فرصت‌های مشارکت مردمی در مدیریت شهری همدان؛همیاران محلات نمونه ای موفق
اقتصاد ایران: همدان -مشارکت مردمی در مدیریت شهری یکی از مهمترین ظرفیت‌های شوراها است که با طرح هایی نظیر همیاران محلات امکان شکل گیری دارد.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- حسین زیادی: در روزهای گرامیداشت شکل گیری شوراهای شهر و روستا نشستی با موضوع وضعیت جلب مشارکت‌های مردمی در مدیریت شهری با تکیه بر مدیریت شهر همدان با حضور وجدی هویدا، معاون سابق فرهنگی و اجتماعی شهرداری همدان، دانشجوی دکتری سیاستگذاری فرهنگی و مسئول ایجاد پروژه همیاران محلات در شهرداری همدان در حوزه مدیریت شهری و مشارکت‌ها و جمعی از پژوهشگران و فعالان شهری در همدان برگزار شد.
این نشست با هدف بررسی وضعیت جلب مشارکت‌های مردمی در مدیریت شهری و شوراها با عنوان تجربه مدیریت شهری همدان در جلب مشارکت‌های محلی برگزار شد.
ارتباط و جذب مشارکت‌های مردمی دغدغه شوراها و مدیریت شهری
روح الله وجدی هویدا ضمن تبریک دهه کرامت، بر اهمیت مشارکت مردم در مدیریت شهری تاکید کرد و گفت: مشارکت در دهه‌های اخیر پررنگ‌تر شده و لفظ مشارکت در حوزه مدیریت شهری بسیار به کار برده می‌شود. دغدغه چند ساله مدیریت شهری و شهرداری‌ها این است که چطور با مردم ارتباط داشته باشند و مشارکت مردم را جلب کنند.
وی با اشاره به اینکه مدیریت شهری یکی از ارکان اصلی اداره هر شهر است، افزود: موضوع مدیریت واحد شهری در حال مطرح شدن است تا مانند بسیاری از کشورهای دیگر، مدیریت کل شهر به شهرداری واگذار شود و بخش‌های خدماتی دیگر زیر مجموعه شهرداری قرار گیرند.
مشارکت مردم یکی از اهداف انقلاب اسلامی است
وجدی هویدا با بیان اینکه پس از انقلاب، موضوع مشارکت و حضور مردم در تصمیم‌گیری‌های شهری یکی از دغدغه‌های نظام و حاکمیت بوده است، به اصل هفتم قانون اساسی اشاره کرد و گفت: طبق دستور قرآن کریم، شوراهای محل، استان، شهرستان، شهر، بخش و روستا از ارکان تصمیم‌گیری اداره امور کشور هستند. قانون اساسی بر ایجاد مشارکت اصرار دارد.
وی با طرح این پرسش که چرا اصرار به مشارکت داریم و چرا تاکنون به نتیجه مطلوبی نرسیده‌ایم، تصریح کرد: یکی از علت‌هایی که ما به نتیجه نرسیده‌ایم، این است که مبانی مشارکت و اهدافی که برای خودمان تعریف می‌کنیم، مشخص نیست. باید مبانی مشارکت را به خوبی و دقیق مورد توجه قرار دهیم.
وجدی هویدا با تاکید بر اینکه مشارکت برای تقویت سرمایه اجتماعی ضروری است، گفت: سرمایه اجتماعی سه شاخص دارد: اعتماد، همیاری و مشارکت. اگر خوب به آن پرداخته شود، سرمایه اجتماعی ما تقویت می‌شود و بالا می‌رود.
وی با بیان اینکه مشارکت سه شاخص عقلانی، مستمر و سازمان‌یافته دارد، تفاوت همیاری و مشارکت را تشریح کرد و گفت: مشارکت یعنی افراد در تصمیم‌گیری دخیل شوند، اما همیاری یعنی در آن تصمیمی که گرفته شده، کمک کنند.
وجدی هویدا با اشاره به دیدگاه‌های مختلف دولت‌ها و سازمان‌ها نسبت به مشارکت، به فرمایش مقام معظم رهبری در این زمینه اشاره کرد: ایشان می‌فرمایند اعتماد به مردم و عقیده واقعی به مشارکت مردم، بنای جمهوری اسلامی است.
