پزشکیان: «نظام داده به‌روز» کلید مبارزه با فساد است
اقتصاد ایران: رئیس جمهور با انتقاد از ضعف زیرساخت‌های اطلاعاتی تأکید کرد: بخشی از رانت، رشوه، قاچاق، زمین‌خواری و دیگر مفاسد موجود در کشور، ناشی از نبود داده‌های قابل رصد است.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
به گزارش خبرگزاری مهر، مسعود پزشکیان پیش از ظهر امروز شنبه، در آئین افتتاح طرح‌های بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات، همزمان با روز جهانی ارتباطات، با تأکید بر اهمیت داده‌محوری در مدیریت کشور اظهار کرد: پیش از هر چیز باید قدردان زحمات و تلاش‌های همه فعالان این حوزه بود؛ خلاقیت‌ها و نوآوری‌هایی که در زمینه فناوری اطلاعات صورت گرفته، نقش حیاتی در بهبود اداره کشور دارد.
رئیس جمهور با اشاره به جایگاه اطلاعات در حکمرانی نوین خاطرنشان کرد: کشور، سازمان یا حتی یک خانه، اگر بدون داده و اطلاعات دقیق اداره شود، گرفتار سردرگمی خواهد شد؛ مدیری که نداند کجاست و به کجا می‌رود، نمی‌تواند آینده را بسازد.
پزشکیان افزود: اگر بخواهیم کشور را به درستی بسازیم و آینده‌ای مطمئن خلق کنیم، باید در حوزه‌هایی مانند اقتصاد، صنعت، تجارت و کشاورزی، به داده‌های دقیق، به‌موقع و قابل اتکا دسترسی داشته باشیم. تنها آن‌کس می‌تواند تصمیمی مؤثر بگیرد که اطلاعات درستی در اختیار دارد.
رئیس جمهور تصریح کرد: کسی که از داده‌های واقعی و ارتباطات مؤثر بی‌بهره باشد، ناگزیر عقب خواهد ماند. ضعف در اطلاعات یعنی ضعف در تصمیم‌گیری؛ و این نقطه ضعف در شرایط رقابت جهانی می‌تواند موجب شکست باشد.
پزشکیان با اشاره به تجربه شخصی خود از دوران دانشگاه تا حضور در مجلس شورای اسلامی گفت: از همان سال‌هایی که در مجلس نماینده بودم، دنبال این بودیم که یک سیستم داده‌محور برای کشور طراحی شود تا بتوان بر اساس اطلاعات دقیق، سیاست‌گذاری و مدیریت کرد. اگر داده وجود نداشته باشد، اداره کشور در هر حوزه‌ای، از اقتصاد تا کشاورزی و صنعت، دچار سردرگمی خواهد شد.
رئیس جمهور با انتقاد از ضعف زیرساخت‌های اطلاعاتی تأکید کرد: بخشی از رانت، رشوه، قاچاق، زمین‌خواری و دیگر مفاسد موجود در کشور، ناشی از نبود داده‌های قابل رصد است. وقتی ندانیم چه کسی، کجا، چه اقدامی انجام می‌دهد، طبیعی است که انحراف و تخلف شکل می‌گیرد.
پزشکیان افزود: در برخی موارد، فردی ساختمانی می‌سازد و به چند نفر می‌فروشد، یا در پروژه‌هایی دیده‌ایم که ده‌ها هزار میلیارد تومان به‌ظاهر ناپدید شده است. این ارقام به‌راحتی از بین نمی‌رود، بلکه نبود داده و نظارت باعث شده امکان پیگیری نباشد.
رئیس جمهور با اشاره به تجربه‌های تلخ در حوزه ساخت‌وساز غیرقانونی تصریح کرد: زمین‌خواری و کوه‌خواری زمانی رخ می‌دهد که نتوان مالکیت‌ها را به‌صورت دقیق ثبت و رصد کرد. گاهی پس از سال‌ها و سرمایه‌گذاری‌های چند هزار میلیاردی، ساختمان‌هایی شناسایی و تخریب می‌شوند که اساساً نباید ساخته می‌شدند.
