ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺧﺒﺮﮔﺰاری اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان

بهره‌برداری از رادارهای پیشرفته اف-۳۵ها از حملات دریای سرخ می‌کاهد و سعودی‌ها را از وابستگی به اف-۱۵ آمریکایی رها و به دستیابی به قدرت هوایی منطقه‌ای نزدیک می‌سازد. درواقع این قرارداد تاریخی در چارچوب سند چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان قرار می‌گیرد.

اما سه عامل ممکن است در این مسیر اختلال ایجاد کند؛ رژیم صهیونیستی صراحتا مخالفت خود با این قرارداد را اعلام کرده، چراکه به شدت نگران توهمات برتری نظامی خود در خاورمیانه است. دوماً با وجود قانون اولویت‌دهی به برتری کیفی نظامی اسرائیل در آمریکا، به تصویب رسیدن قرارداد در کنگره جزو ابهامات است. سوم اینکه آژانس اطلاعات دفاعی پنتاگون در نوامبر ۲۰۲۵ هشدار داده است که همکاری نظامی گسترده عربستان با چین و ساخت موشک‌های بالستیک با کمک پکن خطر دسترسی غیرمجاز به فناوری اف-۳۵ توسط چین را افزایش می‌دهد. این نگرانی می‌تواند بهانه‌ای برای لغو قرارداد باشد، خصوصا تا پیش از این هم خرید اف-۳۵ توسط امارات در سال ۲۰۲۰ غوغا به پا کرد اما هیچ وقت تحویل داده نشد.

در معامله‌ اخیر ترامپ و بن‌سلمان، امنیت و اقتصاد حرف اول را می‌زنند. با این سرمایه کلان هزاران شغل در آمریکا ایجاد می‌شود. ۵۰ درصد سرمایه‌گذاری بن‌سلمان به حوزه هوش مصنوعی اختصاص می‌یابد. به نقل از رویترز ۳۰ درصد این سرمایه‌گذاری برای انرژی هسته‌ای و همکاری با وستینگهاوس است و ۲۰ درصد در زمینه دفاع و تانک‌های آبرامز. به عقیده تحلیلگران انگیزه‌های اقتصادی به قدری برای ترامپ جذاب بوده است که حاضر شده در این قرارداد تسلیحاتی ریسک‌های احتمالی انتقال غیرمجاز فناوری به چین و نارضایتی اسرائیل را بپذیرد. و حتی با وجود گفت‌وگوهای پر تنش با بن‌سلمان از شرط همیشگی عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی چشم‌پوشی کند.

کامران کرمی، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه فرمول «امنیت در ازای سرمایه‌گذاری» برای ترامپ بسیار مهم‌تر، ملموس‌تر و تعیین کننده‌تر از عادی‌سازی روابط عربستان و رژیم صهیونیستی در شرایط فعلی منطقه است، اظهار کرد: بعد از هفت اکتبر شرایط امنیتی و نظامی منطقه تا حد زیادی باعث شد بسته نظامی-امنیتی جای خودش را به فرمول جدیدتری بدهد؛ فرمولی که توافق دفاعی دوجانبه در ازای سرمایه‌گذاری‌های عربستان در اقتصاد آمریکا را دربرگیرد. مفاد آنچه در سفر بن سلمان به کاخ سفید در نظر قرار گرفته شده، این است که ترامپ سعی داشت با اعطا اف-۳۵ توجه بن سلمان را به سرمایه‌گذاری در اقتصاد آمریکا جلب و این مسئله را در داخل آمریکا نهایی کند. 

وی با اشاره به اینکه پیامد آنچه آمریکا طی یک دهه گذشته در قبال عربستان انجام داد به خروجی سفر محمد بن سلمان به واشنگتن منجر شده، اضافه کرد: عربستان برای دهه‌ها متحد ایالات متحده بود ولی در سال‌های گذشته بر اساس چرخش سیاست‌های آمریکا از خاورمیانه و بی‌میلی به دادن تعهدات سنگین‌تر به متحدینی همچون عربستان، تصمیم گرفت به سمت شرکای جدید از جمله چین، روسیه، بخشی از کشورهای اروپایی و عادی‌سازی روابط با جمهوری اسلامی ایران گام بردارد. لذا به لحاظ امنیتی تمام این موارد هزینه‌های سبد دفاعی را برای عربستان کاهش داد و در عین حال این سبد را متنوع کرد.

این تحلیلگر مسائل خاورمیانه با اشاره به افزوده شدن قدرت چانه‌زنی ریاض در مقابل واشنگتن، ادامه داد: طبیعتاً یکی از عوامل مهمی که ترامپ به انتقال فناوری پیشرفته به ریاض ترغیب شد، این بود که سعودی‌ها توانسته بودند بخشی از فناوری خود را از چین خریداری کنند. به ویژه سرمایه‌گذاری‌هایی که قرار بود در تولید موتور موشک بالستیک یا در حوزه هوش مصنوعی و تراشه‌ها در چین انجام شود، به شدت نگرانی آمریکایی‌ها را برانگیخت و آن‌ها را متقاعد ساخت برای حفظ متحدانی مانند عربستان باید به نیازهای آن‌ها هم در شرایط جدید توجه کرد.

