روابط ایران و روسیه برای اولین بار به سطح مشارکت راهبردی رسیده است
اقتصاد ایران: سفیر روسیه در ایران در گفتگوی اختصاصی با گروه رسانه‌ای مهر، پاسخگوی پرسش‌های مرتبط با روابط روسیه و ایران از جمله معاهده مشارکت راهبردی جامع دو کشور بود.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: روابط ایران و روسیه همواره با فراز و نشیب های زیادی همراه بوده است. اخیرا این روابط ارتقا یافته و به سطح راهبردی رسیده است. ارتقای همکاری ها به سطح راهبردی ابعاد مختلفی دارد. در این راستا بخش انگلیسی خبرگزاری مهر با «الکسی ددوف» سفیر مسکو در تهران در گفتگویی اختصاصی این مسئله را بررسی کرده است.
۱. در سال‌های اخیر روابط ایران و روسیه با تعابیری چون «راهبردی» توصیف شده است. به نظر شما ایران و روسیه را می‌توان دارای روابط راهبردی دانست یا این دو را شرکای راهبردی تلقی کرد؟
مسکو برای روابط دوستانه خود با ایران اهمیت زیادی قائل است؛ کشوری که در اکثر مسائل جهانی و منطقه‌ای با ما دیدگاه مشترکی دارد. روابط ما بر پایه سنت‌های دیرینه دوستی و حسن همجواری، درک متقابل و اعتماد بنا شده و با تمایل صادقانه برای همکاری نزدیک‌تر شناخته می‌شود. ما متعهد به ساختن یک نظم جهانی دموکراتیک و عادلانه بر اساس اصول شناخته‌شده در قوانین بین‌الملل، چندجانبه‌گرایی، امنیت برابر و یکپارچگی هستیم و سیاست خارجی مستقل و مقتدر را دنبال می‌کنیم.
سطح بالای هماهنگی در حوزه سیاست خارجی که حاصل شده، طبیعی و منطقی است. ما در پلتفرم‌های چندجانبه از جمله سازمان همکاری شانگهای (SCO)، بریکس و اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) فعالانه همکاری می‌کنیم و از پیوستن دوستان ایرانی‌مان به این سازمان‌ها حمایت کرده‌ایم. نکته قابل‌توجه این است که هیچ‌یک از شرکای ما خارج از فضای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) در هر سه گروه مذکور، جایگاه مشابهی ندارند.
طی دهه گذشته، تحت هدایت رهبران دو کشور، روابط بین روسیه و ایران به‌طور قابل‌توجهی تقویت شده و به شتاب و عمق بی‌سابقه‌ای در تاریخ دست یافته است. ما در مسیر گسترش همکاری‌های چندجانبه در تمامی حوزه‌های کلیدی حرکت می‌کنیم. تماس‌های مکرر—ده‌ها مورد—در بالاترین سطح و سطوح عالیرتبه، موید تمایل متقابل برای تقویت مشارکت است. همکاری‌های بین‌دولتی، بین‌پارلمانی و بین‌سازمانی با موفقیت در حال توسعه است و روابط بین‌منطقه‌ای و شهرهای خواهرخوانده نیز تقویت می‌شود.
همکاری تجاری و اقتصادی به‌طور پیوسته در حال رشد است. در پایان سال گذشته، رشد(تجاری) به ۱۳.۲۹ درصد رسید که نزدیک به رکوردهای سال ۲۰۲۲ بود. با توجه به اینکه توافقنامه تجارت آزاد بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران از ۱۵ مه به اجرا درآمده است، اطمینان دارم که این رقم حتی بالاتر خواهد رفت.
ما فعالانه در تلاش برای حل مسائل باقیمانده هستیم تا احداث راه‌آهن رشت–آستارا هرچه زودتر آغاز شود. ما همچنین در حال ساخت واحدهای دوم و سوم نیروگاه هسته‌ای بوشهر هستیم و چندین پروژه سرمایه‌گذاری بزرگ دیگر در بخش انرژی را اجرا می‌کنیم.