پزشکیان در ادامه گفت: قانونی که در سال ۱۳۷۶ و ۱۳۷۷ برای ایجاد «کد یکتای مکانی» تصویب شد، هنوز اجرایی نشده است. بیش از ۲۷ سال از آن زمان گذشته و ما هنوز داده‌های پایه را برای ثبت دقیق املاک و مالکیت‌ها در اختیار نداریم.
رئیس جمهور با اشاره به گزارش‌های کارشناسان و پیگیری‌های افراد مطلع اظهار کرد: چهره‌هایی مانند دکتر جهانگرد و برخی مدیران وزارت ارتباطات سال‌هاست این موضوع را پیگیری می‌کنند، اما تاکنون به اجرا نرسیده است. اگر این سامانه‌ها راه‌اندازی می‌شد، نه‌تنها امکان تعرض به منابع طبیعی نبود، بلکه مدیران نیز می‌توانستند در لحظه، مالکیت و سابقه هر پلاک، ملک یا پروژه را مشاهده و بررسی کنند.
پزشکیان خاطرنشان کرد: امروز یک اداره یا نهاد محلی می‌تواند پروژه‌ای را ثبت کند، بدون آنکه صاحب، مالک یا محل دقیق آن در سیستم مرکزی درج شده باشد. این ضعف، راه را برای سوءاستفاده باز می‌کند و در نهایت، همه باید هزینه آن را بپردازند.
رئیس جمهور با تأکید بر ضرورت استانداردسازی داده‌ها در نظام مدیریتی کشور اظهار کرد: در دنیای امروز، هیچ چیز گم نمی‌شود؛ اما اگر اطلاعات در اختیار ذی‌نفعان واقعی قرار نگیرد، کارکرد خود را از دست می‌دهد. اقتصاد باید در اختیار اقتصاددانان باشد، صنعت در اختیار صنعتگران و هر حوزه باید با زبان و منطق خودش مدیریت شود.
پزشکیان با اشاره به تجربه حوزه سلامت در استفاده از استانداردهای بین‌المللی بیان کرد: در پزشکی، برای معاینه یک بیمار، داده‌ها بر اساس استاندارد مشخص جمع‌آوری می‌شود. این استاندارد در سراسر دنیا یکی است؛ چون علم بدون چهارچوب مشترک نمی‌تواند کارآمد باشد. این اصل نه‌تنها در پزشکی، بلکه در امور مالی، اقتصادی، سیاسی، آزمایشگاهی و سایر حوزه‌ها نیز باید رعایت شود.
رئیس جمهور ادامه داد: آن جایی که استاندارد وجود ندارد، به این معناست که هنوز به بلوغ و رشد نرسیده‌ایم. هر انجمن، بنیاد، یا نهاد دانش‌بنیانی که می‌خواهد در حوزه تخصصی خود کار مؤثر انجام دهد، باید به استانداردهای معتبر بین‌المللی یا ملی پایبند باشد.
پزشکیان با انتقاد از وضعیت فعلی در حوزه فناوری اطلاعات و سامانه‌های اجرایی گفت: در وزارت بهداشت و درمان، بارها نرم‌افزارهای مختلفی نوشته شده، اما هیچ‌کدام با یکدیگر ارتباط ندارند. سرمایه‌گذاری‌هایی که صورت گرفته، به‌دلیل نبود استاندارد مشترک، عملاً منجر به تولید سامانه‌هایی شده که با همدیگر کار نمی‌کنند.
رئیس جمهور افزود: وقتی داده‌ها و برنامه‌ها بر اساس یک زبان مشترک نوشته نشوند، امکان اتصال و بهره‌گیری یکپارچه از آن‌ها از بین می‌رود. امروز در کشور، برنامه‌هایی نوشته شده که در ظاهر مشابه‌اند، اما هرکدام با منطق و ساختار متفاوت، بدون قابلیت اتصال به یکدیگر عمل می‌کنند.
پزشکیان تأکید کرد: اگر قرار است در امور مالی، درمان یا سایر بخش‌ها نرم‌افزار طراحی شود، لازم است ابتدا انجمن‌ها و نهادهای تخصصی، استانداردهای پایه را تدوین و تثبیت کنند. آنگاه هر شرکت یا نهادی که می‌خواهد نرم‌افزار تولید کند، می‌تواند با حفظ چارچوب استاندارد، برنامه‌ای بنویسد که با سایر سامانه‌ها ارتباط‌پذیر باشد.
