شاید این روزها واجب تر از هر چیزی ماسک N95 باشد. آلودگی هوا سالهاست که یکی از مهمترین چالشهای محیطزیستی و سلامتی در ایران به شمار میرود. در بسیاری از روزهای سال، شهرهایی مانند تهران، اصفهان، اهواز و کرج در شرایطی قرار میگیرند که شاخص آلودگی هوا به سطح ناسالم نزدیک یا حتی از آن عبور میکند. بخش عمدهای از این آلودگی ناشی از سوختهای فسیلی، ترافیک سنگین، صنایع نزدیک به بافت شهری و پدیدههای اقلیمی است که موجب افزایش ذرات ریز معلق در هوا میشود. این ذرات به اندازهای کوچک هستند که بهراحتی وارد سیستم تنفسی میشوند و در بلندمدت میتوانند مشکلات جدی ایجاد کنند. در چنین شرایطی، استفاده از ماسکهای معمولی یا پارچهای عملاً هیچ تأثیری در کاهش ورود این ذرات ندارد و متخصصان سلامت بارها تأکید کردهاند که تنها ماسکی که در برابر این نوع آلایندهها عملکرد ثابت و قابلاعتماد دارد، ماسک N95 است.
ماسک N95 پیشنهاد سازمان جهانی بهداشت
سازمان جهانی بهداشت (WHO) در سالهای اخیر و بهویژه پس از افزایش روزافزون آلودگی هوا در کلانشهرهای جهان، توصیههای مشخصی درباره ابزارهای حفاظت فردی منتشر کرده است. در این توصیهها، بهصورت روشن بیان شده که ماسکهای دارای استاندارد N95 یا FFP2 بهترین عملکرد را برای کاهش میزان ورود ذرات PM2.5 دارند. این ذرات که قطر آنها کمتر از ۲.۵ میکرون است، خطرناکترین بخش آلودگی شهری محسوب میشوند. طبق تحقیقات علمی منتشرشده در مجلات معتبر، این ذرات میتوانند به عمق ریهها نفوذ کنند و بهمرور باعث التهاب، کاهش عملکرد تنفسی، تشدید بیماریهای قلبی و حتی افزایش احتمال سکته شوند. در چنین شرایطی، انتخاب ماسک مناسب دیگر یک توصیه ساده نیست، بلکه یک ضرورت واقعی برای حفاظت از سلامت است.
ماسک N95 نهتنها توسط سازمان جهانی بهداشت مورد تأیید قرار گرفته، بلکه متخصصان سلامت و درمان در سراسر جهان نیز آن را بهعنوان اصلیترین ابزار محافظت فردی در برابر آلودگی هوا معرفی میکنند. دلیل این تأکید، مکانیسم فیلتر چندلایه و قدرت فیلتراسیون این ماسک است. ماسک N95 بهگونهای طراحی شده که حداقل ۹۵ درصد ذرات معلق با قطر ۰.۳ میکرون را فیلتر کند؛ عددی که با استانداردهای سختگیرانه آزمایشگاهی تأیید شده است. در سایر مدلها، مانند ماسکهای جراحی یا پارچهای، این سطح از فیلتراسیون به هیچ وجه وجود ندارد. به همین خاطر، توصیه متخصصان معمولاً به سمت استفاده از ماسک N95 متمایل است، بهویژه در روزهایی که شاخص آلودگی به سطح ناسالم یا بسیار ناسالم میرسد.
آلودگی هوای کشور بسیار خطرناک است
یکی از نکات مهم که کمتر به آن پرداخته میشود، نوع آلودگی هوا در ایران است. برخلاف بسیاری از کشورها که آلودگی آنها ناشی از گردوغبار طبیعی یا آلایندههای صنعتی خاص است، بخش قابل توجهی از آلودگی در کلانشهرهای ایران حاصل سوختهای فسیلی ناقص، خودروهای فرسوده، مصرف بالای گازوئیل و تردد سنگین وسایل نقلیه است. این نوع سوختها ذرات بسیار ریز و خطرناکی تولید میکنند که بهراحتی از ماسکهای غیر استاندارد عبور میکنند. اینجاست که اهمیت ماسک N95 دوچندان میشود. ساختار این ماسک بر پایه فیلتر چندلایه متراکم است که توانایی به دام انداختن همین ذرات ریز و خطرناک را دارد.
تحقیقات دانشگاهی متعدد نیز این واقعیت را تأیید میکنند که ماسک N95 در مقایسه با انواع دیگر ماسک، توانایی بسیار بیشتری در کاهش مواجهه با ذرات آلاینده دارد. نتایج این تحقیقات نشان میدهد افرادی که در شرایط آلودگی هوا از ماسک N95 استفاده میکنند، نسبت به کسانی که از ماسکهای پارچهای یا جراحی استفاده میکنند، سطح بسیار پایینتری از ذرات PM2.5 را استنشاق میکنند. این مزیت در کشورهایی مانند ایران، که تعداد روزهای آلوده در سال بسیار بالاست، یک عامل حیاتی محسوب میشود.
علاوه بر توصیههای سازمان جهانی بهداشت و تحقیقات علمی، تجربه متخصصان بخش درمان نیز اهمیت ماسکهای استاندارد را نشان میدهد. پزشکان ریه، متخصصان قلب و عروق و کارشناسان سلامت عمومی بارها تاکید کردهاند که آلودگی هوا یکی از جدیترین عوامل تهدیدکننده سلامت در ایران است و استفاده از ماسک N95 یکی از سادهترین و در عین حال مؤثرترین روشها برای کاهش اثرات آن به شمار میرود. بسیاری از این متخصصان معتقدند که حتی چند ساعت قرار گرفتن در معرض آلودگی شدید بدون ماسک استاندارد، میتواند برای گروههای حساس بسیار خطرناک باشد و در درازمدت حتی بر سلامت افراد عادی نیز اثر منفی بگذارد.
روزهایی که شاخص آلودگی هوا در تهران و سایر کلانشهرها به شدت افزایش پیدا میکند، اغلب با هشدارهای رسمی همراه میشود. در این هشدارها معمولاً توصیه میشود کودکان، سالمندان و بیماران قلبی یا تنفسی از خانه خارج نشوند. با اینحال، بسیاری از افراد مجبور به رفتوآمد در سطح شهر هستند و در چنین شرایطی ماسک N95 احتمالاً تنها گزینهای است که میتواند در این روزها سلامت شما را محافظت کند. این ماسک نهتنها از ورود بخش زیادی از ذرات ریز جلوگیری میکند، بلکه در صورت استفاده صحیح، مانع از نشت هوا از کنارههای صورت نیز میشود؛ موضوعی که در سایر ماسکها بهسادگی قابل کنترل نیست.
در نهایت، آلودگی هوا پدیدهای نیست که بهسرعت برطرف شود و به نظر میرسد در سالهای آینده نیز یکی از چالشهای مهم سلامت شهری در ایران باقی بماند. به همین دلیل، داشتن ابزارهای مناسب حفاظت فردی مانند ماسک N95 میتواند نقش مهمی در کاهش اثرات این شرایط بر سلامت افراد داشته باشد. چه در مسیر رفتوآمد روزانه باشید، چه مجبور باشید در روزهای آلوده در فضای باز کار کنید، استفاده از ماسک مناسب میتواند سطح مواجهه شما با آلایندهها را به شکل قابلتوجهی کاهش دهد. این توصیه تنها یک پیشنهاد عمومی نیست؛ بلکه پشتوانه علمی، تجربی و رسمی دارد و توسط متخصصان حوزه سلامت و سازمانهای معتبر جهانی تأیید شده است.