ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - سمیرا محمدی: تالاب انزلی یکی از پهنه‌های آبی بی نظیر گیلان است که این روزها ناقوس مرگ از گوشه گوشه آن شنیده می‌شود، البته این اتفاق مرگبار و ناخوشایند ناشی از اهمال کاری و سهل انگاری یک روزه و یک سال نبوده حداقل بیش از دو دهه است که این اکوسیستم زنده و مولد شمال کشور دستخوش تغییر شده و به مرگ تدریجی دچار است.

طبق داده‌های آماری و گفته‌های کارشناسان، عوامل متعددی سبب شده تا تالاب بین‌المللی انزلی به این حال و روز دچار شود، ورود نا متعارف آلودگی گرفته که با ورود فاضلاب‌های صنعتی، کشاورزی و شهری، سموم دفع آفات و مواد شیمیایی به تالاب، کیفیت آب را به شدت کاهش داده و سبب آلودگی زیست محیطی شده است.

همچنین ورود حجم بالای رسوبات ناشی از فرسایش خاک و فعالیت‌های انسانی (مانند ساخت و ساز) باعث کاهش عمق تالاب و پر شدن تدریجی آن شده و پدیده آبرفت تالاب را شکل داده است.

تالاب انزلی در فهرست «مونترو»

از طرفی تغییر کاربری اراضی هم می‌تواند دلیل بر نابودی تالاب انزلی باشد که با تبدیل اراضی حاشیه تالاب به زمین‌های کشاورزی، مسکونی و صنعتی، باعث از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی و کاهش تنوع زیستی می‌شود.

اما یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که نفس تالاب انزلی را به شماره انداخته، ورود گونه‌های غیربومی از جمله سنبل آبی است؛ ورود گونه‌های غیربومی گیاهی و جانوری باعث برهم خوردن تعادل اکولوژیکی تالاب و از بین رفتن گونه‌های بومی شده و اجازه دسترسی اکسیژن به درون آب را نمی‌دهد.

و اما از شکار و صید غیرمجاز پرندگان و آبزیان در تالاب انزلی که باعث کاهش جمعیت آن‌ها و برهم خوردن زنجیره غذایی سده هم نباید گذشت.

تغییرات اقلیمی، مدیریت نامناسب پسماند، دفع نامناسب زباله‌ها در حاشیه تالاب و ورود آن‌ها به آب و از سوی دیگر عدم مشارکت فعال جوامع محلی در حفاظت از تالاب، باعث شده تا تلاش‌های انجام شده برای احیای تالاب به نتیجه مطلوب نرسد و همچنان شاهد مرگ تدریجی یکی از پهنه‌های آبی شمال کشور باشیم.

رسوبات و فاضلاب‌های صنعتی، خانگی، بیمارستانی، ضایعات کشتارگاهی، سموم کشاورزی، پسماندها و نخاله‌ها، گیاهان مهاجمی چون آزولا و سنبل آبی، تصرف اراضی و ساخت و سازها در حریم تالاب، آتش‌زدن نیزارها با هدف تصرف و انتقال آلودگی از دریا و کاهش میزان آب موجود تالاب همه زخم‌هایی است که طی چند دهه اخیر هر بار پیکره تالاب بین المللی انزلی را می‌خراشد.

همین زخم‌ها بود که موجب شد تالاب انزلی با بیش از دهها گونه انواع ماهی، صدها گونه گیاهی و اکوسیستمی کم‌نظیر با محدوده ۲۰ هزار هکتاری سال ۱۹۹۳ میلادی در زمره تالاب‌های در معرض خطر نابودی و در فهرست «مونترو» قرار گیرد.

وضعیت تالاب انزلی محصول ۷ دهه اهمال کاری

«هادی حق‌شناس» استاندار گیلان از وقتی سکان مدیریت استان را در دست گرفته در هر سخنرانی خود به تالاب انزلی و فاجعه زیست محیطی گیلان سخن گفته است، این حجم از دغدغه مندی در عالی‌ترین مقام اجرایی استان سبب شده تا کنون نگاه‌های ملی نسبت به احیای تالاب انزلی و مسئله محیط زیست استان معطوف شود.