رئیس جمهور خاطرنشان کرد: یکی از مهم‌ترین موانع تحقق دولت هوشمند، همین ناهماهنگی و پراکندگی در طراحی سامانه‌هاست. اصلاح این روند، نیازمند عزم مشترک، هم‌فکری نهادهای تخصصی، و اراده اجرایی در سطح ملی است.
پزشکیان با تأکید بر اهمیت فناوری‌های نوین از جمله هوش مصنوعی در توسعه نظام سلامت کشور گفت: در حوزه بهداشت و درمان، ظرفیت‌های بزرگی برای استفاده از ابزارهای هوشمند وجود دارد که باید در مسیر ارتقای کیفیت خدمات به کار گرفته شود.
رئیس جمهور با اشاره به تجربه مدیریتی خود در دوران وزارت بهداشت و ریاست دانشگاه علوم پزشکی تبریز اظهار کرد: در آن سال‌ها، هدف ما راه‌اندازی شبکه‌ای یکپارچه برای پزشک خانواده بود؛ شبکه‌ای که مبتنی بر جمعیت مشخص، محل زندگی معین و داده‌های دقیق درباره سن، جنسیت و بیماری‌ها طراحی شده باشد تا مدیریت سلامت به‌درستی انجام شود.
پزشکیان افزود: اگر قرار است رئیس دانشگاه یا مسئول سلامت تصمیم بگیرد، باید بداند چه کسی، در کجا، با چه مشکلی زندگی می‌کند. این دانایی، شرط اساسی برای خدمات‌رسانی مؤثر است. حتی در شرایط بحرانی مانند زلزله، بدون این داده‌ها نمی‌توان واکنش درستی نشان داد.
رئیس جمهور با اشاره به ضرورت تأمین زیرساخت‌های ارتباطی در مناطق محروم تأکید کرد: زمانی که برای راه‌اندازی اینترنت در روستاها پیگیری می‌کردیم، آمارها نشان می‌داد هزار و چند روستا به اینترنت متصل شده‌اند، اما سوال اصلی این بود که چه تعداد از کل روستاهای کشور همچنان بی‌ارتباط مانده‌اند؟ این همان داده‌ای است که باید برای تصمیم‌گیری دقیق مشخص باشد.
پزشکیان خاطرنشان کرد: در آن مقطع، حتی برای تأمین ارتباط اینترنتی در برخی مناطق، پیگیر اخذ مجوز استفاده از ماهواره بودیم تا حداقل ارتباط اولیه برقرار شود و بتوان داده‌های اولیه سلامت را دریافت و خدمات را سامان‌دهی کرد. این صرفاً شروعی برای ایجاد عدالت ارتباطی و اطلاعاتی بود.
رئیس جمهور افزود: وقتی پوشش ارتباطی کامل شود، تفاوتی نمی‌کند فرد فقیر باشد یا متمول، مذهبی باشد یا غیرمذهبی؛ وظیفه ماست که به همه خدمات بدهیم. به قول شاعر: باران که شدی، پیاله‌ها را نشمار. وظیفه حکومت، پوشش کامل و بی تبعیض خدمات سلامت است.
پزشکیان با اشاره به لزوم تعریف استانداردهای خدمات سلامت اظهار داشت: برای خدمات اولیه، ثانویه و ثالث، باید ساختاری مشخص وجود داشته باشد. در پزشکی امروز، نظام‌هایی مانند DRG (گروه‌های تشخیصی مرتبط) برای تشخیص و هزینه‌کرد درمان به کار گرفته می‌شوند که به تصمیم‌گیری مبتنی بر علم و شواهد کمک می‌کنند.
رئیس جمهور هشدار داد: زمانی که تشخیص صحیح وجود نداشته باشد، بیمار ممکن است ده‌ها بار مراحل مختلف درمانی را طی کند، بدون آنکه نتیجه‌ای حاصل شود. در نهایت، پس از اتلاف زمان و منابع، تازه مشکل اصلی شناسایی می‌شود؛ حال آنکه با دانش و مهارت کافی، درمان وی می‌توانست از ابتدا در مسیر درستی قرار گیرد.