برخی اصلاً به مشارکت اعتقادی ندارند
وی با انتقاد از برخی مدیران و سازمان‌ها که به مشارکت اعتقادی ندارند، گفت: برخی از سازمان‌ها و دولت‌ها و شهرداری‌ها اصلاً به مشارکت اعتقادی ندارند. این دیدگاه را ما برخورد کرده‌ایم. مدیرانی بوده‌اند که معتقدند در فرهنگ ایرانی کار جمعی جواب نمی‌دهد و کارها را به صورت فردی راحت‌تر پیش می‌برند.
وجدی هویدا با اشاره به انواع مشارکت، بر ضرورت توجه به نیت سالم در مشارکت تاکید کرد و گفت: مشارکت واقعی یعنی مدیر ریسک آن را قبول کند و آمادگی نقد شدن و تصمیم‌گیری‌های احتمالی را داشته باشد.
وی با بیان اینکه اولین بنای مشکل در بحث مشارکت، مبانی و واقعیت‌های مختلف است، به تجربیات خود در بحث همیاران محلات و شورای اجتماعی محلات اشاره کرد و گفت: متأسفانه برخی افراد تجربیات شخصی خود را به کل مجموعه تسری می‌دهند و مبانی مشارکت را در نظر نمی‌گیرند.
وجدی هویدا با تاکید بر ضرورت شناخت حقوق و تکالیف شهروندی، گفت: شهروند کسی است که عضویت و تعلق به شهر داشته باشد، حقوق و تکالیفی دارد و مشارکت‌پذیر است.
وی با اشاره به اهمیت اجتناب‌ناپذیر مدیریت شهری و بودجه بالای شهرداری همدان با بییش از ۶,۰۰۰ میلیارد تومان بودجه بر ضرورت مشارکت مردم در اداره شهر تاکید کرد.
حکمروایی شهری و مشارکت مردمی: چالش‌ها و راهکارها در ایران
به گفته این کارشناس مدیریت شهری، حکمروایی شهری به معنای اداره شهر با رویکردی پایین به بالا، با تاکید بر سرمایه اجتماعی، مشارکت، قانونمندی، پاسخگویی، شفافیت و عدالت است. در این رویکرد، مدیریت شهری باید به گونه‌ای عمل کند که مردم، شفافیت، عدالت و پاسخگویی را در عملکرد مسئولان شهری مشاهده کنند و در نتیجه، با رغبت و اعتماد به نفس، در اداره شهر مشارکت نمایند.
این کارشناس با اشاره به تجربه تشکیل شوراها پس از انقلاب اسلامی، خاطرنشان کرد: اگرچه پس از تصویب قانون شوراها در سال ۱۳۷۷ و برگزاری اولین دوره انتخابات شوراها در سال ۱۳۷۸، گامی مهم در جهت تحقق مشارکت مردمی در اداره شهرها برداشته شد، اما همچنان چالش‌های متعددی در این زمینه وجود دارد.
وی ادامه داد: یکی از مهمترین این چالش‌ها، محدودیت اختیارات شهرداری‌ها در مقایسه با سایر نهادهای دولتی است.
وجدی هویدا با بیان اینکه در حالی که در گذشته، شهرداری‌ها از اختیارات گسترده‌ای برخوردار بودند، اما به تدریج و با ایجاد نهادهای موازی مانند ادارات آب، گاز، راه و شهرسازی، اختیارات شهرداری‌ها محدود شده است، ادامه داد: این امر، توانایی شهرداری‌ها در ارائه خدمات به شهروندان و تحقق اهداف مدیریت شهری را تحت‌الشعاع قرار داده است.
وجدی هویدا با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای گسترش مشارکت مردمی در اداره شهرها از طریق تشکیل شوراهای یاری و شوراهای اجتماعی محلات صورت گرفته است، ادامه داد: اما این تجربه‌ها نیز با چالش‌هایی روبرو بوده‌اند.
به گفته این کارشناس، برخی از این چالش‌ها می‌توان به عدم وجود پشتوانه قانونی محکم برای شوراهای یاری و شوراهای اجتماعی محلات، سو استفاده‌های احتمالی، رانت و رقابت‌های ناسالم در فرآیند انتخابات، نگاه‌های سیاسی و عدم توجه به ضرورت‌های واقعی محلات اشاره کرد.
