علل مقاومت آنتیبیوتیکی چیست؟
اقتصاد ایران: ایسنا/قزوین کارشناس واحد توسعه و تحقیقات معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی قزوین گفت: علت بیاثر شدن بسیاری از درمانها را باید در چند عامل مهم نظیر مصرف بیرویه و نادرست آنتیبیوتیکها، قطع زودهنگام درمان، درمان بدون تشخیص و مصرف گسترده آنتیبیوتیکها در دام و طیور جستوجو کرد.
ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان
محمدرضا حیدری در گفتوگو با ایسنا اظهار کرد: در خصوص وضعیت مصرف آنتیبیوتیک در ایران و بهطور خاص استان قزوین در مقایسه با میانگین جهانی، باید ابتدا به دستهبندی استاندارد در حوزه دارو پرداخت.
وی افزود: سازمانهای نظارتی، آنتیبیوتیکها را بر اساس میزان دسترسی و ریسک مقاومت در سه دسته اصلی آنتیبیوتیکهای گروه، Access ، Watch و Reserve طبقهبندی میکنند.
کارشناس واحد توسعه و تحقیقات معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی قزوین تشریح کرد: آنتیبیوتیکهای گروه Access داروهایی هستند که اغلب در دسترس بوده و برای درمان عفونتهای شایع اولیه استفاده میشوند. آنتیبیوتیکهای گروهWatch داروهایی هستند که باید مصرف آنها با دقت بیشتری کنترل شود، زیرا مقاومت میکروبی نسبت به آنها بهسرعت در حال افزایش است. آنتیبیوتیکهای گروهReserve نیز شامل داروهای خط آخر هستند که مصرف آنها باید به حداقل ممکن کاهش یابد و تنها در موارد ضروری و خاص تجویز شوند.
مصرف آنتیبیوتیک در ایران بالاتر از میانگین جهانی
وی خاطرنشان کرد: مصرف کلی آنتیبیوتیک در ایران بهطور قابلتوجهی بالاتر از میانگین جهانی است. آمارهای سازمان بهداشت جهانی نشاندهنده نرخهای پایینتری از مصرف این داروها است.
حیدری تصریح کرد: برای مهار این روند، نیاز به یک همت همگانی در میان کادر درمان برای تجویز دقیقتر و هوشمندانهتر، و هم در میان عموم مردم برای افزایش آگاهی و اطلاعرسانی وجود دارد. تنها از طریق مصرف بهجا و کاهش مصرف نابهجا بهویژه مصرف خودسرانه توسط عموم مردم، میتوانیم اهمیت این موضوع حیاتی را درک کرده و شاهد کاهش مقاومت آنتیبیوتیکی باشیم.
وی اشاره کرد: روند افزایش مقاومت میکروبی در سالهای اخیر بسیار سریع بوده است. عملاً درمان بسیاری از عفونتهایی که پیشتر بهسادگی درمان میشدند، امروز بسیار دشوار یا حتی در مواردی غیرممکن شده است. بهویژه در مورد برخی عفونتهای بیمارستانی، درمان با آنتیبیوتیکهای رایج اثربخشی خود را تا حد زیادی از دست داده است.
کارشناس واحد توسعه و تحقیقات معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی قزوین اظهار کرد: از مهمترین نمونههای این مقاومتها میتوان به باکتریهای کلبسیلا و اشرشیاکُلی اشاره کرد که نسبت به داروهایی نظیر سفالوسپورینها و کارباپنمها مقاومت شدیدی پیدا کردهاند. در نتیجه، درمان عفونتهایی که سابقاً با داروهای استاندارد صورت میگرفت، اکنون بسیار پیچیده و پرهزینه شده است.
وی در خصوص مصرف بیرویه و نادرست آنتیبیوتیکها بیان کرد: متأسفانه در مواردی مانند سرماخوردگی و گلودردهای ویروسی، کرونا، شاهد تجویز و مصرف خودسرانه آنتیبیوتیک هستیم، و مصرف داروهایی نظیر آموکسیسیلین، سفکسیم و آزیترومایسین در جامعه افزایش پیدا کرده است در حالیکه این موارد نیازی به مصرف آنتیبیوتیک ندارند.
حیدری مطرح کرد: قطع زودهنگام درمان یگی دیگر از مشکلاتی است که با آن دست و پنجه نرم میکنیم و بسیاری از بیماران پس از مشاهده بهبود ظاهری علائم، مصرف دارو را نیمهکاره رها میکنند. این کار باعث میشود باکتریهای مقاوم در بدن باقی بمانند و تکثیر شوند.
وی اشاره کرد: گاهی بیماران بدون مشورت با پزشک، خودسرانه آنتیبیوتیک مصرف میکنند؛ در حالیکه ممکن است بیماریشان نیازمند نوع دیگری از درمان باشد.