پزشکیان با تأکید بر اهمیت استانداردسازی و داده‌محوری در مدیریت بحران و نظام سلامت اظهار کرد: استانداردسازی یک بحث تئوریک نیست؛ بلکه اساس مدیریت کارآمد است. اگر ندانیم چگونه باید خدمت ارائه دهیم، منابع و توان اجرایی را در مسیری ناموثر هدر خواهیم کرد.
رئیس جمهور با اشاره به بازدید خود از یک مرکز شناسایی بحران در کشور چین خاطرنشان کرد: در یکی از بیمارستان‌های پیشرفته چین، در اتاقی موسوم به «شاک‌روم»، تمام جهان را برای کنترل شیوع بیماری ساس به‌صورت لحظه‌ای رصد می‌کردند. اطلاعات شیوع، بروز، شدت، نقاط بحرانی و افراد مبتلا در مانیتورها نمایان بود و تصمیم‌گیری دقیق بر مبنای همین داده‌ها انجام می‌شد.
پزشکیان افزود: در شرایط بحران، مانند وقوع سیل، معمولاً مسئولان به اولین منطقه در دسترس می‌روند، اما شاید منطقه‌ای که در ظاهر دیده نمی‌شود، دچار بحران شدیدتر باشد. در آن مرکز، می‌توانستند بدون خروج از اتاق تصمیم بگیرند کجا بیشترین نیاز را دارد و کمک‌ها را به‌درستی هدایت کنند.
رئیس جمهور با تأکید بر اینکه «داده اولین قدم مدیریت است»، گفت: برای تصمیم‌گیری، سیاست‌گذاری، نظارت و امدادرسانی، داده‌های شفاف، به‌روز و آنلاین نیاز داریم؛ چیزی که متأسفانه در بسیاری موارد نداریم!
پزشکیان با اشاره به تجربه حضور در مناطق دورافتاده کشور اظهار داشت: حتی در روستاهای محروم می‌توان با تعریف استانداردهای ساده و ابزار ابتدایی مانند دستگاه سونوگرافی یا رادیولوژی، خدمات مؤثری ارائه داد. یک نیروی آموزش‌دیده می‌تواند بر اساس شکایت بیمار، داده را وارد کند و سامانه مبتنی بر هوش مصنوعی مسیر تشخیص و درمان را پیشنهاد دهد.
رئیس جمهور تأکید کرد: از تصویر یک ریه یا یک آندوسکوپی ساده، هوش مصنوعی می‌تواند بیماری را تشخیص دهد، شدت و نوع آن را مشخص کند و حتی راهکار درمان ارائه دهد. این روش نه‌تنها دقت و کیفیت درمان را افزایش می‌دهد، بلکه هزینه‌ها را نیز به‌طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
پزشکیان با اشاره به ظرفیت‌های هوش مصنوعی در تحلیل انبوه داده‌های رادیولوژی، پاتولوژی و پزشکی گفت: هوش مصنوعی می‌تواند هزاران تصویر را مقایسه کند، تجربیات پزشکی را تحلیل کند و با دقت بالا بیماری را تشخیص دهد؛ امکانی که از توانایی طبیعی یک فرد فراتر است.
رئیس جمهور افزود: همه این‌ها نیازمند دستیابی به یک زبان و نگاه مشترک، تدوین دستورالعمل و اجرای استاندارد مشخص است. اگر هر بخش به‌دلخواه خود سخت‌افزار یا نرم‌افزار تهیه کند، هم‌پوشانی و اتصال بین سامانه‌ها از بین می‌رود و مجبور می‌شویم مجدداً سرمایه‌گذاری کنیم و سیستم‌ها را بازنویسی کنیم.
پزشکیان گفت: شما می‌توانید به‌عنوان انجمن‌های تخصصی وابسته به رشته‌ها و سازمان‌ها، استانداردهای ملی را بر اساس مدل‌های جهانی تدوین و پیاده‌سازی کنید. در اروپا نیز سیستم اطلاعات بیمارستانی، بر اساس استانداردهای شفاف اجرا شده و سازمان‌هایی هستند که صرفاً مسئول تدوین و اجرای این استانداردها هستند، تا داده‌ها قابل تحلیل، مقایسه و تصمیم‌سازی شوند.
