ابریشم‌کشی در سایه آفت‌ها؛ نوغانداران چشم‌انتظار حمایت

ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - مریم سالاری اکبرآبادی‌: روستای بسک، که به عنوان روستای ملی ابریشم‌کشی شناخته می‌شود، با وجود ثبت ملی و برخورداری از میراثی کهن، همچنان با چالش‌های متعددی در مسیر توسعه و حفظ این هنر روبرو است. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، که مستقیماً بر معیشت نوغانداران و کیفیت تولید تأثیر می‌گذارد، هجوم آفات و تنش‌های آب و هوایی است.

روستای بسک، روستایی در ۲۰ کیلومتری بخش «بایگ» شهرستان تربت حیدریه که مثل بسیاری از روستاها، اهالی‌اش با هم نسبت قوم و خویشی دارند و رزق عموم مردمش هم از کارگاه‌های ابریشم‌کشی بر سفره‌شان می‌آید.

عباس بهشتی، یکی از اهالی روستای بسک است که مانند بسیاری دیگر از اهالی منطقه تربت حیدریه در آغاز فصل بهار به نوغان‌داری مشغول است در خصوص ماجرای پیله چیدن تخم‌های ابریشم طی گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: برای اینکه پیله‌ها پروانه نشوند، کرم داخل پیله را در حرارت بالا می‌کشند یا پیله‌های تازه را به سرعت می‌ریسند.

بهشتی تاکید کرد: مردم منطقه تربت حیدریه در فصل بهار، جعبه‌های تخم کرم ابریشم را از اداره نوغان این شهرستان به قیمت‌های پایین می‌خرند و هر کسی توی اتاقی، طویله‌ای، آغلی یا انباری، تخم‌ها را نگهداری می‌کند تا کرم شوند و پیله بچینند.

یکی دیگر از اهالی روستای بسک افزود: جای کرم‌ها باید گرم باشد و خوراکشان هم کم نیست. معمولاً در طول مدت مراقبتشان، چهار بار خواب دارند که خوابشان بستگی به آذوقه‌شان دارد، هر دو ساعت یک بار باید برگ توت بخورند. مردها طلوع و غروب می‌روند پی برگ‌چینی تا برگ توت‌های تازه بچینند. آنهایی که درخت توت دارند در فصل بهار برای نوغان‌داری اقدام می‌کنند، آن قدری که برگ توت در این فصل برایشان ارزش پیدا می‌کند، میوه مرواریدی درخت اهمیت نمی‌یابد.

این شهروند بسکی ادامه داد: به محض اینکه جعبه‌های تخم را از تربت حیدریه می‌آورند، تخم‌های ریز و سیاه را روی برگ توت‌ها می‌خوابانند تا برگ بخورند و تبدیل به کرم شوند، معمولاً از یک جعبه تخم، ۷۰-۸۰ کیلو پیله بدست می‌آید اما همه ماجرا بستگی به مراقبت از تخم‌ها تا مرحله پیله شدن دارد.

سمیه نگهبان سیوکی در گفتگو با خبرنگار مهر به معرفی ابریشم‌کشی روستای بسک پرداخت و اظهار کرد: طبیعتاً تاریخچه ابریشم‌کشی به تاریخچه نخ ابریشم، ابریشم‌بافی و پارچه باز می‌گردد. چینی‌ها دانش تهیه ابریشم را از حدود ۴۰۰۰ سال قبل می‌دانستند و اولین‌بار این صنعت در چین حدود ۲۷۰۰ سال قبل از میلاد اتفاق افتاد.

وی ادامه داد: این کشف زمانی اتفاق افتاد که روزی امپراتور چین به اشتباه پیله‌ای ابریشم را داخل آب جوش می‌اندازد که مخصوص دست‌شستن است. فردای آن روز امپراطور با پدیده عجیبی برخورد می‌کند و آن بیرون‌ریختن نخ‌های ابریشم از اطراف ظرف بود. می‌دانیم که طریقه کار ابریشم‌کشی نیز به همین ترتیب است.

