به گزارش سلامت نیوز، هر سال در ۳ دسامبر جهان «روز جهانی معلولین» را گرامی می‌دارد؛ روزی برای تأکید بر حقوق، کرامت، مشارکت و نقش فعال افراد دارای معلولیت در جامعه. این روز از سال ۱۹۹۲ توسط United Nations (سازمان ملل متحد) اعلام شده است.

شعار امسال: «دروازه‌ها را باز کنیم، موانع را بشکنیم»

شعار ۲۰۲۵ برای روز جهانی معلولین این است: «Fostering disability-inclusive societies for advancing social progress»؛ یعنی «ایجاد جوامعِ دارای معلولیت-شمول برای پیشبرد پیشرفت اجتماعی». این شعار بر این تأکید دارد که پیشرفت اجتماعی واقعی تنها وقتی امکان‌پذیر است که همه (از جمله افراد دارای معلولیت) در همه بخش‌های زندگی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی مشارکت داشته باشند.

اهمیت این روز و چرا معلولیت «ما را همه را دربرمی‌گیرد»

تقریباً ۱.۳ میلیارد نفر، یعنی حدود ۱ نفر از هر ۶ نفر در جهان، دارای نوعی معلولیت هستند. معلولان در سراسر جهان با موانع فراوانی مواجه‌اند: فقر بیشتر، فرصت‌های کمتر برای اشتغال و درآمد مناسب، تبعیض، دسترسی محدود به خدمات حمایتی و توان ‌بخشی، آموزش، حمل و نقل و محیط فیزیکی مناسب.

• رفاه، عدالت اجتماعی و توسعه پایدار تنها زمانی ممکن است که جامعه به شکلی فراگیر (inclusive) طراحی شود؛ یعنی به گونه‌ای که همه، از جمله افراد دارای معلولیت، بتوانند به طور برابر در آن زندگی کنند.

وضعیت معلولان در ایران؛ موانع و چالش‌ها

متأسفانه بسیاری از مشکلات جهانی معلولیت در ایران نیز نمود دارد؛ و در برخی موارد شرایط حادتر است:

• طبق گزارش پژوهشی ۲۰۲۵، دسترسی به خدمات توان‌بخشی (مثل فیزیوتراپی، پروتز، ارتز و…) برای افراد دارای معلولیت در ایران بسیار نابرابر است: کسانی که وضعیت اقتصادی، سواد یا بیمه ندارند یا معلولیت شدید دارند، کمتر به این خدمات دسترسی دارند.

• حتی افراد دارای بیمه هم غالباً با مشکلات جدی مالی مواجه‌اند: مطالعه‌ای نشان داد تنها ۴۲٪ از افرادی که نیاز به خدمات توان‌بخشی داشتند، توانستند آن را دریافت کنند؛ و «ناتوانی مالی» مهم‌ترین دلیل نبود استفاده از خدمات ذکر شد.

• شهرسازی و حمل و نقل عمومی در بسیاری از نقاط کشور مناسب افراد معلول نیست: مترو، اتوبوس، فضاهای شهری و معابر؛ همگی مشکلات جدی دارند؛ مناسب‌سازی شهری به شکل کافی انجام نشده است.

• در زمینه اشتغال: قانون‌هایی برای حمایت از معلولان وجود دارد (مثلاً سهمیه استخدام)، اما اجرای آن ضعیف است. بسیاری از معلولان نمی‌توانند شغلی پیدا کنند، یا اگر در آزمون‌ها پذیرفته شوند، در مصاحبه استخدامی به دلیل معلولیت رد می‌شوند.

• تبعیض اجتماعی و فرهنگی: گاهی معلولان با نگاه‌های منفی، طرد اجتماعی یا نادیده‌گرفتن حقوقشان مواجه‌اند؛ حقوق انسانی‌شان، در زمینه آموزش، اشتغال، مسکن، خدمات درمانی و مشارکت اجتماعی، به‌طور کامل تامین نمی‌شود.

چرا باید امروز را گرامی بداریم؟

با توجه به شعار امسال، بر ماست که:

• موانع فیزیکی، فرهنگی، اقتصادی و نهادی را بشناسیم و برای حذف آن‌ها تلاش کنیم.

• از حقوق معلولان دفاع کنیم: حق آموزش، حق اشتغال، حق دسترسی به خدمات توان‌بخشی و درمان، حق مشارکت در زندگی اجتماعی.

• صدا و تجربه افراد معلول را بشنویم و در طراحی سیاست‌ها و فضاها، نظرات و نیازهای‌شان را لحاظ کنیم.

• آگاهی عمومی را افزایش دهیم؛ با احترام نگاه کنیم نه ترحم. معلولیت نباید به معنای حذف یا محرومیت باشد.

پیام امروز

معلولیت پایان راه نیست؛ معلولیت تنها بخشی از تنوع بشری است. بیایید امروز، در روز جهانی معلولین، متعهد شویم به احترام، برابری و مشارکت واقعی.