رئیس جمهور با تأکید بر اهمیت تطبیق‌پذیری با استانداردهای جهانی در مسیر توسعه کشور گفت: در اروپا، برای هر فرآیند درمانی، مالی یا تشخیصی، یک استاندارد واحد تعریف شده است. اگر ما نیز می‌خواهیم در نظام درمان یا اقتصاد پیش برویم، باید بدانیم دنیا چگونه عمل می‌کند و عملکرد ما چه نسبتی با آن دارد.
پزشکیان افزود: موضوع ارتباط، صرفاً اتصال شبکه‌ای نیست، بلکه به معنای مشارکت در عقل جمعی و بهره‌مندی از تجربه‌های دیگران است. اگر بخواهیم پزشک خانواده، ای سی یو، یا اتاق عمل مدرن راه‌اندازی کنیم، باید توانمندی‌های دیگران را نیز ببینیم و از آن‌ها بهره بگیریم.
رئیس جمهور با اشاره به ضرورت شنیدن دیدگاه‌های مختلف تأکید کرد: من از یک زاویه می‌بینم، شما از زاویه‌ای دیگر و نفر سوم از زاویه‌ای متفاوت. وقتی تنها به عقل خود بسنده کنیم، ضرر می‌کنیم. باید عقل دیگران را شنید، تجربه‌های آنان را آزمود و به فهم مشترک رسید.
پزشکیان با اشاره به شرایط ژئوپلیتیک امروز جهان و زیاده‌خواهی‌های قدرت‌های سلطه‌گر اظهار داشت: اگر قرار است در برابر تمامیت‌خواهی آمریکا بایستیم و اجازه ندهیم به ما دیکته شود، باید در داخل کشور به انسجام، وحدت، و درک متقابل برسیم.
رئیس جمهور ادامه داد: زبان و نگاه مشترک، به‌معنای دستیابی به بالاترین و بهترین استاندارد در هر حوزه است. همان‌طور که قرآن فلسفه خلقت انسان را در «أَیُّکُم أَحْسَنُ عَمَلًا» می‌داند، هدف ما نیز باید رسیدن به بهترین و برترین عملکرد باشد.
پزشکیان تصریح کرد: اگر کسی در جایی دیگر توانسته با شواهد و داده‌ها، عملکرد بهتری ارائه دهد، وظیفه ماست که به آن سطح برسیم یا حتی از آن فراتر برویم. ما در حال تغییر هستیم و توانایی رسیدن به برترین سطح را داریم.
رئیس جمهور افزود: ارتباط با جهان به معنای انتقال تجربه‌ها، یادگیری روش‌های علمی و یافتن راه درست است. حتی برای فروش کالاهای خود، نیازمند ارتباط مؤثر با دنیا هستیم؛ ارتباط، ابزار تعالی و رشد است، نه تهدید.
پزشکیان با اشاره به تجربیات خود در سال‌های دانشجویی خاطرنشان کرد: روزی فردی با نوع پیچیده‌ای از بیماری در بیمارستان بستری شد. متخصصی از خارج کشور دعوت شده بود که برخلاف انتظار، قدی کوتاه داشت، اما بدون هیچ پیچیدگی، با مهارت بالا وارد اتاق عمل شد و اقدام مؤثر انجام داد. تجربه‌اش از ما بیشتر بود و این یعنی عقل حکم می‌کند از هر کسی که مهارت و تجربه بیشتری دارد، بیاموزیم.
رئیس جمهور در جمع‌بندی سخنان خود با اشاره به تجربه شخصی در دوران ریاست دانشگاه اظهار کرد: زمانی برای بازدیدی علمی به ژاپن سفر کرده بودم. در نگاه اول هدف برنامه مشخص نبود، اما در جریان بازدیدها متوجه شدم که حتی برای ساده‌ترین فعالیت‌ها مانند گردش پول، مشاوران خارجی از کشورهای مختلف مثل آلمان و کانادا حضور دارند و در طراحی ساختمان‌ها، راه‌ها و پل‌هایشان، نام مشاوران بین‌المللی را به‌عنوان بخشی از فرآیند علمی ذکر می‌کنند.