این کارشناس صنایع‌دستی گفت: در این صنعت پیله‌های ابریشم را داخل دیگ آب جوش ۱۰۰ درجه می‌ریزند و به وسیله چوبی که به اصطلاح «شاگردک» نام دارد، پیله‌ها را به‌هم‌زده و نخ ابریشم را استخراج می‌کنند.

نگهبان خاطرنشان کرد: در ایران نیز سابقه تولید لباس و پارچه ابریشمی به قبل از اسلام باز می‌گردد. در آن زمان از تار و پود ابریشم استفاده می‌کردند و ۳ نوع پارچه به اسامی «دیبا» که لباس ابریشمی ساده رنگی بود، «پرنیان» که لباس ابریشمی چند رنگ یا غالباً هفت رنگ، «پرند» که یک پارچه کاملاً درباری محسوب می‌شد و مخصوص خاندان سلطنتی بود و دارای طرح‌های حاشیه‌ای بود بافته می‌شد. می‌توان گفت در اواسط قرن ۱۹ در دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار اولین کارخانه ابریشم‌کشی در ایران در شهر رشت شروع به کار کرد.

وضعیت کیفی تخم نوغان

علیرضا محرابی، سرپرست مرکز توسعه نوغانداری خراسان رضوی وابسته به وزارت جهاد کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: امسال سهمیه در نظر گرفته شده تخم نوغان برای استان‌های سه گانه خراسان و سیستان و بلوچستان، ۱۸ هزار جعبه است که از این میزان، سهمیه شهرستان تربت‌حیدریه به عنوان قطب نخست تولید ابریشم کشور، ۲ هزار و ۳۰۰ جعبه است.

سرپرست مرکز توسعه نوغانداری خراسان رضوی وابسته به وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه بر اساس تکلیف سازمانی، برنامه‌ریزی، نظارت و توزیع تخم نوغان خطه شرقی کشور به این اداره به مرکزیت تربت‌حیدریه واگذار شده‌است، گفت: زمان آغاز توزیع تخم نوغان از پنجم فروردین آغاز و این روند تا پایان اردیبهشت ماه ادامه خواهد داشت.

وی بیان کرد: قیمت مصوب امسال هر جعبه تخم نوغان، ۴۰۰ هزار ریال است که با احتساب مبلغ تفریخ (رشد) کرم به مبلغ ۵۵۰ هزار ریال، جمعاً ۹۵۰ هزار ریال از بهره‌برداران دریافت می‌شود و نوغان‌داران معمولاً از هر جعبه ۴۰ کیلوگرم پیله تر برداشت می‌کنند.

سرپرست مرکز توسعه نوغانداری خراسان رضوی در ادامه به بیان وضعیت کیفی تخم نوغان پرداخت و گفت: تا زمانی که تاییدیه دامپزشکی دریافت نشود، تخم نوغان توزیع نخواهد شد.

وی افزود: همه ساله و در ماه‌های فروردین و اردیبهشت و به ویژه به دلیل افزایش دما، شاهد هجوم ملخ و دیگر آفت‌ها به مزارع هستیم که بهره‌برداران برای حفظ و حراست از محصول خود، اقدام به سمپاشی می‌کنند.

محرابی تصریح کرد: از سوی دیگر وزش باد موجب نشستن سم بر روی برگ درختان توت و در نتیجه ایجاد خسارت به نوغان‌داران می‌شود و البته تنش‌های آب و هوایی را نیز، به این دلایل باید اضافه کرد.

محرابی در ادامه به توزیع اصله نهال توت اشاره کرد و گفت: اواخر پارسال نزدیک به ۳۵ هزار اصله با کیفیت بالای نهال درخت توت توزیع و بین بهره‌برداران، توزیع کردیم که سهم تربت‌حیدریه ۲ هزار اصله نهال بود.