به گفته استاندار گیلان، وضعیت اسف‌بار بار تالاب انزلی محصول ورود انواع پساب‌های خانگی، صنعتی، عفونی و انسانی از طریق ۱۱ رودخانه گیلان در ۷ دهه گذشته بوده که این پهنه آبی را محل زباله و رسوبات تبدیل کرده است.

هادی حق‌شناس این را هم گفته؛ با کاهش آبزیان تالاب انزلی از ۷۰ نوع به ۳۰ نوع و گونه‌های مختلف پرندگان، اکنون اقتصاد جوامع محلی حاشیه این اکوسیستم بین المللی در حال نابودی است.

وی، قطع ورود رسوبات و آلودگی‌ها را تنها راه نجات و احیای تالاب بین‌المللی بندر انزلی دانسته و می‌گوید: باید از ورود سموم کشاورزی، شهرک‌های صنعتی رشت، فاضلاب انسانی هفت شهر و ۷۲۰ روستا که به سمت تالاب انزلی سرریز و ته نشین می‌شود جلوگیری کرد.

بروز پدیده ریزگردها در گیلان

استاندار گیلان همچنین نسبت به پدیده ریزگردها و بیماری‌های تنفسی و گوارشی در استان هشدار داده و گفته؛ با استمرار روند نابودی و مرگ تالاب انزلی، به زودی در گیلان شاهد پدیده ریزگردها و بیابان‌زایی خواهیم بود.

حق‌شناس با انتقاد از حالت انفعالی کارگروه احیای تالاب انزلی، فعالیت ۷ ساله این کارگروه را بدون خروجی و بی نتیجه برشمرد و بیان کرد: برای بررسی وضعیت تالاب انزلی در سال‌های گذشته فقط انتهای زنجیره و معلول‌ها مورد بررسی قرار گرفته در حالی که باید علت‌ها را جستجو کرد و ابتدای زنجیره آلودگی را بست.

به گفته وی، وضعیت اسف‌بار تالاب بین‌المللی انزلی در یک شب اتفاق نیافتاده که بتوان خیلی سریع آن را رفع کرد و احیای آن مشمول زمان است.

احیای تالاب انزلی چشم به راه اعتبار ملی

احداث تصفیه خانه در مقیاس ۲۰۰ هزار متر مکعب در چهار شهر حاشیه تالاب انزلی یک ضرورت است و استاندار روی آن صحه گذاشته است، پیش‌نیازی که تاکنون ۵۰ درصد آن انجام شده و برای راه اندازی و احداث مابقی به پنج هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است، در صورت تخصیص این اعتبار ۲۵ درصد این تصفیه خانه‌ها قابل استفاده خواهد بود به این معنا که ۲۵ هزار متر مکعب از ۱۰۰ هزار متر مکعب امسال به بهره‌برداری می‌رسد و می‌توان به پیشرفت ۶۰ درصدی رسید و ۴۰ درصد باقیمانده به علاوه ۲۸ روستا نیز به ۱۰۰ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.

حق‌شناس این را هم گفته؛ اجرای این پروژه فاضلابی، به مفهوم حل مشکل کامل تالاب نیست بلکه برای اجرای شبکه فاضلاب شهرهای رشت و انزلی نیز به ۲۷۰ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است تا بتوان در مسیر احیای تالاب قدم‌های مؤثری برداشت.

حل مسئله تالاب انزلی را در بیرون بیابید

اما «شینا انصاری» معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان محیط زیست هم چالش امروز تالاب بین‌المللی انزلی را ناشی از سهل انگاری در گذشته دانسته و می‌گوید: آنچه وضعیت نامطلوب امروز تالاب انزلی را رقم زده، اتفاقاتی است که در سال‌های گذشته و برای طولانی مدت در بیرون از تالاب رخ داده و اثرات آن در داخل تالاب نمود پیدا کرده است.