پزشکیان ادامه داد: ابتدا با خود گفتم ما که بدون مشاور این پروژه‌ها را انجام داده‌ایم، پس کار ما ارزشمندتر است. اما بعد به خودم پاسخ دادم؛ هنر آن‌ها در استفاده از عقل جمعی و مشورت است. اگر ما هم از مشاوره دیگران استفاده می‌کردیم، نه تنها ضرر نمی‌کردیم، بلکه بهتر و دقیق‌تر عمل می‌کردیم.
رئیس جمهور با اشاره به جایگاه علمی مشارکت در جهان تأکید کرد: امروز در حوزه پژوهش، مقاله‌ای که گروهی از متخصصان آن را تدوین کرده باشند، ارزش علمی بالاتری دارد، از مقاله‌ای که توسط یک نفر به‌تنهایی نگاشته شده باشد، چون مجموعه‌ای از داده‌ها، تجربیات و دیدگاه‌ها در آن دخیل است و این یعنی رشد واقعی علمی.
پزشکیان خاطرنشان کرد: ما به دنبال صلح و همکاری با دنیا هستیم، نه ستیز، اما در برابر زور و تحقیر نیز هرگز کوتاه نخواهیم آمد. ایران، سرزمین عزت است و شما نخبگان این کشور، ستون‌های اصلی ساخت آینده‌اید.
رئیس جمهور خطاب به جامعه نخبگان کشور گفت: اگر به ایران و خاک‌مان دل ببندیم و برای سربلندی‌اش تلاش کنیم، راه خود را پیدا خواهیم کرد. این‌طور نیست که کسی بگوید شما از این دستاورد صرف‌نظر کنید تا ما با شما گفت‌وگو کنیم. ما از هیچ‌یک از دستاوردهای علمی‌مان عقب‌نشینی نخواهیم کرد.
پزشکیان در پایان تصریح کرد: آینده این کشور را شما رقم خواهید زد. ما با تمام توان پشتیبان شما هستیم، اما انتظار داریم با تدوین استانداردهای دقیق، از دوباره‌کاری‌ها جلوگیری کنید و ایران عزیزمان را به جایگاهی برسانید که شایسته مردم بزرگ و باافتخارش است.
پیش از آغاز سخنرانی رئیس جمهور در آئین روز جهانی ارتباطات، سه طرح ملی در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات به‌صورت رسمی افتتاح شد.
نخست، طرح توسعه ظرفیت هسته‌ای شبکه ارتباطی کشور به بهره‌برداری رسید. این پروژه که با تکیه بر توان داخلی و دانش مهندسان ایرانی اجرا شده، ظرفیت شبکه انتقال کشور را با رشد ۶۲ درصدی، از ۴۵ هزار به ۷۳ هزار گیگابیت بر ثانیه رسانده است. این توسعه در ۲۸۵ نقطه در ۳۱ استان اجرا شده و بستر فناوری‌های نوینی چون هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و نسل پنجم ارتباطات را فراهم ساخته است. همچنین ترافیک اینترنت بین‌الملل کشور نسبت به آغاز فعالیت دولت چهاردهم، ۲۸ درصد و ترانزیت بین‌المللی نیز ۵۰ درصد افزایش یافته است.
دوم، اتصال ۱۴۷۸ روستا به اینترنت پرسرعت سیار در سراسر کشور با دستور رئیس‌جمهور آغاز شد. با اجرای این پروژه، بیش از ۵۲۵ هزار نفر از جمعیت روستایی از خدمات ارتباطی پایدار بهره‌مند شده‌اند. دو نقطه نمادین شهر مشهد مقدس و جزیره خارک به‌عنوان نقاط آغاز این افتتاح انتخاب شدند.
سوم، سامانه هوشمند و یکپارچه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان با عنوان «کهکشان» رونمایی شد. این سامانه با هدف حمایت مالی، تسهیل تجاری‌سازی، تحریک بازار و توسعه زیست‌بوم نوآوری طراحی شده و ثبت‌نام شرکت‌ها در آن از همان لحظه آغاز مراسم فعال شد. در فاز نخست، اعتبار این سامانه ۲۰۰ میلیارد تومان اعلام شده که در مراحل بعد به ۱,۰۰۰ میلیارد تومان افزایش خواهد یافت.