شرایط اصلی و حقیقی جامعه ایرانی است، دغدغه جدی جهت طرح آسیب و ارائه راهکار به منظور ریشه‌کنی آسیب‌های اجتماعی دارد. فیلم‌های «حوض نقاشی» ساخته مازیار میری، «دربند» ساخته پرویز شهبازی و… در این جریان جای دارند.
این پژوهشگر ادامه داد: در جریان سوم اصولاً ۳ شیوه کلان در دستور کار فیلم‌سازان قرار گرفته است؛ شیوه نخست انکار و پرده‌پوشی آسیب اجتماعی است؛ مانند فیلم «مهمان مامان» با موضوع اعتیاد، شیوه دوم سرکوب آسیب اجتماعی است؛ مانند فیلم «جیب‌بر خیابان جنوبی» با موضوع دزدی و تلاش در جهت تطهیر این عمل؛ و شیوه سوم، قبول و پذیرش آسیب اجتماعی و در ادامه طرح درست و منطقی حل و یا رفع آن است؛ مانند فیلم «بشارت به شهروند هزاره سوم»، با دستاویز قراردادن سوژه شیطان‌پرستی.
شاهنگی در انتهای این نشست با اشاره به تجاوز ۱۲ رژیم صهیونیستی به کشورمان، گفت: جنگ دفاع مقدس دوم بر خلاف تصور اولیه و عمومی، منحصر در ژانر جنگی نیست؛ سوژه‌ها و درون‌مایه‌های موجود در این رخداد مهم، به دلیل سلاح‌های مخرب و خوی درنده و وحشیانه دشمن، حاوی المان‌های ژانر وحشت است، از سوی دیگر این جنگ، منعکس‌کننده وجه ذلت و خیانت مهره‌های نفوذی است و ذیل تریلرهای ژانر جاسوسی هم قرار دارد و به دلیل ابعاد گسترده جنگ شهری و بمباران مناطق مسکونی، به شدت مستعد مؤلفه‌های ملودارم‌های ضد جنگ اجتماعی است. به عبارت دیگر می‌توان ادعا کرد این جنگ یک ژانر ترکیبی است و ایده‌های فراوانی جهت ساخت آثار سینمایی فاخر در این زمینه را دارد.