کارشناس واحد توسعه و تحقیقات معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی قزوین در خصوص مصرف گسترده آنتیبیوتیکها در دام و طیور عنوان کرد: استفاده بیرویه از آنتیبیوتیکهای انسانی در دامداریها و مرغداریها سبب انتقال مقاومت دارویی از حیوان به انسان میشود و این مسئله یکی از چالشهای جهانی در حوزه سلامت است که موجب کاهش اثربخشی درمانهای استاندارد، افزایش نیاز به داروهای گرانقیمت و پیچیده، افزایش مدت بستری بیماران در بیمارستانها و در نتیجه افزایش خطر عفونتهای جدید، رشد چشمگیر میزان مرگومیر و نهایتاً افزایش هزینههای درمانی برای نظام سلامت و خانوادهها شده است.
وی افزود: مقاومت آنتیبیوتیکی یکی از بحرانهای اصلی سلامت جهانی است که اگر مصرف داروها به شکل منطقی و علمی صورت نگیرد، درمانهای رایج بهزودی بیاثر خواهند شد. برای مقابله با آن، باید فرهنگ صحیح استفاده از آنتیبیوتیک در جامعه، نظارت بر تجویز پزشکی و کنترل مصرف در دام و طیور جدی گرفته شود.
حیدری در پاسخ به این سؤال که چرا گاهی پزشکان حتی در بیماریهای ویروسی نیز آنتیبیوتیک تجویز میکنند، گفت: ابتدا باید تأکید شود که به هیچ وجه نمیتوان گفت تمام پزشکان چنین کاری میکنند؛ این موضوع مربوط به درصد بسیار اندکی از جامعه پزشکی است و نباید به همه پزشکان تعمیم داده شود.
وی ادامه داد: در برخی موارد تشخیص دشوار یا نادرست نوع عفونت، فشار مستقیم از سوی بیماران و سوپراینفکشن، میتواند باعث تجویز غیرضروری آنتیبیوتیکها در شرایط خاص شود.
کارشناس واحد توسعه و تحقیقات معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی قزوین مطرح کرد: در خصوص تشخیص دشوار یا نادرست نوع عفونت باید بگوییم که در بعضی موقعیتها، پزشک نمیتواند با قاطعیت تشخیص دهد که عفونت ویروسی است یا باکتریایی. این موضوع ممکن است بهدلیل دشواری بالینی تشخیص، کمبود اطلاعات، یا حتی ازدحام کاری و فشار زمانی رخ دهد. در چنین مواقعی ممکن است دارو به صورت تجربی یا همان امپریک تجویز شود تا از پیشرفت احتمالی عفونت جلوگیری شود.
وی اظهار کرد: متأسفانه در جامعه ما گاهی بیماران هنگام مراجعه به پزشک، خواهان تجویز آنتیبیوتیک میشوند؛ حتی پیش از ویزیت، درخواست داروهایی مانند پنیسیلین میکنند. این فشارهای غیرمنطقی در برخی موارد چنان زیاد است که موجب تجویز نابهجای دارو از سوی درصد بسیار کمی از پزشکان میشود. البته وظیفه کادر درمان ایستادگی در برابر این فشارهاست، اما واقعیت اجتماعی نشان میدهد که این رفتار بعضاً رخ میدهد.
حیدری تصریح کرد: برخی مواقع، بیماری ویروسی باعث تضعیف سیستم ایمنی میشود و زمینه را برای عفونت ثانویه باکتریایی فراهم میکند. این حالت را در پزشکی «سوپراینفکشن» مینامیم. در چنین شرایطی، پزشک ممکن است برای پیشگیری از بروز عفونت ثانویه، بهصورت پروفیلاکسی یا پیشگیرانه آنتیبیوتیک تجویز کند. این تصمیم کاملاً تخصصی است و نمیتوان آن را اشتباه یا غیرمنطقی دانست؛ زیرا بر اساس صلاحدید بالینی و تجربه پزشک انجام میشود.
وی تصریح کرد: باید تأکید کنم که قضاوت در خصوص درست یا نادرست بودن تجویز آنتیبیوتیک، بر عهده عموم مردم نیست. این موضوع تنها در حوزه تخصصی کمیتههای علمی نظیر کمیته تجویز و مصرف منطقی دارو در دانشگاههای علوم پزشکی بررسی میشود.
مصرف خودسرانه آنتیبیوتیک ممنوع
کارشناس واحد توسعه و تحقیقات معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی قزوین گفت: در پایان خواهش من از همه هموطنان این است که آنتیبیوتیک را فقط و فقط با تجویز پزشک مصرف کنند، از مصرف خودسرانه اکیداً خودداری کنند و به پزشکان خود اعتماد داشته باشند، چون اکثریت قریب به اتفاق آنان از دانش و تجربه کافی برخوردارند و صلاح بیماران را در نظر میگیرند.
حیدری در پایان یادآور شد: لازم به ذکر است که بگوییم اگر در مواردی معدود تجویز غیرمنطقی صورت گیرد، رسیدگی و نظارت بر آن بر عهده دانشگاههای علوم پزشکی و مراجع تخصصی است.
انتهای پیام