با در نظر گرفتن همه مولفه‌های فوق—ماهیت اعتمادمحور تماس‌های ما و منافع ملی—رهبری سیاسی ارشد هر دو کشور تصمیم به ارتقای سطح روابط گرفته‌اند. همان‌طور که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه اظهار داشت، معاهده به‌روزشده بین‌دولتی که در جریان سفر تاریخی مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران به مسکو در ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ امضا شد، «سندی کاملاً تحول‌آفرین است که اهداف بلندپروازانه‌ای را تعیین و جهت‌گیری‌هایی برای تعمیق همکاری بلندمدت ترسیم می‌کند.» این بدون شک اتفاقی برجسته است. برای اولین بار، روابط به سطح مشارکت راهبردی جامع ارتقا یافته است. این امر کاملاً منعکس‌کننده تغییرات عمیق و کیفی است که در همکاری بین روسیه و ایران رخ داده است.
۲. مسئله «تحریم» در حوزه اقتصاد عامل چالش یا پیشران روابط ایران و روسیه تلقی می‌شود؟ در این زمینه چه تدابیری برای تسهیل تبادلات بانکی، ارزی و تجاری میان دو کشور با توجه به تحریم‌ها در نظر گرفته شده است؟ نقشه راه چین و امارات را در روابط اقتصادی ایران و روسیه عامل بازدارنده یا تسهیل‌کننده می‌دانید؟
بدون شک، تحریم‌های غیرقانونی یک‌جانبه اعمال‌شده علیه کشورهای ما نه‌تنها چالشی جدی هستند، بلکه محرکی برای رشد همکاری‌های تجاری، اقتصادی و سرمایه‌گذاری روسیه و ایران نیز به شمار می‌روند. ما در تلاش هستیم تا از تمام ظرفیت موجود خود استفاده کنیم و سازوکارهای اضافی را برای ایجاد شرایط مساعد و تحریک تجارت متقابل ایجاد کنیم.
برای مثال، زیرساخت پرداخت مستقل ایجاد شده و با موفقیت در حال فعالیت است که امکان انجام معاملات با ارزهای ملی را فراهم می‌کند. سهم این معاملات اکنون بیش از ۹۵ درصد است. پذیرش متقابل کارت‌های پرداخت ملی قطعی شده است. اخیراً شهروندان ما این امکان را به دست آورده‌اند که در سفرهای متقابل برای کالاها و خدمات پرداخت‌های غیرنقدی انجام دهند.
اجرای توافقنامه تجارت آزاد بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران، که پیش‌تر به آن اشاره کردم، به آزادسازی بیشتر رویه‌های تجاری از طریق کاهش و حذف موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای کمک خواهد کرد. این موضوع شامل مسائل دسترسی به بازار، اقدامات بهداشتی و گیاهپزشکی و ساده‌سازی رویه‌های گمرکی است. در مجموع، طی سه سال گذشته، چارچوب قانونی و قراردادی ما با ۴۰ سند بخش‌بندی و بین‌سازمانی گسترش یافته است که اکثر آها با هدف افزایش گردش تجاری روسیه و ایران هستند.
ظهور نظم جهانی چندقطبی با تعمیق بحران در جهانی‌سازی اقتصادی و تسریع در تجزیه سیستم تجارت جهانی تحت تأثیر اختلال در زنجیره‌های تولید و توزیع و فروپاشی سازوکارهای بازار همراه است. الگوریتم‌های همکاری اقتصادی خارجی در حال بازنویسی هستند. پاسخ ما به این شرایط در حال تغییر چیست؟
علاوه بر زیرساخت مالی مستقل از غرب و ابزارهای همراه برای حمایت از تجارت بین‌المللی، امروز ما با همراهی ایران در حال ایجاد یک محور حمل‌ونقل قاره‌ای کاملاً جدید هستیم—کریدور بین‌المللی شمال–جنوب، که به مرکز لجستیکی محور اوراسیا تبدیل می‌شود.
به‌طور کلی، ما به دنبال ایجاد همکاری چندجانبه و اجرای پروژه‌های یکپارچه‌سازی مشترک با تمام کشورهای دارای ذهنیتی سازنده، از جمله دوستان ایرانی، چینی و اماراتی خود هستیم.
۳. همکاری‌های نظامی - دفاعی میان تهران و مسکو بویژه در سال‌های اخیر در سطح خوبی ارزیابی شده است. این نوع همکاری در چارچوب سند جامع استراتژیک گونه تحلیل می‌شود؟
تعامل روسیه و ایران در حوزه نظامی و همکاری فنی-نظامی پدیده جدیدی نیست—این همکاری برای دهه‌ها جریان داشته و مهم‌تر از همه، کاملاً مطابق با قوانین بین‌المللی و بدون هدف‌گیری منافع کشورهای ثالث انجام شده است. طبیعتاً، این موضوع در معاهده راهبردی جدید ما مورد توجه قرار گرفته است.