آنطور که رئیس سازمان محیط‌زیست گفته؛ تکمیل نشدن طرح مدیریت فاضلاب شهرها و روستاهای اطراف، مدیریت نادرست پسماند، اجرا نشدن کامل طرح‌های آبخیزداری در بالا دست تالاب تکمیل نشدن طرح مدیریت فاضلاب شهرها و روستاهای اطراف، مدیریت نادرست پسماند، اجرا نشدن کامل طرح‌های آبخیزداری در بالا دست تالاب برخی از دلایل مشکلات تالاب انزلی است، ناکافی بودن اقدامات برای مدیریت گونه‌های مهاجم و غیربومی در تالاب و از همه مهم‌تر، اجرایی نشدن کامل وظایف دستگاه‌ها در اجرای برنامه جامع مدیریت تالاب، این پهنه آبی زیبا را در مسیر مرگ قرار داده است.

انصاری، راه و چاره اصلی بهبود وضعیت تالاب انزلی را به بیرون از این پهنه آبی برده و معتقد است؛ ابتدا باید علت‌های بیرونی تخریب تالاب انزلی را حل و فصل کرد و سپس به دل حل مشکلات این پهنه آبی زد.

به گفته وی، وضعیت اسف‌بار امروز تالاب انزلی محصول نگاه سطحی، بخشی و غیر جامعی بوده و در بیانی دیگر نوعی «اثرِ تجمعی» است که همچنان این نگاه و رفتار وجود دارد.

تالاب انزلی دیگر شاداب نیست

معاون رئیس جمهور با بیان اینکه تالاب انزلی طراوت و سرزندگی گذشته را ندارد، گفت: وضعیت بحرانی تالاب انزلی به یک نگرانی عمومی تبدیل شده است.

انصاری گریزی هم به تأثیرگذاری تالاب انزلی به معیشت و اقتصاد حاشیه نشینان و بومیان منطقه زده که با نامطلوب شدن وضعیت تالاب، اقتصاد و معیشت جامعه بومی منطقه هم به خطر افتاده است.

اما چیزی که رئیس سازمان محیط‌زیست به آن تاکید ویژه دارد، طرح‌ریزی برنامه جامع مدیریت تالاب انزلی است، برنامه‌ای که صرف وقت، انرژی و هزینه برای مدیریت پایدار و احیای تالاب یک نوع سرمایه‌گذاری است و در سالی که به نام سرمایه‌گذاری برای تولید ملقب شده باید مورد پیگیری جدی قرار گیرد.

آنطور که انصاری گفته، تالاب انزلی و به طور کلی تالاب‌ها از پر تولیدترین زیست بوم‌های جهان هستند و باید از این ظرفیت اقتصادی و معیشت محور بهینه استفاده شود.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به برنامه جامع هفت ساله برای مدیریت تالاب ارزشمند انزلی، گفته؛ این طرح جامع مدیریت تالاب انزلی، برنامه‌ای چند وجهی است که برای دستگاه‌های متعددی همچون وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت کشور، وزارت راه و شهرسازی، شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و… وظایفی تعریف شده، وظایفی که در سال‌های گذشته در انجام آن غفلت و کوتاهی شده است.

راه حل هسته‌ای برای مسئله تالاب انزلی

اما «صدیقه ترابی» معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور هم در اظهار نظری تازه با اشاره به وجود گونه‌های گیاهی مهاجم در تالاب انزلی، گفته؛ برای حذف گونه‌های گیاه مهاجم می‌توان از ظرفیت سازمان انرژی اتمی بهره‌گیری کرد که این مهم در دست بررسی و مطالعه است.

با این حال، طبق آخرین اطلاعات عمومی و منابع موجود، مسئولان بارها از اهمیت حفاظت و احیای تالاب انزلی سخن گفته‌اند و بر ضرورت اقدامات عملی برای مقابله با مشکلات زیست‌محیطی آن تأکید کرده‌اند، اما آن چیزی امروز برای نجات تالاب انزلی ضرورت دارد، اجرای طرح‌های حفاظت و مدیریت پایدار تالاب، ضرورت کاهش آلودگی و کنترل پساب‌های صنعتی و کشاورزی، اهمیت مشارکت جوامع محلی و بهره‌برداران در برنامه‌های حفاظت و انتظار برای تخصیص اعتبارات مناسب و نظارت دقیق بر پروژه‌های زیست محیطی و حذف ورودی‌های آلاینده به تالاب انزلی بخشی از اقدامات ضروری است تا از فهرست «مونترو» خارج شود.