الگوی مشارکت اجتماعی مشهد: یک تجربه قابل تأمل
وجدی هویدا با بیان اینکه در این میان، الگوی مشارکت اجتماعی مردم در مدیریت شهری که در مشهد به اجرا درآمده است، می‌تواند یک تجربه قابل تأمل باشد، افزود: در این الگو، تلاش شده است تا با شناسایی اقشار مختلف جامعه و نمایندگان دستگاه‌های اجرایی، یک ساختار مشارکت‌محور ایجاد شود که در آن، نظرات و پیشنهادات مردم در فرآیند تصمیم‌گیری‌های شهری لحاظ گردد.
وی افزود: با توجه به چالش‌های موجود، ضرورت بازنگری در ساختارهای حکومتی و مدیریت شهری در ایران بیش از پیش احساس می‌شود.
وجدی هویدا ادامه داد: برخی از کارشناسان معتقدند که باید به سمت تمرکززدایی و تفویض اختیارات بیشتر به شهرداری‌ها حرکت کرد و ساختارهای موازی را حذف نمود. همچنین، باید با ایجاد یک ساختار قانونی محکم و شفاف، زمینه را برای مشارکت واقعی و مؤثر مردم در اداره شهرها فراهم کرد.
این دانش پژوه حوزه مشارکت‌های مردمی با با اشاره به اینکه برای ترغیب مردم به مشارکت در اداره شهرها، باید ضرورت وجود این مشارکت برای خود شهروندان توجیه شود، تصریح کرد: از بدو تولد تا مرگ، شهروندان با خدمات مختلف شهرداری‌ها در ارتباط هستند، از جمع‌آوری تجهیزات پزشکی تا رسیدگی به کودکان خیابانی و کارآفرینی، شهرداری‌ها در جنبه‌های مختلف زندگی شهروندان نقش دارند. بنابراین، با ارائه این خدمات و نشان دادن تأثیرگذاری مشارکت مردمی در بهبود کیفیت این خدمات، می‌توان انگیزه مردم را برای مشارکت در اداره شهرها افزایش داد.
حکمروایی شهری نیاز جدی در مدیریت شورایی و شهری
وی حکمروایی شهری و مشارکت مردمی، را دو روی یک سکه دانست و افزود: بدون مشارکت مردم، نمی‌توان به یک حکمرانی مطلوب و کارآمد در شهرها دست یافت.
وی افزود: برای تحقق این امر، باید با رفع موانع قانونی و ساختاری، زمینه را برای مشارکت واقعی و مؤثر مردم در اداره شهرها فراهم کرد و با ارائه خدمات مناسب و شفاف، اعتماد و رغبت مردم را به مشارکت در این فرآیند افزایش داد.
وجدی هویدا با اشاره به نقش شوراها و شهرداری‌ها در مدیریت شهری، بر اهمیت پشتوانه مردمی شهردار تاکید کرد و ادامه داد: یکی از مسائل مهم مطرح شده، تأثیر مستقیم مشکلات اقتصادی بر کاهش مشارکت شهروندان در امور شهری است، با توجه به درگیری مردم با مسائل معیشتی، اولویت‌های آن‌ها تغییر کرده و این موضوع باعث کاهش انگیزه برای مشارکت در فعالیت‌های شهری شده است.
این کارشناس حوزه مدیریت شهری یکی از مشکلات اصلی در حوزه مشارکت، نبود ساختارهای سیستمی و عدم مهارت در ایجاد این ساختارها کرد و افزود: آگاه‌سازی شهروندان در مورد حقوق شهروندی، همسایگی، و مسائل سیاسی و اقتصادی بسیار با اهمیت است.
وی موضوع سیاستگذاری فرهنگی در شهر و چالش‌های مربوط به آن را مسئله اساسی برشمرد و افزود: با اشاره به رشد گردشگری در همدان، بر لزوم توجه به سرانه‌های خدماتی و زیرساختی شهر، به منظور جلوگیری از آسیب به شهروندان بومی، باید مورد توجه قرار گیرد.