این معاهده شامل بندی در مورد عدم ارائه کمک نظامی یا سایر کمک‌ها به متجاوز در صورت حمله به یکی از طرفین است. حوزه‌های تحت پوشش شامل آموزش پرسنل نظامی، تبادل دانشجویان و مربیان، بازدید از ناوهای جنگی مستقر در بنادر یکدیگر، شرکت در نمایشگاه‌های دفاعی، برگزاری رویدادهای ورزشی و فرهنگی مشترک، عملیات دریایی برای کمک و نجات، مبارزه با دزدی دریایی و سرقت مسلحانه در دریا است. علاوه بر این، در راستای حفظ صلح و امنیت در منطقه، این معاهده برگزاری رزمایش‌های نظامی در قلمروی طرفین و همچنین مشاوره برای مقابله با تهدیدات نظامی مشترک و مخاطرات امنیتی را پیش‌بینی می‌کند. در مجموع، این معاهده حوزه‌های همکاری را که طی سال‌های گذشته در آن‌ها مشغول بوده‌ایم، نظام‌مند و تدوین می‌کند.
۴. در سطح بین‌المللی رویکرد ترامپ در خصوص حل مسئله اوکراین و نیز توافق با تهران چگونه می‌تواند روابط ایران و روسیه را تحت تاثیر قرار دهد؟
باید تأکید کنم که روابط بین کشورهای ما مقاوم و راهبردی بوده و تحت تاثیر شرایط بین‌المللی کنونی نیست. این‌ها اصول اساسی هستند که توسط رهبری سیاسی ارشد هر دو کشور تعریف شده‌اند.
ما از حل‌وفصل سیاسی-دیپلماتیک مسئله هسته‌ای ایران بر اساس شروط قابل‌قبول برای دوستان‌مان در تهران، از جمله لغو تحریم‌های غیرقانونی یک‌جانبه، حمایت می‌کنیم. با در نظر گرفتن تجربه و مشارکت تعیین‌کننده خود در انعقاد «توافق هسته‌ای» سال ۲۰۱۵، در صورت لزوم، آماده‌ایم تا کمک‌های لازم را به شرکای خود ارائه دهیم.
ما از دوستان ایرانی خود به‌خاطر موضع عینی و متوازن‌شان درباره شرایط اوکراین سپاسگزاریم. به تماس با نمایندگان دولت آمریکا درباره بحران اوکراین ادامه و توضیحات مفصلی را درباره علل ریشه‌ای و پیدایش این بحران ارائه می‌دهیم. دیدگاه خود را درباره پارامترهای حل‌وفصل، با در نظر گرفتن منافع مشروع روسیه، به‌ویژه در حوزه‌های امنیت و حفاظت از حقوق بشر، روشن می‌کنیم. به نظر می‌رسد که همتایان آمریکایی ما درک بهتری از موضع ما پیدا کرده‌اند. نشانه‌هایی وجود دارد که ما در مسیر درستی در حرکت هستیم.
۵. با توجه به زمینه‌های بالفعل و بالقوه همکاری میان ایران و روسیه، جایگاه تهران در سیاست خارجی مسکو را باید تابعی از موازنه گرایی روسیه در نظام جهانی تلقی کرد یا الزامی برای افزایش همکاری و ارتقای جایگاه ایران در سپهر سیاست خارجی روسیه وجود دارد؟
من تا حدی به سؤال شما در اظهارات قبلی‌ام پاسخ دادم. روابط روسیه و ایران خودکفا هستند. بدون شک، برای همسو کردن همکاری‌های تجاری و اقتصادی با پتانسیل کشورهایمان، هنوز کارهای زیادی باید انجام دهیم. در عین حال، اگر کل طیف روابط را تحلیل کنیم، مشخص می‌شود که جهت‌گیری ایران یکی از بالاترین اولویت‌ها برای سیاست خارجی روسیه است. این جهت‌گیری هم از طریق جایگاه جمهوری اسلامی به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای بزرگ و هم به به واسطه جایگاه بین‌المللی آن، با توجه به عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای، دعوت به بریکس و وضعیت ناظر در اتحادیه اقتصادی اوراسیا، تعیین می‌شود. برای درک میزان توجهی که رهبری کشورهای ما به همکاری دوجانبه اختصاص می‌دهند، مایلم بار دیگر شما را به پویایی تماس‌های سطح بالا ارجاع دهم. به نظر من، اینجا همه چیز روشن است.