کرمی با اشاره به مهم‌ترین دستاورد بن سلمان در سفر به آمریکا، عنوان کرد: تا حدی خود عربستانی‌ها واقف بودند که برای دستیابی به فناوری پیشرفته‌ای مانند اف-۳۵ که شاید چین سال‌ها طول بکشد به چنین فناوری‌ای دست یابد، نیازمند این هستند که نیازهای متقابلی ولو سرمایه‌گذاری قابل توجه در اقتصاد آمریکا ایجاد کنند. بنابراین به نظر من این بسته توافقی که عربستان و آمریکا به آن دست یافتند، برگرفته از نیازهای متقابلی بود که دو متحد نسبت به یکدیگر داشتند. آن‌ها توانستند بخشی از سوءتفاهماتی که سال‌های گذشته در روابطشان به وجود آمده بود را بر اساس تحولات اقتصاد سیاسی منطقه، جهانی و امنیتی برطرف کنند.  

وی در خصوص امکان محقق شدن این قرارداد بزرگ تسلیحاتی آن هم با وجود نارضایتی رژیم صهیونیستی، گفت: قانونی در کنگره آمریکا در زمان کلینتون امضا شد که بر مبنای آن، همیشه آمریکا باید برتری هوایی رژیم اسرائیل را مدنظر قرار داد. طبیعتاً این قانون در فروش جنگنده‌های اف-۳۵ به عربستان مورد توجه خواهد بود. به ویژه که این نوع از هواپیماها نسخه‌های متفاوتی دارند و احتمالات و تردیدهای بسیاری هم درخصوص چگونگی اجرا و تحویل اف-۳۵ ها وجود دارد. آن جنگنده اف-۳۵ که به رژیم صهیونیستی داده می‌شود، با اف-۳۵ سعودی‌ها به لحاظ برتری نهایی قطعا متفاوت خواهد بود. مهم‌تر از آن، آمریکایی‌ها با جلب نظر ریاض و دادن چند جنگنده اف-۳۵ محدود می‌خواهند در نهایت در بازه زمانی ریاست‌جمهوری ترامپ، وقتی تمام جنگنده‌ها را به عربستان بدهند که همزمان گام‌های جدی‌تری را در مسیر عادی‌سازی روابط با تل‌آویو برداشته باشد.

این تحلیلگر مسائل منطقه در پاسخ به اینکه آیا کنگره آمریکا چنین قراردادی را به تصویب می‌رساند، اظهار کرد: اگر کاخ سفید به این جمع‌بندی نهایی برسد که توافق ترامپ و بن‌سلمان باید اجرا شود، طبیعتاً با توجه به شرایطی که ترامپ در داخل آمریکا دارد، کنگره را متقاعد خواهد کرد که این جنگنده‌ها به ریاض داده شود. ولی به منظور اینکه برای اسرائیلی‌ها چالشی در بر نداشته باشد، تمام ملاحظات لازم از جمله کیفیت اف-۳۵ها، زمان تحویل آن و مشروط کردن ریاض به برداشتن گام‌هایی در مسیر عادی‌سازی را در نظر خواهند گرفت.

تحقق این قرارداد تسلیحاتی چه تاثیری بر مسئله فلسطین دارد؟

کرمی با اشاره به اینکه سعودی‌ها مسئله عادی‌سازی را به راه‌حل دودولتی مشروط کرده‌اند، عنوان کرد: برای ریاض مهم‌تر از شرط دودولتی این است که در ابتدا وضعیت محور مقاومت مشخص شود که آیا همچنان خطری برای عادی‌سازی و صلح در خاورمیانه خواهند داشت؟ بخشی از تلاش‌های عربستان برای خلع سلاح حزب‌الله، صلح‌ دوجانبه با انصارالله و نزدیکی با ایران، به این‌ منظور بوده که هزینه‌های عادی‌سازی با رژیم را کم و کم‌تر کند. لذا اگر مفروض را بر این بگذاریم که عربستان قصد دارد تا زمانی که ترامپ ریاست‌جمهوری آمریکا را به عهده دارد در مسیر عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی قرار گیرد، حتی اگر نتواند تحقق طرح دودولتی را به سرانجام برساند، حداقل سعی می‌کند وضعیت زیست بهتری برای فلسطینی‌ها شکل بگیرد و تکلیف مسئله غزه روشن شود.

وی با بیان اینکه تا هزینه‌های عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی کم نشود، ریاض تن به عادی‌سازی نخواهد داد، اضافه کرد: با تحقق این شرایط است که ریاض می‌تواند امتیازات مهم‌تر خود اعم از مسائل امنیتی و نظامی را از آمریکایی‌ها دریافت کند. قرارداد فعلی با توجه به عدم قطعیت‌هایی که در خاورمیانه دیده می‌شود به سختی تحقق‌یافتنی است. خود سعودی‌ها هم از آن مطلع هستند و دائما در تلاش اند ظرف چند سال آینده بر این مشکلات فائق آیند و مسائل امنیتی و نظامی خود را در برتری هوایی مدنظر قرار دهند.

انتهای پیام